کودک در حال درک دنیای اطراف خودش است و علاقه زیادی به لمس هر آنچه می‌بیند، دارد. خمیربازی هم نوعی وسیله بازی است که با دست‌های کودک سر وکار دارد و می‌توان به راحتی و ساعت‌ها کودکان را با آن سرگرم کرد. هرچند شاید این وسیله ساده به نظر برسد، اما خمیر بازی برای کودک یکی از وسیله‌های بسیار مفید آموزشی و مهمتر از آن، ابزاری درمانی برای مشکلات حسی و حرکتی نیز محسوب می‌شود.
خرید خمیر بازی هم به آن را حتی‌ها نیست. انواع و اقسام برندها و جنس‌های خمیر بازی در بازار موجود هستند. در ادامه خواهیم گفتم چه نوع خمیرهایی برای کودکان امن و قابل استفاده هستند، مزیت خمیر بازی و کاربرد آن چیست و چه بازی‌های می‌توان با خمیر بازی انجام داد که ضمن سرگرم کردن کودک آموزنده هم باشند.
انواع خمیر بازی کودکان
شاید جالب باشد بدانید خمیربازی اولین بار در آمریکا و با هدف تمیز کردن کاغذ دیواری تولید شد. اما در دهه ۱۹۵۰ میلادی به وسیله‌ای جذاب برای سرگرم کردن کودکان تبدیل شد. خمیربازی بر اساس جنس و مواد تشکیل‌دهنده انواع مختلفی دارد.
- خمیر بازی شنی: از ذرات شن تشکیل شده که بافتی دانه دانه به آن می‌دهد. این خمیر بافتی بسیار لطیف و نرم دارد و کار با آن نیروی زیادی نمی‌خواهد.
- خمیر اسلایم: خمیر اسلایم برای ساختن شکل و اشیا مناسب نیست چون جنس و بافت بسیار نرمی دارد. این خمیر بیشتر برای رفع استرس و فشرده کردن استفاده می‌شود.
- خمیر بازی کلاسیک: همان خمیر بازی که از قدیم استفاده می‌شود. این خمیرهای بازی در طرح‌ها و رنگ‌های متفاوتی تهیه می‌شوند و می‌توانند جنس متفاوتی هم داشته باشند.
نکات مهم خرید و نگهداری خمیر بازی
- خمیر باید انعطاف‌پذیری خوبی داشته باشد طوری که کودک مجبور نباشد برای شکل دادن به آن فشار زیادی وارد کند. از طرفی خمیری که بسیار روان و شل باشد نیز قابلیت شکل‌سازی و فواید خمیر بازی برای کودکان را ندارد.
- حتما به نوع مواد و رنگ‌های به کار رفته در خمیر بازی که می‌خرید دقت کنید. برخی از خمیربازی‌ها مواد سرطان‌زا یا بوی نامطلوبی دارند.
- به هیچ عنوان خمیربازی که برچسب ندارد را خریداری نکنید.
- دقت کنید اگر خمیر بازی دارای مشتقات بوریک اسید (اسامی مانند بوراکس و بور)، بوی نامطلوب یا جنس خیلی چرب بود از خرید آن خودداری کنید.
- برای اینکه بتوانید مدت طولانی از خمیر بازی استفاده کنید بدون اینکه خشک شود، حتما آن را در ظروف در بسته نگهداری کنید.
- اگر از خمیر اسلایم استفاده می‌کنید خصوصا انواع نرم آن، حتما ظرف خمیر را در یخچال بگذارید.
- بسته به نوع خمیر، اگر خمیر بر پایه آب و نشاسته باشد، می‌توان در صورت خشک شدن با افزودن کمی آب گرم، آن را دوباره به حالت خمیر درآورد. آب حتما جوشیده باشد تا خمیر کپک نزند.
- هر زمان که تاریخ انقضای خمیر بازی تمام شد یا خمیر دچار کوچکترین تغییری در رنگ و بو شد، حتما آن را دور بیندازید.
ساختن خمیر بازی در خانه
اکثر انواع خمیربازی را می‌توان به راحتی در اسباب‌بازی فروشی‌ها پیدا کرد. اما ساختن آن در خانه و با کمک خود کدک نیز خالی از لطف نیست. این مشارکت می‌تواند علاقه و انگیزه کودک را هم بیشتر کند. دقت کنید که این نوع خمیر بازی خانگی دوام زیادی ندارد و در زمان کوتاه‌تری ممکن است دچار کپک زدگی یا خشکی شود. بنابراین باید در مدت کوتاهی آن را دور بیندازید و خمیز تازه تهیه کنید. برای ساختن یک خمیر سالم و ساده در خانه فقط به ۵ ماده اولیه احتیاج دارید:
- یک کاسه پلاستیکی مقاوم به گرما
- آرد یا نشاسته ذرت
- نمک خوراکی
- آب جوشیده سرد شده
- مقداری رنگ خوراکی
درون کاسه مقدار نشاسته ذرت و به اندازه یک چهارم آن نمک خوراکی بریزید و به آرامی آب را به آن اضافه کنید تا به غلظت مناسب برسد. برای رنگی شدن هم به اندازه دلخواه به خمیر رنگ خوراکی اضافه کنید. اضافه کردن رنگ را بلافاصله انجام دهید در غیر این صورت ممکن است خمیر یکدست نشود.
در روش دوم برای ساختن خمیر بازی در خانه می‌توانید آرد و آب را روی اجاق و در قابلمه با هم مخلوط کنید تا قوام پیدا کند. با یک قاشق روی خمیر خط بیندازید وقتی رد آن روی خمیر باقی بماند، خمیر آماده است. در این روش باید آب بیشتری به نشاسته اضافه کنید و نیاز به مقدار کمی روغن خوراگی گیاهی نیز دارید. همچنین باید بعد از اینکه خمیر را از روی گاز برداشتید و کمی خنک شد، حسابی آن را با رنگ ورز بدهید. تفاوت روش دوم این است که خمیر ضدعفونی می‌شود و احتمالا مدت بیشتری قابل استفاده است.
اگر بخواهید خمیر انعطاف و نرمی بیشتری داشته باشد می‌توانید به آن کمی خمیر تارتار اضافه کنید که در همه لوازم قنادی‌ها پیدا می‌شود.
فواید خمیر بازی برای کودکان
- افزایش و تقویت مهارت دست‌ورزی برای استفاده دقیق از اشیا، بهبود قدرت انگشان دست و بهبود موقعیت‌یابی موثر انگشتان
- افزایش خلاقیت و ابتکار در کودکان (مراجعه به مقاله بازی‌هایی برای تقویت خلاقیت در کودکان)
- تقویت بخش‌های فوقانی بدن خصوصا پایداری شانه‌ها
- تقویت پردازش حسی و پاسخ به محرک‌های حسی (می‌توانید درباره سایز بازی های حسی برای کودکان هم مطالعه کنید)
- افزایش آگاهی از بدن با درک وضعیت انگشتان دست و تقویت ارتباط بین چشم، عصب و عضلات
- افزایش توجه و تمرکز با انجام فعالیت (خمیربازی) به مدت طولانی
- ایجاد و افزایش توانایی یکپارچه‌سازی دوجانبه یعنی استفاده از هر دو دست در انجام کارها
- درگیر کردن حواس مختلف مانند لامسه، بینایی و حتی بویایی در کار با خمیر
- یادگیری راحت‌تر علائم و اعداد ریاضی، حروف الفبا و اشکال هندسی از طریق بازی با خمیر
سن مناسب برای خمیر بازی کودکان
هیچ قاعده مطلقی در مورد سن استفاده از خمیر بازی برای کودکان وجود ندارد. برخی از مربیان کودک معتقدند می‌توان از ۱۸ ماهگی تحت نظارت به کودکان خمیر بازی داد. اما برخی دیگر معتقدند با توجه به اینکه کودکان کمتر از ۴ سال قبل از اینکه همه چیز را با لمس کردن تجربه کنند، از دریچه دهان و خوردن اجسام آنها را کشف می‌کنند. بنابراین بهتر است برای کودکان ۴ ساله به بالا از این وسیله بازی استفاده کنید. به طور کلی در سنین پایین‌تر احتمال دارد بچه‌ها خمیر را در دهان بگذارند.
از طرفی توانایی حسی و حرکتی کودکان زیر ۴ سال هنوز به اندازه کافی برای ساختن اجسام توسعه پیدا نکرده است. اما استثنا هم وجود دارد و گاهی کودکان سنین کمتر میلی به در دهان گذاشتن اشیا ندارند و برعکس کودکان بالای ۴ سال هر اسباب بازی را در دهان می‌گذارند. بنابراین قبل از هر چیز واکنش و ظرفیت فرزندتان را بسنجید و در هر صورت، موقع خمیر بازی کنار او باشید.
اگر فرزندتان هنوز خیلی کوچک است و حس می‌کنید خمیر بازی برای او مناسب نیست، سری به مطلب بازی با توپ در خانه بزنید شاید بازی مناسب او را پیدا کنید.
ایده های بازی با خمیر
خمیربازی را می‌توانید در کنار ابزارهای دیگری مثل عروسک‌های کوچک، ابزارهای تنوع، قالب‌های مختلف، قیچی و وردنه استفاده کنید تا جذابیت و تنوع بازی بیشتر شود. علاوه بر این، ابزارها می‌توانند به افزایش مهارت‌های انجام حرکات ظریف و خاص نیز کمک کنند. در ادامه انواع کارهایی که می‌توان با خمیر بازی برای کودکان انجام داد را آورده‌ایم. این حرکت‌ها هرکدام با هدف خاصی انجام می‌شوند که توضیح داده‌ایم.
قالب زدن روی خمیر بازی
از کودک بخواهید خمیر بازی را با وردنه روی سطح پهن کند. این کار بازو، کتف و مچ دستان کودک را تقویت می‌کند. بعد با استفاده از قالب‌های آماده یا وسایل در دسترس، روی سطح خمیر اشکل مختلف ایجاد کند. برای این کار می‌توانید از لیوان، قالب شیرینی‌پزی یا حتی انواع پاستاها استفاده کنید. کودک به این ترتیب ذهن خلاقانه و قدرت تصور بیشتری پیدا می‌کند چون نتیجه برش با انواع قالب را عملا می‌بیند. می‌تواند شکل‌های بزرگتر و کوچکتر را به وسیله قالب زدن در اندازه‌های مختلف به او بیاموزید.
پیشنهاد مطالعه: آموزش برد و باخت به کودکان
ایجاد بافت روی خمیر بازی
فرقی نمی‌کند از ابزارهای آماده مخصوص خمیر، ابزارهای مخصوص خمیر بازی یا وسایل موجود در خانه مثل ماکارونی استفاده کنید. کودک با بافت انداختن روی خمیر، با اشکال مختلف آشنا می‌شود. می‌تواند فشار دست را با آنچه می‌بیند هماهنگ کند. نقش زدن روی خمیر با هر وسیله‌ای امکان‌پذیر است.
می‌توانید خمیر بازی را پهن کنید و از کودک بخواهید با وسایل مختلف روی آن بافت ایجاد کند. بعد از کودک بخواهید بافت ایجاد شده را لمس و توصیف کند. در ابتدا شما باید برای درک بافت‌های مختلف به کودک ایده بدهید. حتی می‌توانید بازی طراحی کنید. به این شکل که روی تکه‌های خمیر بازی برای کودکان بافت‌های متنوع ایجاد کنید، بعد از او بخواهید که با چشم بسته شکل آنها را حدی بزند. ازین طریق حس لامسه، بینایی، هماهنگی چشم و دست تقویت می‌شوند و کودک اشکال را آموزش می‌بیند.
ساخت اشکال ساده با خمیر بازی
از کودک بخواهید با چاقوی پلاستیکی شکل‌های هندسی مختلف را درست کند. از این طریق می‌توانید مقدمات هندسه را با او تمرین کنید و از طرفی خلاقیتش را تقویت کنید. درست کردن هر نوع مجسمه، میوه یا هر چیزی که کودک به آن علاقه دارد هم تمرین خوبی برای فعال کردن تخیل فضایی کودک است.
لوله کردن خمیر بازی
لوله کردن خمیر بازی عضلات کف دست و همچنین ماهیچه و مفاصل مچ دست، کتف و بازوهای کودکان را تقویت می‌کند. بهترین روش برای ایجاد لوله‌های خمیری غلتاندن آنها روی یک سطح صاف است. از کودک بخواهید لوله‌هایی با قطرهای مختلف درست کند. این کار کمک می‌کند کودک درک بهتری از حجم‌ها داشته باشد.
کاغذ بازی نیز از دیگر بازی‌هایی که ساده مورد مورد علاقه کودکان است. پیش از این به معرفی ۱۰ بازی با کاغذ پرداخته‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم سری به آن بزنید.
خرد کردن خمیر بازی
انجام کارهایی مثل خرد کردن خمیر با قیچی، چاقوی پلاستیکی یا حتی خط‌کش، تمرینی ساده برای کارهای روزانه است. مچ دست کودک با انجام این کار تا حدودی تقویت می‌شود. از طرفی یاد می‌گیرد چگونه بر اساس عملکرد، فشار و جهت دستان خود را کنترل کند. از طرفی در این تمرین هم می‌توانید از کودک بخواهید که قطعاتی با بلندی متفاوت بسازد.
پیشنهاد مطالعه: بازی درمانی کودکان خجالتی
فرو بردن اجسام در خمیر بازی
ابتدا با کل خمیربازی یک تپه یا نیم‌کره درست کنید بعد از کودک بخواهید اجسام ریز مثل عروسک‌های پلاستیکی کوچک، دکمه، صدف، سنگریزه و لگو را درون خمیر فرو کند. این نوع خمیر بازی برای کودکان منجر به تقویت انگشتان دست خصوصا انگشت اشاره و شست می‌شود. در آخر نوبت به این می‌رسد که این اجسام را از درون خمیر بیرون بیاورد و دوباره یک توپ یکدست درست کند. این فعالیت نیز راهی برای تقویت مچ کودکان با خمیر بازی است.
سخن پایانی
خمیر بازی هرچند بازی ساده‌ای به نظر می‌رسد، اما یکی از ابزارهای کاردرمانی و کاهش استرس هم محسوب می‌شود. خمیرهای بازی بر اساس جنس و نوع مواد به کار رفته انواع مختلفی دارند. اما به طور کلی خمیر بازی مناسب کودکان باید نرمی متوسط و شکل‌پذیری داشته باشد. از طرفی باید مراقب مواد سرطان‌زا و غیر مجاز در خمیرهای بازی باشید و فقط خمیرهای دارای مجوز وزارت بهداشت را خریداری کنید. در این مطلب به آموزش ایده خمیر بازی کودکانه پرداختیم و هدف از انجام هریک را بررسی کردیم.
از آن‌جایی که بازی بهترین روش آموزش هر موضوعی به کودکان است، از کاربردها و روش‌های استفاده از آن برای یا دادن زبان در مطلب بازی برای افزایش دایره لغات زبان انگلیسی کودکان صحبت کرده‌ایم.
سوالات متداول
- سن مناسب برای خمیر بازی چند سال است؟
وقتی کودک هر شی را سریع در دهان نگذاشت، قدرت دست او برای در دست گرفتن خمیر کافی بود و اشتیاق کافی به خمیر بازی نشان داد، سن مناسب خمیر بازی برای کودکان است. - فواید خمیر بازی کودکانه چیست؟
خمیر بازی برای کودکان فواید زیادی از جمله افزایش قدرت دست و انگشتان، بهبود هماهنگی چشم و دست، هماهنگی عصب و عضله، بهبود انجام کارهای ظریف، افزایش تمرکز، رشد خلاقیت و ابتکار عمل، آرامش، کاهش استرس، افزایش کنجکاوی و یادگیری بسیاری از اطلاعات اولیه مانند اعداد و حروف الفبا را به دنبال دارد. - چه نوع خمیر برای بازی کودکان بهتر است؟
اگر بتوانید خمیر بازی رنگی را در خانه و با استفاده از مواد خوراکی طبق آنچه در این مطلب توضیح دادیم تهیه کنید، انتخاب سالمتری انجام دادهاید. اما خمیربازیهای کلاسیک که دارای برچسب وزارت بهداشت و مواد اولیه هستند و هیچگونه مشتقات اسیدبوریک در آنها به کار نرفته باشد نیز برای بازی کودکان مناسب هستند.
