شما هم اولین رفیقِ صمیمی‌تان را یادتان می‌آید؟! همان‌که صبح‌ها به عشقش عازم مدرسه می‌شدید و باقی روز را با اجازه‌ی پدر و مادرهاي‌تان پیش یکدیگر می‌گذراندید؟… مثل ديگر اولين‌هاي زندگي، دوستی‌های اولیه هم به‌یادماندنی‌ترین‌ها هستند. حالا فرض كنيد كه يك كودك در اولين دوستي‌هايش با خيانت مواجه شود! به‌نظرتان او مي‌تواند دوباره به كسي اعتماد كند؟؛ يا ترجيح مي‌دهد زمانش را در تنهايي سپري كند؟! پس آگاه‌سازي فرزند از ويژگي‌هاي دوست خوب براي كمك به دوست‌يابي كودك از اهميت زيادي برخوردار است.
اهمیت دوست خوب در تربیت کودکان
دوست خوب و همراه:
- عزتنفس كودكان را تقويت مي‌كند.
- تعاملات اجتماعي او را افزايش مي‌دهد.
- مواجهه با استرس‌هاي زندگي را آسان‌تر مي‌سازد.
- و احتمال بروز مشكلاتي مانند طرد كودك از جمع همسالان و مسخره‌شدن در مدرسه را كاهش مي‌دهد.
دختر و پسر ندارد؛ هردوي آنها به برقراري روابط صميمانه با ديگر همسالان و دريافت حمايت هيجاني و اجتماعي از آنها نياز دارند. براساس تحقيقات، نداشتن دوست صميمي احتمال بروز اختلالات رواني مانند افسردگي در كودكان را افزايش مي‌دهد.
دوست خوب برای کودکان چه ویژگی دارد
اين وظيفه‌ي ما بزرگ‌ترها است كه ويژگي‌هاي دوست خوب را براي كودك بيان كنيم. پس بیایید ابتدا بايد ويژگي‌هاي دوست خوب در دوران كودكي آشنا شویم:
همخوانی شخصیتی
«کبوتر با کبوتر، باز با باز»
تیپ شخصیتی کودکان تاثیر زیادی بر موفقیت و شکست دوستی‌های‌شان دارد. به‌عنوان‌مثال، اگر یکی از کودکان درونگرا و دیگری برونگرا باشد، احتمال این‌که بتوانند رفیقِ شفیق یکدیگر باشند، کم است؛ یا اگر یکی از آنها به ورزش علاقه داشته باشد و دیگری به هنر، رفاقت‌شان دوام چندانی نمی‌آورد. ازسوی‌دیگر، اگر دوستی دوکودک متاثر از علایق مشترک‌شان باشد، رفاقت‌شان ادامه‌دار خواهد بود.
باورها و ارزشهای مشترک
هر خانوادهای ارزشها و آداب رسوم خاص خودش را دارد. این مسئله در انتخاب دوست اهمیت زیادی دارد، زیرا دوستان تاثیر زیادی از یکدیگر می‌پذیرند و بر یکدیگر می‌گذارند. اگر کودکان نتوانند با باورهای یکدیگر ارتباط برقرار کنند، پایه‌های دوستی‌شان زود متزلزل می‌شود. اما اگر هردو شبیه هم فکر کنند، دوستی آنها حتی می‌تواند به رفت‌وآمد خانوادگی منجر شود.
مهربانی و همدلی
کسی که همدلی و ابراز محبت بلد نباشد، دوست خوبی هم نخواهد شد. رفتارهایی مانند قلدری در مدرسه نشان‌دهنده‌ی بی‌تفاوتی کودک در قبال احساسات دیگران است. چنین افرادی حتما یک‌روز با دوستان خود هم همین‌گونه رفتار میکنند، پس بهتر است دور آنها را خط کشید.
علاوه‌بر‌این، کودکان نیاز زیادی به دریافت همدلی از جانب دوستان و اطرافیان‌شان دارند. نیافتن همدل و همدمی صمیمی، یکی از دلایل گوشه‌گیری و پناه‌بردن به دوست خیالی در کودکی است.
تعهد و وفاداري
رفیق آدم باید در سختی و آسانی همراهش باشد، نه این‌که سر بزنگاه پشتش را خالی کند و در معرکه تنهایش بگذارد! اگر غیر از این باشد، اعتماد دوجانبه شکل نخواهد گرفت و رفاقت پایدار نخواهد ماند.
انصاف و برابری
دوست خوب رفتاری منصفانه دارد و همسالان را به كاري مجبور نمی‌كند. اگر كودكي دائما از ديگران توقع فلان و بهمان دارد، دستوري صحبت مي‌كند و طلب‌كار است، به‌درد رفاقت نمي‌خورد.
پیشنهاد مطالعه: علل و راهکارهای مقابله با دعوای بچه ها در مدرسه
ثبات شخصيتي
«باری‌‌به‌هرجهت‌‌نبودن» یکی‌دیگر از مهمترین ویژگیهای دوست خوب است. به آدم‌هايي كه زودبه‌زود رنگ عوض مي‌كنند و باورهاي خود را تغيير مي‌دهند، نمي‌توان اعتماد كرد. ثبات شخصيتي نوعي شجاعت مي‌خواهد تا كودك مدام تحت‌تاثير شرايط مختلف، نظر و عمل خود را تغيير ندهد و جور ديگري رفتار نكند.
صداقت و راستگويي
شکی در لزوم صداقت براي اعتمادكردن و صميمي‌شدن با ديگران نیست. اصلا صداقت و اعتماد دو روي يك سكه‌اند و بدون آنها دوام دوستي غيرممكن است.
بخشندگي
دوست خوب بخشنده است. مثلا اسباب‌بازي‌هايش را با ديگر دوستانش به اشتراك مي‌گذارد. چنين كودكاني به شادي و لذت دوستان‌شان به‌اندازه و شايد حتي بيشتر از لذت خودشان اهميتي مي‌دهند. داشتن روحيهي بخشندگي زندگي را هم براي خود كودك و هم براي دوستانش شيرين‌تر مي‌كند؛ زيرا لذت واقعي در «لذتبردن دستهجمعي» است.
پيشنهاد مطالعه: آموزش بخشندگي به كودكان
گوش شنوا داشتن
دوست خوب پاي صحبت‌ها و درد دل‌هاي دوستش مي‌نشيند. برخي حرف‌ها را كودك نمي‌تواند به والدين و بزرگسالان بگويد. گفتن اين حرف‌ها به دوستان، صميميت رابطه را بيشتر كرده، به رشد عاطفي كودكان كمك مي‌كند.
پيشنهاد مطالعه: آموزش مهارت گوش دادن به كودكان
تفريح و بازي در كنار يكديگر
هدف اصلي دوستي‌هاي كودكي، وقت‌گذراندن با يكديگر و ترتيب‌دادن بازي‌ها و سرگرمي‌هاي گروهي است. اگر دوكودك بتوانند ساعت‌ها در كنار يكديگر بازي كنند و خوش بگذرانند، احتمالا دوستان خوبي براي يكديگر خواهند بود.
آموزش مهارت پیدا کردن دوست خوب به کودکان
رفتار والدین مهمترین ملاک برای انتخاب دوست خوب در کودکی است. اگر والدین در رفتار با فرزندشان صادق باشند، زور نگویند، حرف بشنوند، بازی کنند و…، این ملاک‌ها در کودک درونی‌سازی می‌شود. وقتی ملاک‌های دوست‌یابی درونی شوند، کودک ناخودآگاه با کسی که خلاف آنها عمل کند، رفیق نمی‌شود. علاوه‌بر الگوبرداری کودک از رابطه‌ی سالم در فرزندپروری، نکات و راهکارهای دیگری هم برای آموزش پیداکردن دوست به کودکان وجود دارد:
گفت‌وگو دربارهی ویژگیهای دوست خوب
با کودک دربارهی ویژگیهای دوست خوب که در قسمت قبل بیان شده‌اند، صحبت کنید. هرچه اهمیت این ویژگی‌ها را بهتر در ذهن فرزندتان جا بیندازید، روابط پایداتری برقرار کرده، حمایت بیشتری از دوستانش دریافت می‌کند.
تمرین ایفای نقش
از مثال‌های روشنگر بهره بگیرید. موقعیتی فرضی را مجسم کنید و با کمک فن ایفای نقش، نحوه‌ی شروع گفت‌وگو با همسالان، حل تعارض‌ها و نحوه ابراز احساسات را به کودک بیاموزید. این تمرین‌ها کمکش می‌کند تا تفاوت دوستی سازنده با تعاملات ناکارآمد را یاد بگیرد و درگیر روابط ناسازگارانه نشود.
پیشنهاد مطالعه: آموزش مهارت مقابله با مسخره شدن در مدرسه به کودک
آگاهیبخشی دربارهی مرزبندی و حریم خصوصی
هرچقدر هم 2نفر دوست صمیمی و جان‌جانی یکدیگر باشند، باز هم باید به حریم خصوصی یکدیگر احترام بگذارند. تاکید بر این نکته اهمیت زیادی دارد؛ زیرا گاهی یک‌دوست، دوست دیگری را برای انجام کاری نامتعارف، مثل بازی جنسی، تحت‌فشار می‌گذارد. به‌همین‌دلیل، هرچه زودتر فرزندتان را با مفهوم حریم خصوصی، چه به‌لحاظ جسمانی و چه اجتماعی، آشنا کنید، بهتر است. در این زمینه بد نیست نگاهی هم به مقاله آموزش رازداری به کودکان بیندازید.
تشریح طبیعی‌بودن اختلاف‌نظرها
کمتر کسی را می‌توان یافت که در همه‌چیز شبیه ما باشد. پس نباید به هر بهانه‌ای دیگری را از دایره‌ی تعاملات خارج کرد. به کودک توضیح دهید که اختلاف‌نظرها طبیعی است و هرچه تنوع در دوستیها بیشتر باشد، همدلی و قدردانی و درک مشترک هم بیشتر می‌شود.
تشویق گفت‌وگوی آزاد
فضایی امن و حمایتگرانه فراهم کنید تا فرزندتان بتواند دربارهی دوستیها و چالش‌های احتمالی سر راهش برای‌تان بگوید. پس فعلانه پای صحبت‌هایش بنشینید و هیجاناتش را تصدیق کنید. با این شیوه بهتر می‌توانید بازخوردهای مفیدی دربارهی دوست خوب به کودک ارائه دهید.
سخن پایانی
هرچه از خوبی‌های دوست خوب بگوییم کم است: حال بچه‌ها را خوب می‌کند، سرعت رشد اجتماعی، شناختی و عاطفی‌شان را بالا می‌برد و آمادگی آنها را برای برقراری روابط سالم و پایدار در بزرگسالی افزایش می‌دهد. اما امان از دوست بد و آسیب‌هایی مانند ترس کودک از دیگر کودکان که به همراه می‌آورد! پس ویژگیهای دوست خوب و آموزش نحوه‌ی پیداکردن آن به کودکان اهمیت زیادی دارد. ویژگیهایی مانند صداقت، وفاداری و همخوانی شخصیتی از مهمترین صفات دوست خوب هستند. آنها را به کودکان بیاموزید تا در فرآیند دوست‌یابی، به‌عنوان راهنما استفاده کنند.
سوالات متداول
- دوست خوب برای کودکان چه ویژگیهایی دارید؟
شبیه یکدیگر بودن، ارزشهای خانوادگی همخوان، مهربان و همدلبودن، وفاداری، رعایت انصاف و عدالت، صداقت، روحیهی بخشندگی، گوش شنوا داشتن و لذتبردن از بازی با یکدیگر از مهمترین ویژگیهای دوست خوب در کودکی هستند. - فواید دوست خوب برای کودکان چیست؟
دوستیها در دوران کودکی، خصوصا از سنین مدرسه به بعد، اهمیت زیادی مییابند. آنها عزتنفس کودکان را تقویت میکنند، مهارتهای اجتماعیشان را پرورش میدهند و به رشد عاطفی و شناختیشان سرعت میبخشند. - چگونه در پیداکردن دوست خوب، به کودک کمک کنیم؟
با توضیح ویژگیهای دوست خوب، کمکگرفتن از تمرین ایفای نقش، آگاهیبخشی دربارهی حریم خصوصی، تشریح اختلافنظرهای طبیعی و از همه مهمتر، الگوبودن از لحاظ برقراری ارتباط موثر، در پیداکردن دوست خوب به فرزندتان کمک کنید.
