کودکان به صورت غریزی با استفاده از حواس پنج گانه خود دنیا را کشف میکنند و نسبت به احساسات و محیط اطراف آگاهی پیدا میکنند. بنابراین تقویت این احساسات در کودکان اهمیت دو چندان دارد. در برخی از اختلالات مانند طیف اوتیسم و اختلالات یادگیری نیز تقویت حواس کودکان در بهبود عملکرد آنها نقش مهمی دارد. در این مطلب درباره اهمیت بازی های حسی برای کودکان و انواع آن صحبت کرده‌ایم.
بازی حسی چیست؟
تا به حال فکر کرده‌اید که چرا نوزادان همه چیز را داخل دهانشان می‌گذارند؟ یا چرا شکستن اجسام برای آنها خنده‌دار و لذت بخش است؟ در مثال اول نوزاد آنچه می‌بیند را بر اساس حس چشایی و لامسه کشف میکند و در مورد دوم شنیدن صدای شکستن گلدان یک تجربه شنوایی جالب است که از طریق آن کودک می‌فهمد آن چیز شکستنی است و اصلا شکستن چیست. بازی‌های مختلف که مستلزم دیدن، شنیدن، لمس کردن، بوییدن یا چشیدن باشند، بازی حسی گفته میشوند.
مزایای انواع بازی های حسی برای کودکان
سه سال اول زندگی، زمان رشد و تكامل سریع کودک است و ورود از مرحله نوزادی به نوپایی و سپس رسيدن به مرحله پيش دبستانی، کودکان می‌توانند اطلاعات زيادی دريافت كرده و آن را به دانش كاربردی تبديل كنند. در این دوره سنی، همانطور که در مطلب اسباب بازی سنتی با دیجیتال گفتیم، اسباببازیهای سنتی کارایی بیشتری برای تحریک حواس کودکان دارند. به طور کلی از فواید بازی های حسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تقویت قدرت اکتشاف در کودکان
- افزایش توانایی مغز در پردازش اطلاعات
- آرام کردن کودک مضطرب یا نا آرام
- یادگیری صفات حسی مانند نرم، سفت، خشک، مرطوب، سرد، گرم
- شناسایی و درک بوهای مختلف
- تقویت حواس ۵ گانه
- برقراری ارتباط کلامی موثر
- توانایی کودک در یادگیری و انجام کارهای پیچیده و ظریف
- توانایی ترکیب کردن حواس مختلف
- درک بهتر محیط و دنیای پیرامون
- توانایی پیش‌بینی خطرات احتمالی محیط
- افزایش مهارتهای شناختی رفتاری کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم یا اختلالات یادگیری
- افزایش هماهنگی حس و حرکت
- رشد قدرت تخیل
- تقویت هوش هیجانی کودک
- شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان
- تقویت ارتباط با دیگران از طریق گفتار، زبان بدن و حالت صورت
معرفی بازی های حسی برای کودکان
اسباب بازی‌های مختلفی وجود دارند که با درگیر کردن یک یا چند حس کودک، باعث درگیر کردن آنها در فرآیند درک و در نهایت تقویت حواس کودک میشوند. در ادامه انواع بازی تقویت حواس کودکان را معرفی کرده‌ایم که می‌توانید به راحتی در هرجایی با کودک خود، آنها را تمرین کنید. پیشنهاد می‌کنیم جهت آموزش حواس، به مطلب آموزش حواس ۵ گانه به کودک مراجعه کنید.
بازی حسی برای تقویت حس لامسه
بازی های حسی ساده زیر می‌توانند در تقویت لامسه کودکان بسیار موثر باشند:
- تعدادی لیوان یک بار مصرف یا پلاستیکی فراهم کنید و در هریک آب با دماهای متفاوت از خنک تا گرم بریزید و از کودک بخواهید دستش را درون لیوان کند. بعد با کودک مفهوم گرم و سرد را تمرین کنید. اگر هر لیوان یک رنگ خاص داشته باشد می‌توانید همزمان دو مهارت دیداری و لامسه را تقویت کنید.
- بگذارید کودک با دست غذا بخورد و غذاهای مختلف را با دست در دهانش بگذارد.
- از اسباب‌بازی‌هایی مانند اسلایم و بازی با خمیر استفاده کنید.
- با استفاده از رنگهای مجاز نقاشی با دست، اجازه بدهید کودک با انگشتانش نقاشی بکشد. از این روش برای آموزش رنگ ها به کودکان پیش دبستانی هم استفاده میشود.
- اشیای مختلفی را درون یک کارتن قرار دهید طوری که دیده نشوند. کودک باید دست خود را وارد کارتن کند و شی لمس شده را حدس بزند.
- یک اسفنج نو و تمیز، یک ظرف آب و یک ظرف خالی تهیه کنید. به کودک یاد بدهید که با فرو کردن اسفنج در آب ان را خیس کند و سپس با فشار دادن آب آن را در ظرف دیگر خالی کند.
- داخل ظروف یکبار مصرف عروسک‌های کوچک او را بیندازید، آنها را پر از آب کنید و بگذارید یخ بزنند. پس از آن ظروف را بیرون بیاورید و از کودک بخواهید آنها را داخل آب گرم بگذارد تا یخ‌ها کم کم ذوب شوند و کودک پدیدار شدن اسباب‌بازی‌هایش را ببیند.
انواع بازی حسی برای تقویت بینایی
- اسباب‌بازی، لباس یا هرچیز دیگری را با همراهی کودک بر اساس رنگ مرتب کنید.
- یک رنگ را نام ببرید و در اطراف به دنیای تمام اشیایی که به آن رنگ هستند بگردید.
- از کودک بخواهید اشیای یک شکل و یک اندازه را کنار هم بچیند.
- از کودک بخواهید اسباب‌بازی‌هایش را به ترتیب اندازه بچیند و بگوید کدام‌یک از همه بزرگ‌تر و کدام‌یک کوچکتر است.
- وقتی به طبیعت می‌روید برگ یا سنگ‌های مختلف را با هم جمع‌آوری کنید و او در خانه آن‌هایی که یک رنگ، یک شکل یا یک اندازه هستند را دسته‌بندی کند.
- برای کودک ذره بین بخرید و با استفاده از آن اجزای حشرات یا گیاهان را مشاهده کنید.
- با توجه به سن و توانایی فرزندتان، روی دو کاغذ برای او دو نقاشی یکسان با تغییرات جزیی بکشید و بخواهید تفاوت آنها را بگوید.
بازی های حسی برای تقویت قدرت شنیداری
- یکی از وسایل داخل اتاق را انتخاب کنید تا کودک آن را حدس بزند. کودک باید به سمت اجسام مختلفی که حدس می‌زند برود و شما با نزدیک شدن او به جسم مورد نظر محکم‌تر روی میز ضربه بزنید و برعکس.
- در زمان بازی کردن با اسباببازیهای مختلف، صدای آنها را هم ایجاد کندی. مثلا وقتی با ماشین بازی می‌کنید، صدای بوق زدن یا صدای ماشین را دربیاورید و از کودک نیز بخواهید همین کار را بکند.
- در زمان خواب کودک برای او موسیقی ملایم بگذارید.
- می‌توانید از اسباب بازی‌های موزیکال موجود در بازار استفاده کنید.
- کتاب حمام تهیه کنید که با فشار قسمت‌های مختلف صدا تولید میکنند.
- کتاب‌داستان‌های موزیکال تهیه کنید که ضمن آموزش تصویر حیوانات صدای آنها را هم تولید میکنند.
- صدای حیوانات مختلف را با کودک تمرین کنید.
- داخل چند کارتن کوچک یا لوله دستمال کاغذی وسایل مختلف با اندازه‌های متفاوت بریزید و دو سمت آن را به خوبی چسب بزنید و ببندید. کودک با تکان دادن آنها متوجه تاثیر وزن و اندازه در صدا میشود.
- وسایل مختلفی را کنار هم بچینید و از کودک بخواهید با کمک دو چوب یا میله پلاستیکی کوچک روی آنها ضربه بزند و صداهای مختلف ایجاد کند.
بازی های حسی برای تحریک بویایی کودکان
- از کودک بخواهید با توجه به بوی غذایی که در خانه پیچیده، حدس بزند چه چیزی پخته‌اید، بهتر است این غذا مورد علاقه او باشد.
- چند خوراکی، میوه یا سبزیجات مختلف که خطر حساسیت ندارند را در کنار کودک بو کنید و بعد از او بخواهید با چشم بسته خوراکی را بو کرده و حدس بزند چیست.
- رایحه‌های قوی اما بی‌خطر مانند قهوه، چای، گل محمدی و شکوفه نارنج را با کودک تست کنید.
انواع بازی حسی برای تقویت حس چشایی
- در چند ظرف، خوراکی‌هایی با طعم متفاوت بریزید و به نوبت آن ها را با کودک بچشید، طعم آن را بلند بگویید و صورت خود را متناسب با طعم‌های مثلا ترش یا تلخ تغییر دهید تا کودک احساسی که طعم‌ها ایجاد میکنند را هم دریافت کند.
- در چند ظرف خوراکی‌هایی با طعم مشخص و متفاوت بریزید که برای کودک خوشایند باشند و از او بخواهید با چشم بسته آنها را بچشد و بیان کند.
- ژله‌های با طعم و رنگهای مختلف برای کودک درست کنید و بگذارید با دست آن را بخورد. این کار به صورت ترکیبی حواس مختلف کودک را تقویت میکند.
- خورکی‌هایی با طعم شاخص مانند خیارشور به کودک بدهید که آرام آرام و حین خوردن آنها طعم آن را بشاسد.
نکات مهم در هنگام بازی های حسی کودکان
- بای استفاده از بازی‌هایی که گفته شد سن و توانایی کوک را در نظر بگیرید.
- هنگام بازی‌های مختلف با کودک از کلمات و جملات برای آموزش احساسات به کودکان پیش دبستانی استفاده کنید تا مهارتهای کلامی و کنترل هیجانات او تقویت شوند.
- از وسایل و ابزارهای بی‌خطر برای کودکان استفاده کنید.
- اسباب‌بازی‌ها نباید قابل قورت دادن باشند.
- نسبت به امنیت جنس اسباب‌بازی‌ها و قابلیت شستشوی آنها اطمینان حاصل کنید.
- هر چند وقت یک بار تمام اسباب‌بازی‌ها را بشویید.
- ترجیحا کودک موقع بازی لباسی بپوشد که از کثیف شدن آن نگرانی نداشته باشید.
- از نقش ارتباط با طبیعت در رشد کودکان غافل نشوید و برخی از بازیها را در طبیعت یا بیرون از خانه انجام دهید.
- دائم کودک را تحت نظر داشته باشید تا از بروز خطر احتمالی در بازی یا خرابکاری‌های شدید جلوگیری کنید.
- در عین حال که حواستان به کودک هست، زیاد او را با کلام و رفتار محدود نکنید و نترسانید.
- وسایل بازی کودک را در یک جعبه یا کارتن مجزا برایش بگذارید تا تشویق شود.
- اگر نگران تغذیه كودكتان هستيد، مي‌توانيد زمان بين بازی با غذا و غذا خوردن را جدا كنيد.
پیشنهاد مطالعه: بازی های دونفره
سخن پایانی
بازی نقش مهمی در رشد و پرورش احساسات و درک کودک ایفا میکند و ابزار خوبی برای آموزش مهارتهای مختلف به کودکان است. بازی های حسی حواس پنج گانه کودکان را تحریک و تقویت میکنند و منجر به تشکیل ارتباطات عصبی در مغز میشوند. در نتیجه نه تنها کودک میتواند ارتباط بهتری با دنیای اطراف برقرار کند بلکه مهارتهای شناختی رفتاری او بهبود پیدا میکنند. برای بهبود عملکرد کودکان مبتلا به اوتیسم و درمان اختلالات یادگیری نیز می‌توان از این بازیها بهره برد. در این مقاله به بررسی فواید بازی های حسی حرکتی و معرفی انواع بازی های حسی برای کودکان پرداختیم که به راحتی می‌توانید در خانه انجام دهید. خوبی این بازیها این است که صرفا نیازمند کمی توجه و تمرکز هستند و نیازی به صرف هزینه ندارند. بازی های گروهی برای کودکان نیز می‌توانند جذاب و مفید باشند.
سوالات متداول
- بازی حسی چیست؟
هر بازی که در حین آن کودک با حواس خود آشنا شود یا حواس او تقویت شود و مهارتهای پیچیده را کسب کند، بازی حسی نام دارد که انواع آن را در مقاله توضیح دادیم. - مهارت های حسی کودک چه هستند؟
مهارت های حسی کودکان شامل حس بینایی، بویایی، شنوایی، چشایی و لامسه هستند که کودک با استفاده از آنها محرکهای محیطی را دریافت میکند، دنیا را میشناسد و میتواند واکنش درستی نسبت به محیط داشته باشد. - بهبود حواس کودک چه ضرورتی دارد؟
بازی های حسی با تقویت قدرت ادراک کودکان نقش مهمی در پیوند آنها با محیط اطراف ایفا میکنند. این بازیها مهارتهای کلامی، مهارت حل مسئله و تمرکز کودک را افزایش میدهند، منجر به تخلیه انرژی کودک میشوند، حس کنجکاوی و جستجوگری را تقویت میکنند و منجر به تشکیل ارتباطات عصبی جدید در مغز میشوند. - چه بازی هایی برای آموزش حواس پنج گانه به کودک مناسب هستند؟
در بازی های حسی برای کودکان از اجسام یا ابزارهایی مانند شن، خمیر بازی، خمیر اسلایم، رنگهای انگشتی، کف صابون، یخ، ماکارونی و حبوبات استفاده میشود که حواس مختلف را تحریک کنند.
