تمایل به داشتن حریم خصوصی بیشتر یکی از نیازهای اولیه و مهم انسان است که از دوران نوجوانی بیشتر از قبل خود را نشان می‌دهد. طبیعی است که نوجوانان در دورانی که بلوغ را تجربه می‌کنند، از نظر رشد مغزی به سرعت در حال تغییر هستند و قدرت تفکر بالاتری دارند، به استقلال و حریم شخصی متفاوتی نیاز داشته باشند. گاهی درک این مسئله برای والدین مشکل است، برخی والدین اهمیت حفظ حریم خصوصی نوجوانان را نمی‌دانند و با حد و مرزهای این حریم آشنا نیستند. در این مقاله می‌خواهیم درباره احترام به حریم شخصی نوجوان به‌عنوان یکی از نیازهای اساسی نوجوانان صحبت کنیم.
حریم خصوصی نوجوان چگونه تعریف میشود؟
به طور خلاصه حریم خصوصی نوجوان به این معنا است که در این دوران به فرزندتان مانند یک فرد بزرگسال احترام بگذارید، در همه امور مرتبط به او دخالت نکنید و حد و مرزهای خود را بشناسید. همانطور که اتاق خواب، موبایل، کیف، کمد، اتاق خواب، دفتر و وسایل یک فرد بزرگسال، محیط و وسایل شخصی و خصوصی او قلمداد می‌شوند، برای نوجوان نیز این موارد را در نظر بگیرید.
حفظ حریم خصوصی نوجوان چه اهمیتی دارد؟
احترام به حریم خصوصی در روانشناسی تربیتی نوجوانان از اهمیت زیادی برخوردار است. برخی از والدین حق خود می‌دانند که از همه مسائل ریز و درشت فرزندشان اطلاع داشته باشند. بدون در زدن وارد اتاق آنها می‌شوند، داخل کیف و کشوی لباسشان را وارسی می‌کنند یا خیلی علنی گوشی آنها را کنترل می‌کنند. همه این موارد برای نوجوان آسیب‌زا است چون علاوه بر احساس ناامنی، والدین را نسبت به خودش بی‌اعتماد می‌بیند. در واقع بیشتر نوجوانانی که در این دوران سرکش و لجباز می‌شوند، به این دلیل دچار تنش‌های دائمی با والدین هستند که حس می‌کنند هویت مستقل آنها از طرف پدر و مادر پذیرفته نشده است. در صورتی که اگر به حریم خصوصی نوجوان احترام بگذارید می‌توانید شاهد اثرات مثبت زیادی در عملکرد و اعتماد به نفس او باشید که در ادامه به برخی از آنها مثبت اشاره کرده‌ایم.
- تقویت ارتباط والد فرزندی و صمیمی شدن با فرزند نوجوان
- رشد توانمندی‌های فردی مانند قدرت حل مسئله
- پرورش استقلال طلبی در نوجوان
- هویت یابی نوجوان
- بهبود اعتماد به نفس
- رشد و رسش جنسی
- بهبود مهارتهای اجتماعی
- تقویت قدرت نه گفتن
مصادیق نقض حریم خصوصی نوجوان
گاهی والدین سردرگم می‌شوند که کدام رفتار نقض حریم خصوصی نوجوان محسوب میشود. در لیست زیر برایتان مثال‌هایی آورده‌ایم که به طور کلی جزو مصادیق نقض حریم شخصی نوجوان هستند.
- ورود بدون اجازه به اتاق خواب
- جابجا کردن وسایل شخصی در اتاق خواب و کمد
- وارسی کردن کیف و وسایل شخصی
- خواندن یادداشت‌های خصوصی
- برداشتن موبایل و خواندن پیام‌های شخصی
- گوش کردن به مکالمات
- پرس و جو کردن مداوم از ارتباط‌ها و مسائل نوجوان
چگونه حریم خصوصی فرزندان را حفظ کنیم؟
برای پدر و مادرهایی که با بلوغ و تغییرات فرزندشان مواجه می‌شوند و تغییرات روحی و جسمی او را می‌بینند، راحت نیست که بر خود مسلط شوند و بتوانند به حریم خصوصی او فکر کنند. اما همانطور که گفتیم به دلیل ضرورت توجه به این موضوع و اثرگذاری آن بر شخصیت و ارتباط بین شما و فرزندتان، با برداشتن قدم‌های مختلف باید این موضوع را اجرایی کنید. درباره بلوغ می‌توانید مطلب بلوغ دیررس را هم بخوانید.
با خودتان کنار بیایید
قبل از هرچیز لازم است والدین اضطراب و استرس بیش از میزان طبیعی را در خود حل و فصل کنند. گاهی این نگرانی ریشه در درون خود والدین دارد و نوجوان هیچ خطا و اشتباه نگران‌کننده‌ای مرتکب نشده است. شاید یک گزینه خوب در این مواقع مراجعه به مشاور خانواده یا درمانگر شخصی باشد که ریشه اضطراب و ترس شدید خود را با کمک او پیدا و کنترل کنید.
گفتگو درباره قوانین حریم خصوصی
هرچه از سن کمتری در خانواده راجع به قوانین خانه مثل قوانین استفاده از موبایل برای کودکان و نوجوانان صحبت کنید در نوجوانی راحت‌تر می‌توانید این موارد را از فرزندتان بخواهید و احتمالا قانون‌مندی و قانون‌پذیری او بالاتر خواهد بود. اما هیچوقت دیر نیست و در همین برهه هم می‌توانید حد و مرزهای مشخصی را در ارتباط با فرزندتان وضع کنید. برای وضع قوانین ابتدا از خودتان بپرسید برای مراقبت از فرزندتان به چه میزان اطلاعات شخصی او نیاز دارید؟ پس از آن مواردی که لازم می‌بینید در حضور یا با اطلاع شما انجام شود مانند قرار با دوستان یا ساعت بیرون بودن از خانه را با فرزندتان مطرح کنید. بهتر است وضع قوانین به صورت گفتگو و صحبت با یکدیگر باشد و هر دو در آن نقش داشته باشید.
تمرین عادت های جدید
گاهی برای والدین سخت و مشکل است که نوجوان شدن فرزندشان را باور کنند و هنوز عادت‌های قدیمی خود را انجام می‌دهند. وارد اتاق فرزندشان می‌شوند، همه چیز را جابجا می‌کنند، موبایل او را کنترل می‌کنند و می‌خواهند فرزندشان هر لحظه جلوی چشمشان باشد. وقتش رسیده که پله به پله یک سری رفتارهای جدید را تمرین کنید تا فرزندتان درک کند برای استقلال و حریم خصوصی او ارزش قائل هستید و از طرفی خودش نیز احترام به حریم دیگران را یاد بگیرد.
- ساعاتی در روز او را تنها بگذارید.
- موقع ورود به اتاقش در بزنید.
- در دست‌نوشته‌های شخصی او سرک نکشید.
- قبل از دست زدن به وسایل شخصی او مانند کیف مدرسه، اجازه بگیرید.
- به محتوای گفتگوی او با دوستان و اعضای خانواده زیاد کنجکاوی نشان ندهید.
سپردن مسئولیت به نوجوان
در مورد حریم خصوصی نوجوانان مسئله تنها مصادیق فضای شخصی نیست و بعضی از والدین می‌پرسند تا کجا می‌توانیم به فرزندمان آزادی عمل بدهیم؟ بچه‌ها در سن نوجوانی تا حدی توانایی انجام کارهای خود و استقلال را دارند. لازم نیست در همه مسائل کارهای او را انجام دهید چون نه تنها ازین مسئله لذت نمی‌برد بلکه حس میکند به حریم او وارد شده‌اید. در عین حال مفهوم استقلال و مسئولیت شخصی را هم یاد نمی‌گیرد. بنابراین جمع کردن لباس‌های فرزندتان، مرتب کردن اتاق خواب و تخت، تمیز کردن کمد، نظم و ترتیب دادن به میز مطالعه، آماده کردن کیف مدرسه و انجام مسئولیت‌های شخصی مسائلی هستند که نوجوان باید خودش مسئولیت آنها را بپذیرد و انجام دهد.
پیشنهای می‌کنیم مطلب شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان و تقویت هوش مالی در کودکان را هم مطالعه کنید.
نظارت غیر مستقیم
وقتی نوجوانی از راه می‌رسد دوران نظارت مستقیم روی رفتار و عملکرد او به سر آمده است. نوجوانان حتی اگر با شما موافق باشند در مقابل نظرات ستقیم و کوبنده لجبازی می‌کنند و ممکن است واکنش‌های تند و هیجانی نشان دهند. اینکه نوجوان ببیند دائم او را زیر نظر دارید، مستقیما به او می‌گویید چکار کند و چه چیزی بد و چه چیزی خوب است، او را به شدت عصبانی خواهد کرد. بنابراین سعی کنید با نزدیک شدن به فرزندتان، گفتگو کردن، خوب شنیدن، توجه به نیازهای او و ایجاد رابطه صمیمانه، در کنارش باشید. در این صورت خود او مسائلش را راحت‌تر با شما در میان می‌گذارد و نیازی به کنکاش نیست.
نصیحت و سرزنش نکنید
یکی از مواردی که باعث میشود نوجوان نظارت، حمایت و آموزشهای شما را پس بزند، تجربه نصیحت، سرزنش و توبیخ پس از اشتباهات است. بنابراین اگر اشتباهی مرتکب شد یا با سرپیچی و گوش نکردن به صحبت‌های شما در نهایت آسیب دید، به جای سرزنش بیش از اندازه، او را حمایت کنید. گوشزد کردن عواقب اشتباهات به خودی خود مفید است اما باید در زمان مناسب که نوجوان تحت فشار نیست، انجام شود. شاید بد نباشد برای اینکه برخورد و ارتباط صحیح با بچه‌ها را مرور کنید سری به مطلب سبک فرزند پروری بزنید که درباره روش‌های تربیتی اشتباه و درست توضیح داده است.
آموزش مهارت های لازم به نوجوان
به خاطر داشته باشید شما نمیتوانید در هر لحظه و هر اتفاقی در کنار فرزندتان باشید و از او مراقبت کنید. از طرفی نمی‌توان نوجوانان را هم به حال خود رها کرد پس تکلیف چیست؟ بهتر است به جای اینکه در هر موضوعی وارد شوید، مهارتهای زندگی نوجوانان را به او آموزش دهید. اگر فرزندتان در یادگیری و درک مفاهیم مختلف مشکل دارد، مطالب اختلالات یادگیری و درمان اختلالات یادگیری را توصیه می‌کنیم که کمک می‌کنند در انتقال مفاهیم و آموزش مهارتهای مختلف بهتر عمل کنید.
مهارت نه گفتن
وقتی مطمئن باشید فرزندتان می‌داند چه مسائلی به او آسیب میزنند و توانایی نه گفتن به دیگران را دارد، دیگر جایی برای نگرانی باقی نمی‌ماند. مهارت نه گفتن کمک میکند بچه‌ها به موقع از آسیب دیدن خود جلوگیری کنند. در غیر این صورت حتی زمانی که بر اساس آموزشهای والدین یاد گرفته‌اند مسئله‌ای آسیب‌زا است، قدرت رد کردن آن را ندارند.
بیشتر بخوانید: سن آمادگی تنها سفر کردن نوجوان
مهارت دوست یابی
یکی دیگر از مهارتهای مهمی که می‌توانید به او آموزش دهید، دوستیابی است. نوجوانان نیاز به توجه و پذیرفته شدن از طرف گروه‌های دوستی و ارتباط اجتماعی دارند. با آموزشهای درست و به موقع و نظارت غیر مستقیم به جا و به اندازه، باید برای تأمین این نیاز به او کمک کنید.
مهارت حل مسئله
مهارت حل مسئله و چالش نیز برای نوجوانان ضرورت دارد. اگر نوجوان آموزش ببیند که چگونه باید مشکلات بین فردی را حل کند، لازم نیست برای هر مسئله کوچکی شما وارد ماجرا شوید و هم استقلال او را خدشه‌دار کنید و هم به حریم خصوصی او وارد شوید. شاید بد نباشد سری هم به مطلب علل و راهکارهای مقابله با دعوای بچه ها در مدرسه بزنید.
چه زمان می توان در حریم خصوصی نوجوان مداخله کرد؟
نگرانی برخی از پدر و مادرها این است که ممکن است نوجوان ما دچار خطا و اشتباه شود، چگونه بدون کنترل او و وارد شدن به حریم شخصی نوجوان می‌توانیم از او مراقبت کنیم؟ در مواقعی که نوجوان رفتارهای خطرساز دارد، به خود یا دیگران آسیب می‌زند، نشانه‌های مصرف مواد مخدر یا قرص را در او مشاهده می‌کنید، پرخاشگری بیش از اندازه یا ترس و انزوای شدید دارد، بد نیست در مورد مسائل شخصی او و احتمال وجود یک مشکل، بیشتر جست و جو کنید. هرچند لازم نیست این کار با بی احترامی یا خشونت انجام شود. حتی می‌توانید در قدم اول به مشاور کودک و نوجوان مراجعه کنید تا شاید مسئله و مشکل فرزندتان را از این طریق حل کنید.
سخن پایانی
همانطور که می‌دانید و خودتان نیز تجربه کرده‌اید، سن بلوغ و نوجوانی حساس‌ترین دوره برای پرورش و رشد شخصیت مستقل انسان است. در این دوره پیچیدگی‌های روحی، روانی، جسمی و جنسی فراوانی در نوجوان پدیدار میشود و نیازهای متفاوتی نسبت به دوره کودکی ایجاد میشود. گاهی درک این تغییرات و چگونگی برخورد مناسب با آنها برای والدین و خانواده چالش آفرین است. یکی از مهمترین و اولین تغییراتی که در این دوره به چشم می‌خورد نیاز نوجوان برای تنها بودن و داشتن حریم شخصی است.
در این مطلب ضمن توضیح اهمیت احترام به حریم خصوصی نوجوان درباره راهکارهایی صحبت کردیم که می‌توانید برای عملی کردن آن و در عین حال جلوگیری از آسیب نوجوان انجام دهید. در نهایت فراموش نکنید که رمز گذر سالم از بلوغ با حفظ اعتدال امکان‌پذیر است. افراط در نظارت و کنترل فرزندان، آنها را ضعیف و بی اعتماد به نفس میکند یا باعث خدشه‌دار شدن ارتباط والد-فرزندی میشود، آزادی بی‌حد و مرز نیز خطر آفرین است.
سوالات متداول
- چرا نوجوانان به حریم خصوصی نیاز دارند؟
نوجوانان برای رشد شخصیت، کسب استقلال، افزایش اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی نیاز به یک حریم شخصی و خصوصی امن دارند که والدین به آن احترام بگذارند. همچنین نوجوانانی که حریم شخصی منطقی دارند، قادر به هویتیابی شخصی و جنسی بهتری هستند. - حریم خصوصی نوجوان را چطور تعیین کنیم؟
برای اینکه در تعیین حریم خصوصی نوجوان سردرگم نشوید، باید ابتدا به این سوال پاسخ دهید که برای حفاظت از او و ممانعت از آسیب دیدن، به چه حد از اطلاعات شخصی او نیاز دارید؟ آیا کنترل کردن کیف و اتاق نوجوان به شما کمکی میکند؟ آیا لازم است مکالمات او را با هر فری نظارت کنید؟ حریم خصوصی آن بخش از مسائل نوجوان را شامل میشود که نمیتوانید همیشه و تا ابد کنترل کنید، بلکه باید به او آموزشهای لازم را بدهید تا خودش از پس مدیریت آنها بر بیاید. - چگونه در عین احترام به حریم خصوصی نوجوان، او را از آسیبها محافظت کنیم؟
تعیین حد و مرزهای حریم خصوصی با مشورت نوجوان، آموزش مهارتهای ضروری برای زندگی مثل مهارت نه گفتن، دوستیابی و حل تعارضهای بین فردی، وضع قوانین استفاده از فضای شخصی و حمایت از نوجوانان کمک میکند بدون نظارت یا دخالت مستقیم در همه موارد، بتوانید از او مراقبت کنید.
