کوه‌نوردها برای عبور از مسیرهای سخت‌ودشوار کوهستانی باید به لوازم و وسایل خاصی مجهز باشند. البته وسایل همراه آنها به مسیر کوه‌پیمایی و مدت‌زمان کمپ‌زدن‌شان بستگی دارد. بهصورت کلی هرچه سختی‌های مسیر و مدت‌زمان کمپ‌زدن بیشتر باشد، لوازم و تجهیزات پیشرفته‌تری موردنیاز است. نوجوانان نیز برای عبور موفقیت‌آمیز از بالاوپایین‌های مسیر گذر از کودکی به بزرگسالی به تجهیزات خاصی نیاز دارند. بنابراین، توجه به نیازهای دوران نوجوانی از اهمیت ویژه‌ای در روانشناسی تربیتی نوجوانان برخوردار است. ما نیز به‌عنوان والدین، باید مهم ترین نیازهای نوجوانان را بشناسیم و در جهت برآورده‌کردن آنها به فرزندمان کمک کنیم.
نیازهای نوجوانان چرا مهم هستند؟
روان‌شناسیِ نیازها یکی از بخش‌های بسیار مهم حوزه روانشناسی است. در واقع، اکثر روان‌شناسان رشد به دنبال یافتن این نیازها و نحوه ارضای آنها هستند؛ زیرا ارضای مطلوب و متناسب آنها برای رشد سالم و شکل گیری شخصیت کودک و نوجوان ضروری است.
دوره‌های سنی مختلف، نیازهای مختلفی را برمی‌انگیزاند که باید به حد مطلوب (نه خیلی زیاد و نه خیلی کم) برآورده شوند و عدم رسیدگی به آنها با بروز مشکلات رفتاری و روانی همراه است. بنابراین نیازهای نوجوانان و ارضای آنها اهمیت زیادی دارند، زیرا اگر برآورده نشوند باعث افزایش مشکلات رفتاری و روانی نوجوانان می‌شوند!
نیازهای اساسی یک نوجوان چیست؟
نوجوانی یکی از مهمترین و حساس‌ترین مراحل رشدی محسوب می‌شود. تغییرات سریع جسمانی، هیجانی، اجتماعی و روحی نوجوانان، باعث بروز نیازهای خاصی در این دوره سنی می‌شود. اگرچه نیازهای این دوره سنی کاملا با یکدیگر مرتبط هستند و نمی‌توان مرزهای دقیقی بین آنها ترسیم کرد، اما ما بهصورت قراردادی آنها را به انواع زیر تقسیم می‌کنیم:
- نیازهای روانی-عاطفی
- نیازهای اجتماعی
- نیازهای روحی
- نیازهای جسمانی و تغذیه‌ای
نیازهای روانی-عاطفی نوجوانان
تقویت سلامت روان کودک و نوجوان به‌شدت به ارضای مناسب نیازهای روانی-عاطفی آنها بستگی دارد. پس بیایید این دست از نیازها را با دقت و جزئیات کامل‌تری بررسی کنیم.
نیاز به هویت یابی
کسب هویت در نوجوانان از نان شب هم برای‌شان واجب‌تر است. آنها باید نقش و جایگاه خود را در جهان هستی پیدا کنند و پایه‌های شخصیتی خود را مستحکم کنند. به اعتقاد اریکسون، روان‌شناس رشد، شکست در این مأموریت، نوجوانان را دچار بحران هویت می‌کند و احتمال بروز مشکلات رفتاری و روانی را در این دوره سنی افزایش می‌دهد. والدین، دوستان، مدرسه، رسانه‌ها و عوامل فرهنگی، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری هویت نوجوان دارند.
نیاز به استقلال و خودمختاری
تمایل به استقلال طلبی در نوجوانان یکی‌دیگر از نیازهای اساسی آنها است و به‌همین‌دلیل، از والدین و افراد صاحب قدرت کمی فاصله می‌گیرند. آنها دوست دارند در زمینههای مختلفی زندگی‌شان حق انتخاب داشته باشند:
- کجا بروند و تا چه زمانی بیرون بمانند؛ در مقاله سن و آمادگی تنها بیرون رفتن نوجوان بیشتر به بررسی این مسئله پرداخته‌ایم.
- وقت‌شان را با چه کسانی بگذرانند.
- پول‌های‌شان را چگونه خرج کنند.
- چه‌کارهایی را انجام دهند.
- چه رشته‌ای را انتخاب کنند.
هم‌زمان با بزرگتر و مستقل‌تر شدن فرزندان، ساختار خانواده نیز تغییر می‌کند و دیگر نمی‌توان مثل کودک با آنها رفتار کرد؛ یعنی باید برخورد درست والدین با فرزندان در سن بلوغ را بدانید و به خواسته‌های فرزندتان احترام بگذارید.
نیاز به مسئولیت پذیری
دنیای نوجوانان روز به روز در حال بزرگ و بزرگتر شدن است و آنها دیگر تنها با بازی و بازیگوشی‌های کودکانه احساس خوشحالی و نشاط نمی‌کنند. آنها باید مسئولیت‌هایی را در داخل و خارج از خانه انجام دهند تا احساس مفید و کارآمدبودن بکنند. اگر فرزند نوجوان‌تان به هر نحوی از زیر کارهای محوله در می‌رود و از زیر بار مسئولیت‌هایش شانه خالی می‌کند، شما باید او را به سمت مسئولیتپذیری هل دهید. برای این کار می‌توانید از مقالات دیگر ما مانند مشارکت کودکان در انجام کارهای خانه و آموزش نظم و انضباط به نوجوانان استفاده کنید.
نیاز به ماجراجویی و تجربه گرایی
نوجوانان نیاز به اطلاعات بیشتری درباره خودشان، دیگران و جهان اطراف‌شان دارند. به همین دلیل، آنها به کسب تجارب جدید و گاهی هم خطرناک علاقه زیادی پیدا می‌کنند؛ مثلا رشته‌های ورزشی مختلف را امتحان می‌کنند، مدام دوستان‌شان را تغییر می‌دهند یا لباس‌های متفاوتی می‌پوشند. این تجارب به آنها کمک می‌کند تا قابلیت‌ها و محدودیت‌های خود و جهان اطراف‌شان را بهتر بشناسند و تصمیمات بهتری برای زندگی بزرگسالی بگیرند. شما هم باید با استعدادیابی کودکان و نوجوانان آشنا باشید و به فرزندتان در شناخت بهتر استعدادهایش کمک کنید.
نیاز به همدلی و حمایت
فرزندتان برای پیگیری جدی و مشتاقانه اهداف و برنامه‌هایش به حمایت و پشت‌گرمی شما نیاز مبرم دارد. به زبان ساده‌تر، او باید بتواند روی شما حساب باز کند و در مواقع لزوم درخواست کمک کند. آنها مسلما در این دوره با چالش‌های زیادی رو به رو خواهند شد و به حمایت عاطفی و مادی شما نیاز پیدا خواهند کرد. بنابراین، تکنیک‌های مدیریت اختلاف فکری والدین با فرزندان را بدانید و از اهمیت صمیمی شدن با فرزند نوجوان غافل نشوید.
نیاز به توجه و محبت
شاید تصورتان این باشد که فقط نوزادان و کودکان نوپا به توجه و محبت عاطفی و فیزیکی ما نیاز دارند، اما این نیاز تا همیشه جزو نیازهای اساسی است. نوجوانان اگرچه به لحاظ جسمانی از ما فاصله می‌گیرند، ولی هنوز هم توجه و محبت ما را می‌طلبند. عدم ارضای این نیاز به بروز مشکلاتی مانند اختلال شخصیت نمایشی در نوجوانان دامن می‌زند.
نیاز به راهنمایی و مشورت
نوجوانان برای شکل‌گیری شخصیت سالم و بهبود سلامت روان خود، نیاز به مشاورانی آگاه و کاردان دارند. آنها برای سازگاری با تغییرات ناگهانی جسمانی و روانی و تصمیم‌گیری درست درباره آینده تحصیلی، شغلی، شخصی و رابطه‌ای خود به راهنمایی‌های والدین، معلمان و گاهی هم مشاوران متخصص نیاز پیدا خواهند کرد. برای راهنمایی و مشورت درست به فرزندان، حتما نگاهی هم به مقاله خانواده چگونه زمینه موفقیت فرزندان را فراهم می‌کند؟ بیندازید.
نیاز به خود بیانگری
اکثر نوجوانان علاقه زیادی به دیده‌شدن دارند و معمولا کارهای زیادی برای رسیدن به این هدف انجام می‌دهند؛ مثلا سعی می‌کنند عملکرد تحصیلی خود را بهتر کنند، در کلاس‌های ورزشی و هنری ثبت‌نام کنند و خلاصه توانایی‌ها وقابلیت‌های خود را به دیگران نشان دهند. بنابراین، باید فرصت‌های دیده‌شدن و خود-بیانگری لازم را در اختیارشان قرار دهید.
پیشنهاد مطالعه: احساس تنهایی در نوجوانان مدیریت می خواهد
نیاز به گروه دوستی ها و تعامل با همسالان
تأثیر گروه دوستی‌ها بر نوجوانان به حدی است که آنها معمولا برنامه‌های جمعی با همسالان را بر دورهمی‌های فامیلی و خانوادگی ترجیح می‌دهند. دوستی‌ها فواید زیادی برای نوجوانان دارند و جزو نیازهای ضروری این دوره سنی هستند. موارد زیر، جزو مهمترین فواید این تعاملات و دوستی‌ها هستند:
- جلوگیری از انزواطلبی و گوشه گیری نوجوانان
- یافتن دوستانی صمیمی و وفادار
- افزایش احساس معناداری و پیشگیری از ناامیدی نوجوانان
- کاهش استرس
- افزایش احساس خوشحالی
- بهبود مهارت‌های برقراری ارتباط
نیازهای اجتماعی نوجوان
نوجوانان علاقه زیادی به مشارکت فعالانه در بخش‌های مختلف جامعه دارند. در طول این دوره، آنها بهصورت داوطلبانه و خودجوش در فعالیت‌های متنوع اجتماعی شرکت می‌کنند. همچنین احتمالا با همسالان خود یک گروه اجتماعی تشکیل می‌دهند و نقش‌های اجتماعی مختلفی را بر عهده می‌گیرند. این موضوع را می‌توان «نیاز به مشارکت فعالانه در اجتماع» نام‌گذاری کرد که بر پایه نیاز به تعلق‌پذیری و پذیرش اجتماعی استوار است.
نیازهای روحی نوجوانان
نوجوانان برای تثبیت جایگاه خود در جهان، باید باورها و ارزش‌ها و قواعد اخلاقی خودشان را شکل دهند. برخی از نوجوانان برای رسیدن به آرامش درونی و احساس هدفمندی، به تمرینات ذهن‌آگاهی، مناجات و نیایش و اعتقادات مذهبی گرایش پیدا می‌کنند. ارزش‌های اخلاقی و پایبندی به آنها نیز در این دوره سنی اهمیت زیادی پیدا می‌کند و نوجوانان، اعمال خود و دیگر اعضای جامعه را با توجه به همین ارزش‌ها ارزیابی می‌کنند.
نیازهای تغذیه ای و جسمانی نوجوانان
در دوران نوجوانی، تغییرات جسمانی سرعت چشمگیری پیدا می‌کنند و نیاز به تغذیه مناسب، ورزش و درعین‌حال استراحت را به نیازهای اساسی این دوره سنی تبدیل می‌کنند. رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد مغذی، برای بدن در حال رشد نوجوانان و بلوغ جسمانی آنها ضروری است. ورزش نیز در این دوره سنی برای حفظ سلامتی و جلوگیری از چاقی به نوجوانان کمک می‌کند. برای آشنایی بیشتر با بلوغ، به مقاله بلوغ چیست؟ مراجعه کنید.
استراحت و خواب کافی نیز تأثیر زیادی در رشد جسمانی و سلامت روانی آنها دارد. بنابراین، حتما باید هر گونه اختلال خواب در نوجوانان را جدی بگیرید و برای درمانش اقدام کنید.
سخن پایانی
نوجوانان باید با چالش‌های این دوره سنی کنار بیایند تا تبدیل به نوجوانی موفق شوند و خود را برای ورود به جامعه بزرگسالی آماده کنند. آنها برای رسیدن به این هدف به مهارت‌ها و تجهیزات خاصی نیاز دارند. اگرچه مرز دقیقی بین این نیازها وجود ندارد، اما ما آنها را به چهار دسته روانی-عاطفی، اجتماعی، روحی و جسمانی تقسیم کردیم. ارضای متعادل هر کدام از این نیازها در شکل‌گیری شخصیت سالم نوجوانان تأثیر زیادی دارد و هیچ‌کدام از آنها را نباید دست‌کم گرفت.
سوالات متداول
- نیازهای روانی-عاطفی نوجوانان چه مواردی هستند؟
نیاز به هویتیابی، نیاز به استقلال و خودمختاری، نیاز به مسئولیتپذیری، نیاز به ماجراجویی و تجربهگرایی، نیاز به همدلی و حمایت، نیاز به توجه و محبت، نیاز به خود-بیانگری و نیاز به تعامل با دوستان از مهمترین موارد هستند. - نیازهای اجتماعی نوجوانان چه هستند؟
نوجوانان دوست دارند جزئی از جامعه بزرگسالان محسوب شوند و در روندهای اجتماعی سهیم باشند. به همین دلیل، آنها به مشارکت فعالانه در زمینههای اجتماعی نیاز مبرم دارند. - نیازهای اصلی نوجوانان چیست؟
نیازهای روانی، عاطفی، اجتماعی، روحی و جسمانی، در این دوره سنی از اهمیت زیادی برخوردارند که آنها را در متن مقاله بهصورت کامل توضیح دادهایم.
