آیا داشتن دوست خیالی در کودکی خطرناک است؟ چه زمانی باید از داشتن دوست خیالی فرزندتان نگران شوید؟ چگونه باید با کودکی که از دوست خیالی خود حرف می‌زند برخورد کنید؟ داشتن دوست خیالی، در اغلب موارد بخشی عادی و حتی سالم از بازی دوران کودکی محسوب می‌شود. اما بهتر است بدانیم دلایل اینکه برخی کودکان با یک دوست خیالی صحبت میکنند چیست؟ چرا بعضی از آن‌ها تا سنین نوجوانی هم این کار را ادامه می‌دهند؟ آیا داشتن دوست خیالی در کودکی منفعتی هم دارد؟ در این مطلب قرار است به همه این سوالات پاسخ بدهیم و نکات مهمی درباره رفتار والدین در مقابل دوست خیالی کودکان بدانیم.
دوست خیالی در کودکی
تحقیقات درباره دوست خیالی کودکان ده‌ها سال است که ادامه دارد و اکثر آن‌ها بارها نشان داده‌اند که این امر معمولاً بخشی طبیعی از دوران کودکی برای بسیاری از کودکان است. تحقیقات قبلی نشان می دهد که ۶۵ درصد از کودکان تا ۷ سالگی حداقل یک دوست خیالی داشته‌اند. در واقع کودکان با ورود به ۲ سالگی کم کم توانایی خلق و تخیل کردن پیدا میکنند. کودکانی که دوست خیالی دارند، معمولا با او صحبت میکنند، تعامل دارند و با او بازی میکنند. این دوستان ممکن است شکل هر چیزی مثل یک شخصیت انیمیشنی، یک حیوان، موجودی خارق‌العاده، اسباب‌بازی یا حیوان عروسکی را داشته باشند. اکثر تحقیقات نشان داده‌اند که داشتن یک دوست خیالی شکلی سالم از بازی دوران کودکی است.
علل داشتن دوست خیالی در کودکی
ساده‌ترین دلیل دوست خیال برای کودک، تخیلات قوی در این سنین و تمرین خیالپردازی است که حتی شاید برای سلامت عاطفی و روانی آن‌ها مفید باشد. بچه‌هایی که دوست خیالی دارند از احساس حضور او لذت می‌برند، بنابراین اگر حس تنهایی یا بی‌حوصلگی داشته باشند، همیشه کسی هست که با او بازی کنند. گاهی نیز ممکن است دوست خیالی کودک مشکلی را در زندگی کودک حل کند که سایر همبازی‌هاش این کار را نمی‌کنند. گاهی کودک به دلیل ناتوانی از ایجاد دوستی یا ارتباط خوب با دیگران، نداشتن دوست و همبازی در اطراف خودش، دوستان خیالی را تجسم می‌کند. خیلی از مواقع آخرین فرزند خانواده یا تک فرزند بودن نیز دلیل برای ساختن دوستان تخیلی است. برخی از مشکلات در خانواده که کودک را با احساسات و هیجان شدید مانند ترس و عدم امنیت روبرو میکنند هم در این وضعیت نقش دارند. به طور مثال می‌توان اختلافات بین والدین، طلاق والدین، والدین پرخاشگر یا مستبد، تنها ماندن زیاد کودک در محیط خانه یا سابقه آسیب روحی و جسمی در کودک اشاره کرد.
رفتار والدین در مقابل دوست خیالی کودکان
اهمیت وجود دوست خیالی کودکان در این است که کودک به هر دلیل احساسات ناخوشایند خود را با ایجاد کردن چنین دوستی کنترل و مدیریت می‌کند. بنابراین مهم است که در درجه اول علت وجود دوست خیالی را بررسی کنید.
ریشه یابی وجود دوست کودک
اگر احساس کردید مشکلی وجود دارد که کودک به دوست خیالی روی آورده، با کمک روانشناس آن را پیدا کنید. در عین حال هیچگاه به او نگویید چنین دوستی وجود ندارد یا دروغ می‌گویی.
بیشتر بخوانید: والدین هلیکوپتری
همراهی با فانتزی کودک
اگر فرزندتان در مورد دوست خیالی خود به شما می‌گوید یا جلوی شما با او حرف می‌زند و بازی می‌کند، حتما درباره آن سوال بپرسید. بهتر است درباره اینکه فرزندتان چه موجودی می‌بیند، این موجود را دوست دارد یا نه و کارهایی که دوست خیالی برای او انجام می‌دهد بیشتر بدانید. به عنوان مثال، موقع غذا خوردن یک صندلی اضافی برای دوست خیالی او بگذارید و بپرسید که آیا دوستش می‌آید یا خیر.
تعیین حد و مرز برای دوست خیالی کودک
حتی می‌توانید برای دوست خیالی کودکان حد و مرز رفتاری هم تعیین کنید. کودک ممکن است بخواهد از زبان و عملکرد دوست خیالی خود، از قوانین فرار کند یا کارهایی که به او اجازه نمی‌دهید را انجام دهد و در واقع به نوعی از خودش سلب مسئولیت کند. در این مواقع بهتر است قاطع باشید و در عین حال با صحبت کردن، دوست خیالی کودکتان را قانع کنید. واکنش والدین در برابر دوست خیالی کودکان می تواند یک فرصت تربیتی و آموزشی باشد. اگر فرزند خیالپردازی دارید، کتابخوانی برای کودکان هم می‌تواند راه خوبی برای جهت‌دهی به افکار او باشد.
فواید داشتن دوست خیالی در کودکان
بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که دوستا خیالی شاید فوایدی برای رشد کودکان داشته باشند. مزایا ممکن است شامل موارد زیر باشد: شناخت اجتماعی برتر جامعه‌پذیری بیشتر خلاقیت را تقویت کرد استراتژی‌های مقابله‌ای بهتر افزایش درک عاطفی دوستان خیالی ممکن است برای فرزند شما دوستی، حمایت، سرگرمی و غیره فراهم کنند.
- بهبود رشد اجتماعی
- افزایش دایره لغات کودک
- رفتار اجتماعی بهتر
- رشد تفکر انتزاعی
- افزایش خلاقیت
- استراتژی‌های تقلیدی بهتر
- درک بهتر احساسات خود
- جهت‌دهی به تخیلات
- تقویت قدرت خیالپردازی
- افزایش توانایی کنترل و مدیریت هیجانات
- ایجاد فرصت آموزشی و تربیتی برای والدین
بد نیست درباره برای افزایش یکی از ابعاد مهم توانمندی فرزندتان، مطلب تقویت هوش مالی در کودکان را نیز مطالعه کنید.
چه زمان داشتن دوست خیالی خطرناک است؟
اغلب اوقات، دوستان خیالی بی ضرر و طبیعی هستند. اما اگر فکر می‌کنید تجربه فرزندتان از دوست خیالی بیشتر از یک همبازی یا همراه است و در موارد زیر،، بهتر است به روانشناس کودک مراجعه کنید:
- تغییر چشم‌گیر رفتار و خلق و خوی فرزندتان
- ناتوانی کودک در تشخیص واقعیت از فانتزی و تخیل
- ترسناک یا پرخاشگر بودن دوست خیالی
- عدم تمایل کودک به ارتباط با همسالان و دوستانش
- انجام کارهای خطرناک توسط کودک تحت تاثیر دوست خیالی
- باقی ماندن دوست خیالی بعد از ۸ سالگی
پیشنهاد می‌کنیم مطلب برخورد با کودک لجباز را هم مطالعه کنید.
سخن پایانی
برخی از کودکان در دوره خردسالی یا سنین بالاتر به دلایل مختلف مانند احساس تنهایی، شرم زیاد، تخیل بالا یا در موارد اندکی وجود مشکلات روحی، دوست خیالی دارند. این دوست خیالی می‌تواند هر شکل و شخصیتی داشته باشد. گاهی از موارد مورد علاقه کودک و گاهی از ترس‌ها و مشکلات کودک منشأ می‌گیرد. تا زمانی حرف زدن کودکان با فردی خیالی مشکلی برای سلامت روحی و جسمی کودک و دیگران ایجاد نکرده باشد، می‌توانید با آن کنار بیایید، حتی درباره دوست خیالی کودک سوال کنید، با و حرف بزنید و چه بسا به صورت غیر مستقیم بتوانید برخی موارد را هم به او آموزش بدهید.
سوالات متداول
- کودکان از چه سنی دوست خیالی دارند؟
کودکان معمولا از ۲ یا ۳ سالگی توانایی تخیل و خیالپردازی و تصور دوست خیالی را پیدا میکنند. - آیا داشتن دوست خیالی نگرانکننده است؟
تا زمانی که دوست خیالی کودک باعث تغییر رفتار شدید او، آسیب به خود یا دیگران یا ترس شدید نشده باشد و تا ۷ سالگی داشتن دوست خیالی آسیبزا نیست. - چه زمانی باید برای داشتن دوستان خیالی کودک به متخصص مراجعه کنیم؟
اگر تغییر رفتار حادی مانند پرخاشگری، گوشهگیری، افسردگی یا عدم تشخیص تخیل از واقعیت در کودک وجود دارد یا دوست خیالی تا سن بالای ۸ سال همچنان با کودک همراه است، بهتر است با یک روانشناس متبحر کودک و نوجوان صحبت کنید.
