رهبران دنیای فناوری مانند استیو جابز و بیل گیتس تا سنین نوجوانی از دادن موبایل به فرزندانشان خودداری کردهاند! چه موضوع یا موضوعاتی باعث شده که حتی چنین افرادی که تمام زندگی‌شان دنیای فناوری است، از قوانین ممنوعیت گوشی موبایل برای کودکان پیروی می‌کنند؟ متخصصان بهداشت روان در زمینه سن مناسب خرید تبلت و موبایل برای کودک چه نظری دارند؟ با موضوع راهنمای سن مناسب خرید دستگاههای دیجیتال و آنلاین همراهتان هستیم.
از چه سنی برای کودکان موبایل بگیریم
امروزه گوشیهای همراه نقشی حیاتی برای دسترسی کودکان به کلاسهای آنلاین و محتوای آموزشی فراهم می‌کنند و ممنوعیت کامل استفاده از آن‌ها شدنی نیست. در حال حاضر سوال اصلی این است: برای استفاده از گوشی همراه در سنین مختلف چه محدودیت‌هایی باید در نظر گرفت؟ کودکان در سن رشد قرار دارند و تحریک‌های مغزی مناسب مانند بازی در فضای آزاد برایشان ضروری است. تحریک مغزی ناشی از صفحهنمایش گوشی و بازی‌های دیجیتال به خودی خود بد نیست؛ نگرانی متخصصان، اعتیاد کودکان و نوجوانان به موبایل است.
سازوکار مغزی اعتیاد به اینترنت و نرم افزارهای موبایل این‌گونه است: «استفاده از صفحه نمایش، بازی‌های مختلف، بمباران اطلاعاتی و شبکه‌های اجتماعی باعث ترشح هورمون لذت (دوپامین) در مغز می‌شود. حالا اگر کودک از فضای مجازی دوپامین لازم برای لذت و سرخوشی را دریافت کند، چرا باید وارد تعاملات دنیای واقعی شود؟! نتیجه این می‌شود که کودکان از فضای واقعی لذت نمی‌برند و اعتیاد به دنیای مجازی، زندگی آن‌ها را تک بعدی، دلگیر و بیمعنا می‌کند».
در مطلب مراقبت از کودکان در فضای مجازی هم ۵ راهبرد موثر را برای این موضوع توضیح دادهایم.
محدودیت‌های سنی استفاده از موبایل و تبلت
از چه سنی برای فرزندمان می‌توانیم گوشی و تبلت بخریم؟ متخصصان سلامت روان، محدودیت‌ها و قوانین استفاده از موبایل برای کودکان و نوجوانان را با توجه سن بررسی کردهاند.
محدودیت‌های موبایلی قبل از 4 سالگی
همه متخصصان حوزه کودک و نوجوان هم‌صدا با یکدیگر استفاده از موبایل در این گروه سنی را کاملا منع می‌کنند. حتی در مورد زمان نگاه به صفحهنمایش تلویزیون یا گوشی نیز توصیه‌هایی کردهاند:
- ممنوعیت کامل برای کودکان کمتر از ۲ سال
- کودکان بین ۲ تا ۵ سال کمتر از یک ساعت
محدودیت های موبایلی ۴ تا ۶ سالگی
هنوز هم سن مناسب خرید موبایل برای کودکان فرا نرسیده است. مضرات خرید موبایل برای کودکان در این سن به چند دلیل است:
- یادگیری مهارت‌های اجتماعی از طریق تعاملات رو در رو صورت می‌گیرد. برقراری نگاه چشمی باعث یادگیری همدلی، زبان بدن و فهم خوشحالی و ناراحتی دیگر کودکان می‌شود.
- خواب، تغذیه، بازی در فضای آزاد و فعالیت فیزیکی جزو نیازهای ضروری در سنین رشد است و خوگیری به فضای دیجیتال مانع از ارضای مناسب این نیازها می‌شود.
- باعث درونگرایی بیش از حد و خجالتی شدن کودک می‌شود. اگر دارای کودک خجالتی هستید، مقاله 7 روش بازی درمانی کودکان خجالتی را مطالعه کنید.
- از همه مهمتر حس تعلق پذیری و معناداریِ زندگی است. قطع ارتباط با دنیای واقعی، حس تعلق داشتن به این دنیا را از ما می‌گیرد و زندگیمان را بیمعنا می‌کند. (برگرفته از نظرات اروین یالوم؛ لطفا جدی بگیرید!)
- آسیبهای رشد مغزی و اعتیاد به دوپامین ناشی از فضای دیجیتال، بیش از دیگر دلایل، مورد تأکید متخصصان سلامت روان است.
اگر هم به هر دلیلی قصد ممنوع کردن کامل موبایل‌های دیجیتال برای فرزندتان را ندارید، پس مراقب محتوای نامناسب شبکه‌ها و موتورهای جست و جو باشید.
محدودیت های موبایلی ۷ تا ۹ سالگی
در دوران کرونایی کودکان از فضای آنلاین برای کلاس درس استفاده می‌کردند، اما خوشبختانه کرونا در اکثر کشورها روند کاهشی در پیش گرفته است. صاحب‌نظران حوزه سلامت با خرید گوشی برای کودکان این گروه سنی هم کاملا مخالف‌اند. برای خبر گرفتن از بچه‌ها هنگامی که خارج از خانه هستند، از گوشیهای قدیمی ساده استفاده کنید.
شاید برایتان تعجب‌آور باشد ولی، بیل گیتس به‌عنوان یکی از بزرگترین افراد دنیای فناوری، تا سن ۱۴ سالگی اجازه استفاده از تلفن شخصی را به کودکانش نداد. اما دلایل اصلی ممنوعیت استفاده از موبایل در این گروه سنی چیست؟
- اگرچه یکی از قوانین اکثر رسانه‌های اجتماعی شرط سنی حداقل ۱۳ سال است، برخی از کودکان کم سن و سال وارد رسانه‌های اجتماعی می‌شوند.
- کودک آزاری آنلاین باعث افزایش استرس و مشکلات سازگاری در کودکان می‌شود.
- باعث کاهش میزان فعالیت و بازی در کودکان می‌شود. البته جنب و جوش زیاد یکی از علائم بیشفعالی است که در مقاله بیش فعالی کودکان و راهکارهای درمان آن بهصورت کامل بررسی شده است.
اگرچه راهنمای دقیقی در این زمینه وجود ندارد، اما حداکثر زمان تماشای صفحه نمایش در کودکان 6 تا 11 ساله را 2 ساعت در نظر بگیرید. هرچه این زمان کمتر باشد، فرزندتان سلامت جسمی و روانی بیشتری خواهد داشت.
محدودیت های موبایلی ۱۰ تا ۱۲ سالگی
ممنوعیت استفاده از گوشیهای متصل به اینترنت در این گروه سنی هم پابرجا است؛ بچه‌ها تنها اجازه استفاده از گوشی برای تماس را دارند. خوگیری به گوشیهای دیجیتال باعث می‌شود:
- کودکان به رفتارهای ناسالم مانند خوردن غذاهای فست‌فودی عادت کنند و در نتیجه به اضافه وزن و چاقی در کودکان مبتلا شوند.
- باعث افزایش فراموشکاری کودکان می‌شود.
- آن‌ها فاقد روابط دوستانه صمیمی باشند.
- به آسیبهای عاطفی ناشی از شبکه‌های اجتماعی دچار شوند.
جالب است که ما اجازه رانندگی به کودکان ۱۲ ساله را نمی‌دهیم چون برای خودشان و دیگران خطرناک است، اما اجازه استفاده از تلفنهای هوشمند کاملا قانونی است! درصورتی‌که استفاده نامناسب از فضای دیجیتال، توان آسیب‌رساندن بسیار بیشتری از ماشین‌ها برای کودکان دارد.
محدودیت‌های موبایلی دوران نوجوانی
در حال حاضر اکثر نوجوانان صاحب گوشی هوشمند شخصی خود هستند، اما متخصصان هنوز هم در سن خرید گوشی برای نوجوانان تردید دارند. اگر به هر دلیلی قصد خرید تلفن همراه برای کودکان دارید، حداقل تا سن ۱۳ سالگی صبر کنید. امروزه نوجوانان زیادی را می‌بینیم که اعتیاد به فناوریهای دیجیتال آن‌ها را به افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی دچار کرده است. استفاده زیاد از فضای دیجیتال در نوجوانی، پیامدهای جبران ناپذیری مانند موارد زیر را به همراه دارد:
- آسیبهای روانی مانند افسردگی و اضطراب
- آسیبهای جسمی مانند سوزش، خستگی و ضعف چشم
- کاهش تعامل با دنیای واقعی
- نداشتن دوست واقعی و تمایل به دوستیابی در فضای مجازی
هرچند تصور ما بر این بود که فضای مجازی روابط و دوستی‌ها را صمیمانه‌تر می‌کند، اما باعث افزایش احساس تنهایی در کودکان و نوجوانان شده است. دیگر از کودکان پرجنب‌وجوش قدیم که یک محل را روی سرشان می‌گذاشتند خبری نیست. در سال‌های اخیر، میزان ابتلا به مشکلات سلامت روان، ناامیدی و پوچی در دوران نوجوانی افزایش چشمگیری پیدا کرده است. البته که نمی‌توان همه تقصیر را گردن گوشیهای بیجان انداخت، اما کم تقصیر هم نیستند.
توصیه هایی به والدین درباره موبایل کودکان
- زیر بار خرید گوشی برای کودکان کم‌سن‌وسال نروید؛ حتی در ۱۶ سالگی هم کودکان به‌سرعت بر فضای دیجیتال مسلط می‌شوند.
- تعداد لایک و پست در شبکه‌های اجتماعی باعث چشم و هم چشمی برخی افراد می‌شود. کودکان را با قواعد این شبکه‌ها آشنا کنید تا به آسیبهای روحی مانند فومو یا ترس از دست دادن فرصت دچار نشوند.
- بر زمان استفاده از صفحه نمایش گوشی و تبلت نظارت داشته باشید. هر ۶۰ دقیقه استفاده از صفحه نمایش باید 30 دقیقه استراحت به همراه داشته باشد.
- کودکان را با گرفتن گوشی تهدید نکنید، زیرا به ویژگی های کودک لجباز دامن می‌زند. تنبیه کودکان باعث می‌شود کمتر در مورد مشکلات دنیای واقعی و مجازی با شما صحبت کنند.
- در مورد قوانین استفاده ایمن و سالم از موبایل و تبلت، یک قرارداد محترمانه با فرزندتان ببندید.
- نکته آخر و البته پراهمیت: «از گوشی موبایل به‌عنوان سرگرمی و مراقبِ بچه استفاده نکنید؛ کودکان برای رشد سالم به یک مراقب و همبازی واقعی، نه یک گوشی بیجان، نیاز دارند.» اگر هم به تهیه بازی‌های دیجیتال برای فرزندتان علاقه‌مندید، ابتدا نگاهی به مقاله مقایسه اسباب‌بازی سنتی با دیجیتال بیندازید.
سخن پایانی
فضای دیجیتال باوجود تمام خوبی‌ها مناسب دوران کودکی نیست. دلایل زیستشناختی، روانشناختی و اجتماعی زیادی وجود دارد که محدودیت استفاده از گوشیهای هوشمند در سال‌های ابتدایی زندگی را تائید می‌کنند. این محدودیت‌ها با توجه به سن کودک از عدم تماشای صفحه نمایش تا استفاده تحت نظارت والدین متغیر است. سن خرید گوشی برای کودکان و نوجوانان را بررسی و در انتها چند توصیه برای کمک به والدین بیان کردیم. امیدواریم که این مقاله درباره سن مناسب خرید تبلت و موبایل برای کودک به شما کمک کرده باشد.
سوالات متداول
- آیا موبایل برای کودکان ضرر دارد؟
دلایل زیستی، روانی و اجتماعی زیادی برای محدودیت گوشی در دوران کودکی بیان شده است. نظرات متخصصان در این زمینه رابهصورت کامل در متن مقاله بیان کردهایم. - چه گوشی برای کودکان خوب است؟
تا حد امکان برای کودکان از گوشیهای هوشمند استفاده نکنید. اگر داشتن تلفن همراه برای کودک ضروری است، از گوشیهای ساده قدیمی استفاده کنید. - موبایل برای چه سنی مناسب است؟
قبل از ۱۳ سالگی از تلفنهای هوشمند برای فرزندتان استفاده نکنید. چرایی و توصیههای لازم در این زمینه بهصورت کامل در متن مقاله بررسی شده است. - سن خرید گوشی برای نوجوانان چه زمانی است؟
از 13 سالگی و تحت نظارت والدین میتوان برای نوجوانان گوشی هوشمند فراهم کرد. در متن مقاله بهصورت کامل به این سوال پاسخ دادهایم.
