جملات این‌چنینی در دوران جوانی زیاد شنیده می‌شوند: «اگه فقط یه‌کم حمایت می‌شدم، الان خیلی وضع و اضاعم بهتر می‌بود!!!» اگرچه برخی از این توقعات نوجوانان و جوانان غیرمنطقی است، اما اصل مسئله کاملا منطقی است! همه روابط همین‌شکلی کار می‌کنند: من از تو توقعی دارم و تو از من توقعی، من کار تو را راه می‌اندازم و تو هم کار من را، من به تو احترام می‌گذارم و تو هم به من. حالا اگر شما از فرزند نوجوان‌تان انتظاراتی مانند رفتار بالغانه دارید، او هم از شما انتظاراتی دارد که مستقیم و غیرمستقیم با نیازهای اساسی نوجوانان در ارتباط هستند. پس بیایید بی‌معطلی به‌سراغ آشنایی با توقعات نوجوانان از والدین برویم.
انتظارات نوجوانان از والدین
بله؛ نوجوانان هم انتظاراتی از والدین دارند که برخی از آنها معقول و برخی‌دیگر نامعقول است. از توقعات نامعقول فعلا می‌گذریم… هدف ما در این مقاله بررسی خواسته‌های به‌حق نوجوانان از والدین است. آنها دیگر بچه نیستند و حق‌وحقوق سرشان می‌شود. بنابراین، دیگر نمی‌توان توقع حرف‌شنوی محض ازشان داشت، بلکه باید برطبق اصول برخورد درست والدین با فرزندان در سن بلوغ با آنها برخورد کرد.
طبق این اصول، رابطه والد-فرزندی در دوران نوجوانی باید بر اساس تعاملات دوجانبه و احترام به استقلال طلبی نوجوان باشد. از این دریچه به قضیه بنگرید: فرزندتان وارد مرحله جدید و پرچالشی از زندگی‌اش شده است. مرحله‌ای که والدین، معلمان، دوستان و جامعه از او توقعات زیادی دارند؛ در مقابل، نوجوان هم برای برقراری تعادل، توقعات زیادی از دیگران و خصوصا شما دارد.
اهمیت شناخت توقعات نوجوانان
نوجوان برای رسیدن به معیارهای عملکردی موردانتظار اطرافیان از او، به کمک نیاز دارد. او نمی‌تواند به‌تنهایی بر چالشهای تحصیلی، اجتماعی، شخصی و شغلی‌اش غلبه کند. از سوی دیگر، او دقیقا نمی‌داند چگونه باید به‌سمت اهدافی مانند موفقیت در نوجوانی حرکت کند. او فقط می‌داند به کمک افرادی مانند شما نیاز دارد. بنابراین، شما با برآوردهسازی انتظارات نوجوان، به او در پرداختن درست‌وحسابی به مسئولیت‌های تازه و دشوار این دوره سنی کمک می‌کنید.
توقعات نوجوانان از والدین چیست؟
اما بیایید به انتظارات پیدا و پنهان نوجوانان از شما والدین بپردازیم. پیدا و پنهان، زیرا خودشان هم به‌درستی از این موارد آگاهی ندارند:
کاهش دخالت در کار و زندگی
اولین و مهمترین خواسته نوجوان این است که کمتر سر مسائل کوچک و جزئی مانند نوع لباس‌پوشیدن، سبک حرف‌زدن، بهترین زمان برای درس خواندن در طول روز و ساعت خواب‌وبیداری دخالت کنید. آزادی عمل برای نوجوان حرف اول را می‌زند. او دیگر نمی‌خواهد پابند جزئیات باشد، زیرا اهداف بزرگ‌تری در سر دارد. شما هم سعی کنید به‌جای تاکید بر مسائل غیرضروری، با بلندپروازی‌های فرزندتان همسو شوید و از او حمایت کنید.
رعایت حریم خصوصی
بدون اجازه سراغ وسایل شخصی فرزندتان نروید، زیرا او حالا دیگر چندبعدی شده است و برای خودش رازهایی دارد. در واقع همه ما رازهایی داریم که بهتر است دیگران از آنها بی‌خبر باشند. این رازها لزوما خطرناک نیستند، اما برملاشدن آنها به وجهه و اعتبار نوجوان لطمه می‌زند. علاوه بر این، رعایت مصادیق و قوانین حریم خصوصی نوجوانان فواید زیادی برای‌شان دارد:
- رشد مهارت‌های فردی و بین‌فردی مانند حل‌مسئله
- افزایش استقلال و مسئولیت‌پذیری
- تقویت مهارت‌های ارتباطی
- تقویت رابطه والد-فرزندی و صمیمی شدن با فرزند نوجوان
- بهبود اعتمادبه‌نفس
فراهم کردن شرایط ماجراجویی و تجربه گرایی
نوجوان بدون ماجراجویی، مثل شیر در غل‌وزنجیر است؛ یعنی خودشکوفایی برایش غیرممکن است. او باید بگردد، ببیند، لمس کند، بشنود و خلاصه تجربه کند. این فرآیند برای شکل گیری هویت در نوجوانان ضروری است. بنابراین، شما باید بگذارید فرزندتان نوجوانی کند و حتی با استفاده از راهکارهای زیر، شرایط ماجراجویی و هیجانخواهی را برایش فراهم کنید:
- رعایت نکات سفر با نوجوانان
- فعالیت و ورزش برای نوجوانان
- معرفی تفریحات جدید برای سرگرم‌کردن نوجوان
- سورپرایز (غافلگیرکردن)؛ مثلا بی‌خبر برایش جشن تولد بگیرید
دست کم نگرفتن توانایی های فرزند و اعتماد داشتن به او
برخی از والدین دوست‌داشتن را با ترحم و دلسوزی اشتباه می‌گیرند. نوجوان ترحم نمی‌خواهد! اصلا از ترحم متنفر است. او دیگر نمی‌خواهد شما مانند والدین هلیکوپتری، کارها را برایش راست‌وریست کنید، بلکه توقع اعتماد دارد. اعتماد به اینکه می‌تواند از پس کارهایش برآید و نیازی نیست مدام نگرانش باشید.
مشاوره، حمایت و تشویق
نوجوانان جرات و مهارت کافی برای رسیدگی به وظایف و مسئولیت‌های مختلف این دوره سنی را دارند، اما تجربه و آینده‌نگری کافی ندارند. بنابراین، همزمان با کاهش دخالت‌های مستقیم در زندگی نوجوان، مداخلات غیرمستقیم باید افزایش یابد. نوجوان باید بتواند در مواقع لزوم روی کمک‌ها و حمایت‌های مادی و معنوی شما حساب کند. حمایت از فرزند نوجوان‌تان را جدی بگیرید؛ زیرا اگر به حمایت شما اطمینان نداشته باشد، شاید به‌اجبار سراغ افراد دیگر و گاهی سوءاستفاده‌گر برود!
احترام به گروه دوستان
دوستی‌ها در دوران نوجوانی اهمیت فوق‌العاده زیادی پیدا می‌کنند و به‌همین‌دلیل، نوجوانان سر دوستان‌شان حساسیت زیادی دارند. بنابراین، احترام به دوستان او به‌معنای احترام به خود اوست. بد نیست گهگاهی هم دوستانش را به خانه دعوت کنید تا حس اعتماد بیشتری بین‌تان شکل بگیرد. تقویت اعتماد در رابطه والد-فرزندی در برقراری ارتباط موثر با نوجوان نیز به‌شدت موثر است.
احترام به علایق و سلایق
برخی والدین از فرزندشان توقع دارند که طبق معیارهای آنها عمل کنند؛ مثلا:
- در انتخاب رشته نهم به حرف آنها گوش کنند،
- ورزش موردعلاقه آنها را ادامه دهند،
- در کلاس انتخابی آنها شرکت کنند،
- با افراد دلخواه آنها معاشرت کنند
- و خلاصه شبیه آنها باشند.
نوجوانان قطعا اطاعت محض را برنمی‌تابند و مسیر خودشان را ادامه می‌دهند. پافشاری بیش‌ازحد والدین هم نتیجه‌ای جز افزایش لجبازی و پرخاشگری فرزندتان را به همراه نخواهد داشت.
کمی تا حدودی حمایت مالی
اگرچه استقلال برای نوجوانان اهمیت زیادی دارد و برخی از آنها را به‌سمت کارهای پاره‌وقت می‌کشاند، اما به‌هرحال آنها هنوز به حمایت مالی والدین نیاز دارند. بنابراین، هرگز پول‌توجیبی فرزندتان را یادتان نرود. اگر هم برای کارهای دیگری مانند ثبت‌نام در کلاس فوق‌برنامه، سفر با دوستان یا دیگر برنامه‌هایش پول نیاز داشت، تا حدامکان برایش فراهم کنید.
سخن پایانی
نوجوانی دوران پرچالشی است و با انتظارات مختلفی از سمت والدین، معلمان، جامعه و دوستان همراه است. نوجوانان برای رسیدگی درست‌وحسابی به مسئولیت‌های این دوره سنی، از دیگران و خصوصا والدین انتظاراتی دارند. بنابراین، شما با برآوردهسازی خواسته‌های بجای آنها در دوران نوجوانی، مسیر موفقیت و خودشکوفایی را برای‌شان هموار می‌کنید. هیچ‌کدام از این توقعات نوجوانان از پدر و مادر را دست کم نگیرید، زیرا آنها با نیازهای اساسی نوجوانان گره خورده‌اند.
سوالات متداول
- مهمترین توقعات نوجوانان از والدین چیست؟
دخالت کمتر در مسائل پیشپاافتاده، رعایت حریم خصوصی، فراهمسازی بساط هیجانخواهی، اعتماد به تواناییهای فرزند، حمایت و تشویق نوجوان، احترام به گروه دوستان و همچنین علایق و سلایق نوجوان و حمایت مالی از او، مهمترین انتظارات نوجوانان از والدین هستند. - چرا برآوردهسازی انتظارات نوجوانان از والدین اهمیت دارد؟
زیرا مسئولیتهایشان نسبت به کودکی خیلی بیشتر شده است و برای برآمدن از پس آنها به کمک و حمایت اطرافیان نیاز دارند. بنابراین، برآوردهسازی انتظارات آنها در حل موفقیتآمیز چالشهای شخصی و اجتماعی کمکشان میکند. - مهمترین خواسته نوجوانان از والدین چیست؟
احساس استقلال و آزادی عمل برای حرکت در مسیر ساختن هویتی مستقل و پایدار برای نوجوانان اهمیت زیادی دارد. آنها برای رسیدن به این هدف، از والدینشان توقع دارند که کمتر در سبک زندگی آنها و خصوصا مسائل کماهمیتشان دخالت کنند.
