«تو رو خدا مامان؟ اونو برام می‌گیری؟» کودکان وقتی چیزی را می‌خواهند منصرف‌کردن‌شان تقریبا غیرممکن است. بعضی از انتظارات کودکان نامعقول است و والدین توان یا تمایل برآورده کردن آنها را ندارند. والدین تمام تلاش خود را میکنند تا حواس فرزندان را پرت کنند یا به نحوی قانع‌شان کنند، اما آنها سرسخت‌تر از این حرف‌ها هستند. در نهایت والدین کلافه و تسلیم خواستههای کودک می‌شوند و دوباره خواسته جدید فرزند از راه می‌رسد! تسلیم‌شدن والدین در برابر بهانه‌گیری کودک (از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی کودکان پیش دبستانی)، علاوه بر کلافه کردن آنها، در بلندمدت به پرتوقع شدن فرزندان منجر میشود. به همین دلیل، در این مقاله به بررسی علت بهانه گیری کودک و روش‌های جلوگیری از آن می‌پردازیم.
بهانه گیری کودک
نق زدن کودکان به‌صورت کلی به دو دسته تقسیم میشود:
- اصرار بر به دست آوردن خواسته‌ها
- تأکید بر اهمیت دستیابی به خواسته‌ها
شاید روش اول شبیه تمارض کودک نباشد و باعث فریب و تسلیم شما نشود، اما مقاومت در برابر روش دوم (تأکید بر اهمیت) آسان نیست. وقتی کودکان بر اهمیت چیزی اصرار میکنند، روی نقطه ضعف شما (حس دلسوزی‌تان) دست می‌گذارند و در نهایت شما را وادار به عمل بر طبق امیال‌شان عمل خواهند کرد. هرچند میزان بهانه گیری با افزایش سن کودکان بیشتر میشود، اما بین پسران و دختران در این زمینه تفاوتی وجود ندارد.
علت بهانه گیری کودک
احتمالا شما هم به‌دلیل بهانه گیری کودکان از رفتن به بازار یا مهمانی با آنها می‌ترسید! آنها برای رسیدن به خواسته‌های‌شان مدام نق نق میکنند و حوصله شما را سر می‌برند. علل بهانه گیری کودک به موضوعات مختلفی مربوط است که در ادامه و با تفکیک گروه‌های سنی آنها را بیان می‌کنیم.
علت بهانه گیری کودک قبل از 2 سالگی
کودکان زیر 2 سال برای ارضای تمام نیازهای ریز و درشت‌شان به والدین وابسته هستند و کوچک‌ترین موضوعات، باعث گریه کودک میشود. در حدود 6-8 ماهگی و با کامل‌شدن قدرت بینایی نوزادان، اضطراب جدایی و ترس از غریبهها شروع و منجر به بهانه گیری کودک هشت ماهه میشود. ترس از غریبهها کاملا طبیعی و تا حدود 18 ماهگی ادامه پیدا میکند. به‌صورت کلی، بهانه‌های مربوط به امنیت روانی و فیزیولوژیکی نوزادان باید تا حد امکان برآورده شوند، زیرا باعث شکل گیری امنیت و اعتماد در آنها میشود.
علت بهانه گیری کودک 3-4 ساله
به سن لجبازی کودکان معروف است، زیرا تمایل زیادی به «نه گفتن» و مخالفت با دیگران دارند. آنها حالا دیگر می‌توانند راه بروند و حرف بزنند. کسب این توانایی‌ها باعث شکل‌گیری پایه‌های فرآیند استقلال طلبی کودک میشود. ترکیب خودمختاری و ابراز مخالفت باعث رفتارهای لوس بازی در بچه‌های نوپا میشود. نیاز به خودمختاری کاملا طبیعی است و والدین باید به آن احترام بگذارند، اما ارضای بهانه گیری‌های بی‌مورد باعث بروز شخصیت بی‌انضباط و یا وابسته در بزرگسالی میشود.
بیشتر بخوانید: دوست خیالی کودکان
علت بهانه گیری کودک 5-7 ساله
اگرچه در این سن توانایی‌ها و مهارت‌های بیشتری برای کنترل هیجانات‌شان دارند، اما هنوز به‌صورت کامل توانایی درک نظرات و خواستههای دیگران را کسب نکرده‌اند. یعنی درک اینکه شاید والدین توان هزینه کردن برای فلان اسباب بازی را نداشته باشند، برای‌شان سخت است. آنها همچنین در درک احساسات و هیجانات دیگران ضعیف هستند و احتمالا ناراحتی و کلافگی شما را درک نمی‌کنند. البته مهارت‌های کافی برای درک حرف‌های شما را دارند، پس بهتر است در مورد دلیل برآورده نکردن خواسته‌های‌شان توضیح بدهید. درضمن، در این سن باید ملاحظه حساسیت و زودرنجی کودک را هم بکنید.
پیشنهاد مطالعه: آموزش احساسات به کودکان
علت بهانه گیری کودکان دبستانی
اگر فرزند 8 ساله نداشته‌اید، احتمالا این جمله شما را متعجب خواهد کرد: «بر اساس یک نظرسنجی از والدین، بهانه گیری کودکان در 8 سالگی به اوج خودش می‌رسد». هرچند دلیل دقیق افزایش بهانه گیری در سن دبستان مشخص نیست، اما احتمالا به افزایش استرس در این گروه سنی مربوط باشد. آنها وارد محیط مدرسه می‌شوند و با مسئولیت‌های بسیار بیشتری نسبت به سال‌های قبل دست‌وپنجه نرم میکنند. علاوه بر این، جدایی از والدین و امنیت خانه نیز برای آنها دشوار است و گاهی منجر به این سوال در ذهن والدین میشود که با ترس و اضطراب جدایی کلاس اولی ها چه کنیم؟
علت بهانه گیری نوجوانان
نوجوانی با تغییرات جسمانی و روانی متعددی همراه است که به نیازهای فرزندان وسعتی بی‌پایان می‌بخشد. تکانشگری کودکان با افزایش سن بیشتر میشود و بهانه گیری‌های دوران نوجوانی با نوعی تکانشگری و پرخاشگری همراه است. علاوه بر این، افزایش استفاده از فضای مجازی نیز بر افزایش بهانه گیری آنها تأثیرگذار است. نحوه رفتار با نوجوانان باید ظرافت بیشتری داشته باشد تا کنترل اوضاع از دست‌تان خارج نشود.
توصیه هایی برای جلوگیری از بهانه‌گیری کودک
مواجهه با بهانه گیری بیش از حد کودک برای والدین آزاردهنده است. نادیده‌گیری کامل خواستههای کودکان به‌هیچ‌وجه درست نیست، زیرا احساس سرخوردگی و عدم امنیت روانی در آنها ایجاد میکند. از طرف دیگر، برآورده کردن افراطی نیازها باعث لوس شدن بچه‌ها میشود. پس نحوه برخورد صحیح با این موضوع اهمیت زیادی دارد و برای جلوگیری از بهانه گیری کودکان باید به نکات زیر توجه کنید.
تسلیم نشدن در برابر خواسته های کودک
این نکته را به خاطر داشته باشید: «هرچند بهانه گیری توسط فرزندان شروع میشود، اما افزایش آن به تقویت این رفتار توسط شما وابسته است». هر وقت تسلیم خواستههای فرزندان شوید به افزایش این ویژگی در آنها کمک کرده‌اید. به‌جای تسلیم شدن، با قاطعیت کلامی و رفتاری‌تان به کودک نشان دهید که نق زدن موثر نیست. به‌عنوان مثال، به کودک بگویید «هر چقدر هم ناله کنی چیزی عوض نمی‌شود». علاوه بر این، هرگز نباید برای ساکت‌کردن کودک به او قول‌های دروغین بدهید؛ زیرا پیامدهای بدقولی والدین باعث تخریب اعتماد در رابطه والد-فرزندی میشود.
بی توجهی به بهانه گیری بیش از حد
احتمالا گریه و ناله‌های کودک موجب دلسوزی شما خواهد شد، اما به خاطر داشته باشید:
- گریه یکی از ابزارهای آنها برای فریب دادن شما است.
- تقویت ناله‌های کودک بهشدت اشتباه است؛ در عوض، بی توجهی یکی از بهترین روش‌های متوقف کردن عادت‌های آزاردهنده، حتی در کودکان دیرآموز است.
- رفتارهای توجه‌طلبی کودک را نادیده بگیرید، زیرا باعث بی‌اثر شدن این‌گونه رفتارها میشود.
- هنگامی که کودک بفهمد تلاشش بی‌فایده است، چاره‌ای جز آرام شدن و رفتن به سراغ فعالیت‌های دیگر ندارد.
هشدار دادن به کودک
اگر داد و فریاد کودک ناسازگار به حدی است که توان تحملش را ندارید، به او اخطار بدهید. در نظر داشته باشید که این هشدارها جنبه تنبیهی ندارد و حسابش از رفتارهای تنبیهی مانند قهر والدین با کودکان سوا است. برای هشدار دادن به نکات زیر دقت کنید:
- از عبارت‌های «اگر … آن‌گاه» استفاده کنید. یعنی جملاتی شبیه به این بگویید: «اگر به گریه و ناله ادامه بدهی، مجبورم تو را به اتاقت بفرستم.»
- پیامدی را انتخاب کنید که قادر به اجرایی کردنش هستید.
- در صورت ادامه فریادهای کودک، پیامد باید حتما اجرا شود.
منحرف کردن توجه کودک
ذهن کودکان به‌راحتی از موضوعی به موضوع دیگر منحرف میشود؛ کافی است حواس آنها را به موضوعی جذاب پرت کنید تا به‌کلی موضوع قبلی را فراموش کنند. برای منحرف کردن حواس بچه‌ها می‌توانید از بازی‌های مختلف استفاده کنید. بازی کردن با کودکان علاوه بر پرت کردن حواس‌شان، منجر به بهبود رابطه والد-فرزندی میشود. اگر بهانه گیری فرزندان به خجالتی بودن آنها مربوط است، مقاله بازی درمانی کودکان خجالتی را مطالعه کنید.
استمرار در تسلیم نشدن
تداوم، کلید موفقیت شما در پیشگیری از زیاده‌طلبی فرزندتان است. اگر در هنگام خستگی و کلافگی تسلیم شوید، تلاش‌های قبلی خود را از بین خواهید برد. با هر بار عقب نشینی، کودک بیشتر و بیشتر به آزار و اذیت شما خواهد پرداخت. پس صرف نظر از اینکه در چه حالتی هستید، همیشه به یک روش پاسخ دهید.
آموزش کنترل هیجانات به کودک
یکی از دلایل اصلی نق زدن افراطی کودکان، ناتوانی آنها در به تأخیر انداختن نیازها و تمایلات است. با افزایش غمگینی و ناراحتی، احتمال انجام هر کاری از طرف فرزندان وجود دارد. آنها به هر روشی متوسل می‌شوند تا شما را وادار به انجام خواسته‌های‌شان کنند. بنابراین، آموزش کنترل هیجانات به کودک به‌نفع هر دوی شما خواهد بود. کنترل هیجانات را به کودکان آموزش بدهید و در صورت پیشرفت کودکان در این زمینه، برای‌شان جایزه بگیرید. برای اطلاع از نحوه جایزه دادن، سری به مقاله روش صحیح جایزه دادن به کودکان چیست؟ بزنید.
پیشنهاد مطالعه: ایمن سازی خانه برای کودک
سخن پایانی
بهانه گیری بیش از حد کودکان برای والدین بهشدت آزاردهنده است. آنها از این روش برای برانگیختن حس دلسوزی در والدین و رسیدن به خواسته‌های‌شان استفاده میکنند. در صورت تسلیم شدن در برابر کودکان، بهانه گیری‌های آنها با افزایش سن بیشتر و متنوع‌تر میشود. پس هرگز در برابر خواستههای افراطی فرزندان تسلیم نشوید، قاطعیت و ثبات داشته باشید، زیاده طلبی‌ها را نادیده بگیرید و شیوه کنترل هیجانات را به آنها بیاموزید.
سوالات متداول
- علت بهانه گیری کودک 6 ماهه چیست؟
از حدود 6-8 ماهگی، ترس از غریبهها در کودکان افزایش پیدا میکند و آنها در صورت دوری از مادر بهشدت احساس اضطراب میکنند. نوزادان معمولا فقط در کنار مادر یا مراقب اصلی بهانه گیری ندارند و این بهانه گیریها معمولا تا 18 ماهگی ادامه دارد. - علت بهانه گیری کودک 3-4 ساله چیست؟
آنها تمایل زیادی به «نه گفتن» و مخالفت با دیگران ندارند. از طرف دیگر، به دلیل توانایی راه رفتن و حرف زدن، خودمختاری آنها افزایش پیدا میکند. ترکیب این دو موضوع باعث افزایش بهانه گیری و لوس بازی کودکان نوپا میشود. - راه حل بهانه گیری کودک چیست؟
تسلیم نشدن در برابر خواستههای افراطی، داشتن قاطعیت و ثبات، نادیده گرفتن بهانهها و آموزش شیوه کنترل هیجانات، از بهترین و موثرترین روشها در این زمینه هستند.
