فیلم‌های سیاهوسفید قدیمی را یادتان می‌آید؟ زمان زیادی گذشت تا بارونق صنعت فیلم‌سازی و پیشرفت‌های فناوری، تصاویر رنگی تولید شدند و جذابیت سینما دوچندان شد. شاید باورتان نشود ولی اولین فیلم‌های رنگی به‌صورت دستی رنگ‌آمیزی می‌شدند! دنیا برای بچه‌های تازه متولدشده هم کاملا سیاهوسفید و تا حدودی خاکستری است و برای درک دنیای رنگارنگ به زمان و تمرین نیاز دارند. زمان به رشد ساختارهای عصبی کمک می‌کند و تمرین باعث تقویت مهارتهای دیداری می‌شود. بنابراین برای آموزش رنگها به کودک باید هم به زمان تشخیص رنگ کودکان و هم طریقه آموزش درست آن توجه داشته باشیم.
نحوه تشخیص رنگ در کودکان
حتما با شکست نور و تبدیل آن به رنگهای مختلف آشنایی دارید. وقتی طیف‌های مختلف نور توسط گیرنده‌های مخروطی چشم ما دریافت می‌شوند، ادراک رنگ اتفاق می‌افتد. اگرچه کودک در بدو تولد هر 3 نوع مخروط (قرمز، سبز و آبی) را داراست، اما سلول‌های مغزی هنوز به‌اندازه کافی رشد نکرده‌اند تا پیام‌ها را دریافت و به مغز ارسال کنند. بنابراین آموزش رنگ به بچهها باید با سطح رشدی و توانایی‌های ذهنی‌شان هماهنگ باشد. این موضوع در مورد آموزش‌های دیگری مانند آموزش مفهوم زمان به کودکان نیز صادق است.
آموزش رنگ ها به کودکان از چه سنی
بر اساس تحقیقات صورت‌گرفته، کودکان از حدود 4 ماهگی توانایی ادراک قرمز را به دست می‌آورند. دومین، سومین و چهارمین آن‌ها به ترتیب سبز، آبی و زرد هستند. این فرآیند خیلی سریع تکمیل می‌شود و بچهها در حدود 5 ماهگی قادر به دیدن طیف کامل رنگها می‌شوند. البته کودکان از حدود 18 ماهگی تفاوت بین رنگهای مختلف را درک می‌کنند و از همین زمان هم تلاش‌شان برای به خاطر سپردن آن‌ها شروع می‌شود.
والدین نیز از همین سنین باید با کودکان تمرین کنند تا فرآیند یادگیری سرعت بیشتری بگیرد. اکثر کودکان در حدود 4-5 سالگی توان تشخیص و نامگذاری رنگهای مختلف را دارند. البته شما هرگز و در هیچ زمینه‌ای نباید در آموزش‌دادن عجله کنید، زیرا یادگیری بچهها شدت‌وضعف دارد و طبق مراحل خاصی اتفاق می‌افتد.
بیشتر بخوانید: آموزش کار گروهی در مدرسه
علت یاد نگرفتن رنگها در کودکان
تشخیص‌ندادن رنگها معمولا به دلیل کوررنگی است. این مشکل شیوع نسبتا زیادی دارد و به دلیل بدکارکردی مخروط‌های شبکیه چشم ایجاد می‌شود. در نتیجه این مشکل، طیف‌های نوری خاصی توسط سلول‌های مخروطی دریافت نمی‌شوند و کودک قادر به تشخیص بعضی از رنگها نیست؛ مثلا برخی در تشخیص تفاوت بین قرمز و سبز (رایج‌ترین کوررنگی) و برخی دیگر در تشخیص تفاوت بین آبی و زرد مشکل دارند. تعداد بسیار کمی از کودکان هم به آکروماتوپسیا یا کوررنگی کامل دچار می‌شوند و دنیا را خاکستری می‌بینند.
طریقه آموزش رنگ ها به کودک
تکمیل پالت ذهنی نقاشی کودکان به‌مرور اتفاق می‌افتد و صبر و حوصله مهم‌ترین نکته در آموزش موضوعات مختلف به کودکان است. یک نکته بسیار مهم دیگر اینکه در آموزش رنگها باید گام‌به‌گام عمل کنید و روشی منظم و منطقی در پیش بگیرید:
- از اصلی‌ها (قرمز، آبی، سبز، زرد، سفید و سیاه) شروع کنید.
- هر دفعه فقط یک رنگ را تمرین کنید.
- از روش‌های نمادین و عینی کمک بگیرید و تا حد امکان از انتزاعی‌کردن آموزش بپرهیزید.
- ابتدا از روش‌های مطابقتدادن نام با تصویر و سپس از روش‌های دستهبندیکردن اشیاء دارای رنگهای مختلف استفاده کنید.
- از رنگهای متضاد برای آموزش تفاوت‌ها و تنوع‌های رنگی استفاده کنید.
در ادامه بهترین و جذاب‌ترین روش‌های آموزش رنگها را با توجه به توصیه‌های روان‌شناسان برای‌تان توضیح می‌دهیم. برای قانونمند‌کردن بچهها هم میتوانید از مقاله آموزش قانون به کودکان از چه سنی و چگونه استفاده کنید.
1. پیدا کردن رنگ مورد علاقه کودک
برای جلوگیری از شلوغ‌شدن ذهن کودک از رنگ موردعلاقه‌اش شروع کنید:
- جعبه مدادرنگی را جلوی او قرار دهید و انتخاب مداد را به عهده خودش بگذارید.
- بقیه مدادرنگی‌ها را جمع کنید تا حواس کودک پرت نشود.
- تکه‌ای کاغذ در اختیارش بگذارید و نحوه رنگ‌آمیزی‌کردن را نشانش دهید.
- برای واردکردن آموزش به زندگی روزمره، به اشیاء همرنگ داخل و خارج از خانه اشاره کنید.
- بعد از تسلط کودک بر اولین رنگ، دوباره جعبه مدادرنگی را جلوی او قرار دهید و سراغ دومی بروید.
این روش‌های برای آموزش رنگ به کودکان دو ساله مناسب هستند. آموزش گام‌به‌گام باعث بهبود هدف‌گزینی در فرزندان می‌شود و یکی از روش‌های آموزش مهارت حل مسئله به کودکان و نوجوانان است.
2. مطابقت دادن رنگ ها در فعالیت های روزانه و بازی
برای ورود کودک به دنیای رنگارنگ اطراف و شناخت سریع‌تر شباهت‌ها و تفاوت‌ها، از فعالیتهای مطابقتدادن استفاده کنید. مثلا از کودک بخواهید:
- اشیاء همرنگ با پیراهن یا دیگر لوازم شخصی‌اش را در خانه پیدا کند.
- فلش‌کارت رنگها را برایش تهیه کنید و به کمک یکدیگر، اشیای درون و بیرون خانه را با کارت‌های مختلف مطابقت دهید.
- اسباببازیهایی مانند تخممرغهای فکری برایش تهیه کنید تا بر اساس رنگ‌شان آن‌ها را به هم وصل کند.
- کاربرگ رنگ‌آمیزی برایش بگیرید تا مطابق با تصویر نمونه نقاشی کند.
- و البته بهترین بازی در این زمینه استفاده از کاربرگ‌های مطابقتدادن شکل با رنگ است؛ سعی کنید از کاربرگ‌هایی استفاده کنید که شکل همسان داشته باشند و تنها رنگ‌شان تفاوت کند تا از پیچیدگی تکلیف کاسته شود.
همزمان با انجام این تکالیف، نام رنگها را نیز به‌مرور در ذهن کودک جا بیاندازید؛ مثلا بگویید: «آره درسته، ماشین زرد، اون یه ماشین زرده، زرد آره زرد.» این بازی‌ها برای آموزش رنگ به کودکان دو تا سه ساله بسیار مفید هستند.
3. دسته بندی اسباب بازی ها و دیگر لوازم بر اساس رنگ
حالا زمان ورود کودک به دنیای رنگها و دستهبندی اشیای مختلف بر اساس آن است. در اینجا هم با رنگهای اصلی شروع کنید تا ذهن کودک بی‌خودی شلوغ نشود:
- از او بخواهید که جوراب‌ها و دیگر لوازم شخصی‌اش را بر اساس رنگ‌شان مرتب کند.
- از یک نوع اسباب‌بازی مانند ماشین، به رنگهای مختلف و در تعداد زیاد در اختیارش بگذارید تا آن‌ها را بر اساس رنگ دستهبندی کند.
- چند جعبه با رنگ مختلف تهیه کنید و اشیای مختلفی در جلوی کودک قرار دهید تا همرنگ‌ها را در جعبه مشخص‌شده بریزد.
- لگوهای هم‌شکل اما دارای رنگهای مختلف برایش تهیه کنید و از او بخواهید که همرنگ‌ها را به هم وصل کند.
- اسباب‌بازی‌های فکری ترکیب شکل‌ها و رنگها نیز مناسب هستند؛ البته به‌شرط اینکه خیلی سخت نباشند.
بیشتر بخوانید: راهکارهای جامع آموزش مهارت نه گفتن به کودکان
4. تمرین روزانه برای شناسایی و نامگذاری رنگها
وقتی فرزندتان رنگهای مختلف را با تمرین‌های واقعی و ملموس یاد گرفت، حالا نوبت شناسایی و نامگذاری آن‌ها در طول فعالیتهای روزانه است. از هر فرصتی برای تکمیل آموزش رنگها استفاده کنید؛ مثلا بگویید: «علی اون لیوان قرمزه را بده بهم.» یا «مریم اون آجر سبزه رو بزار اینجا که خونه کامل بشه.»
در این زمینه به یک موضوع خیلی دقت کنید: تفکیک بین رنگ و شی، برای بچهها سخت است و در حین آموزش حتما باید این تفاوت‌ها در ذهن کودک جا بیافتد. حتما نام رنگ را قبل و بعد از نام شی تکرار کنید تا صفت‌بودن رنگها در ذهن کودک جا بیافتد؛ مثلا بگویید: «رنگ اون مداد آبیه؛ می‌تونی مداد آبی‌رنگ رو بهم بدی؟» این روش احتمالا برای آموزش رنگها به کودک 4 ساله‌تان مناسب باشد.
5. آموزش ترکیب ها رنگ ها با یکدیگر
برای معرفی رنگهای ثانویه و ترکیبی از روش‌های مختلفی میتوان استفاده کرد. این روش هم باعث شگفت‌زدگی کودک از ساختن رنگهای جدید می‌شود و هم ماهیت رنگها را برایش روشن‌تر می‌کند. اینجا هم از رنگهای ترکیبی ساده شروع کنید؛ مثلا قرمز، سیاه و زرد را با یکدیگر تلفیق و قهوه‌ای تولید کنید.
از روش‌های مختلفی میتوان این موضوع را آموزش داد؛ مثلا یک تخته وایت‌برد کودکانه و چندتا رنگ انگشتی قابل شست‌وشو تهیه کنید و از آموزش ترکیب رنگها به کودکان لذت ببرید. اگر به دنبال ایده‌های بیشتر و بهتر هستید، به مقاله‌های دیگر ما مانند معرفی بازی های حسی برای کودکان هم مراجعه کنید.
روش های آموزش رنگ به کودکان
روش‌های زیاد و متنوعی در این زمینه وجود دارد که برخی از آن‌ها را در حین صحبت درباره نحوه آموزش رنگها به کودکان بررسی کردیم. در ادامه چند روش مهم و کاربردی و نحوه اجرای آن‌ها را با هم مرور می‌کنیم.
آموزش رنگ ها به کودکان با شعر
یکی دیگر از روش‌های جذاب و سرگرم‌کننده برای آموزش رنگها چه به فارسی یا انگلیسی، استفاده از آهنگ و ترانه است. این آهنگ می‌تواند از تلویزیون، گوشی، کامپیوتر و البته صدای خودتان باشد؛ تصویری هم باشد که چه بهتر:
- آهنگ را شروع کنید و با آن همخوانی کنید.
- چندین و چندبار آهنگ را پخش کنید تا کودک از آن سر در بیاورد.
- وقتی او کلمات را شناخت، آهنگ‌ها را در خانه و بیرون از خانه بخوانید و از آن برای مرور رنگها و حتی مطابقت‌دادن‌شان استفاده کنید.
اگر نمی‌دانید از کجا شروع کنید، ترانه‌های کودکانه زیادی در آپارات برای این منظور وجود دارد. شعرها برای آموزش مهارتهای مختلف مانند آموزش جدول ضرب به کودکان نیز کاربرد دارند.
آموزش رنگ ها به کودکان با کتاب های تصویری
- کتابی اختصاصی در زمینه آموزش رنگها به کودکان تهیه کنید و برای فرزندتان بخوانید.
- در حین خواندن کتاب درباره رنگهای مختلف صحبت کنید: «این خرگوش آبی‌رنگ است.»
- از کودک بخواهید که به چیزهای دارای رنگهای مختلف اشاره کند: «کجای تصویر رنگ قرمز می‌بینی؟»
آموزش رنگ ها به کودکان با بازی های کاغذی
کاغذبازی علاوه بر کمک به آموزش رنگها نوعی تمرین مهارتهای حرکتی ظریف و درشت نیز محسوب می‌شود. چندتا کاغذ مقوایی در رنگهای مختلف، یک قیچی، چسب و یک ورق کاغذ سفید در اختیار کودک قرار دهید:
- ابتدا خودتان با برش‌دادن کاغذ‌های مقوایی در شکل‌ها و رنگهای مختلف شروع کنید تا کودک با بازی آشنا شود.
- سپس از کودک بخواهید خودش این کار را انجام دهد و تکه‌های رنگارنگ مختلف برش دهد.
- بعد از جمع‌آوری تعدادی از نوارهای رنگارنگ، به کودک بگویید که آن‌ها را روی کاغذ بچسباند و طرح دلخواهش را ایجاد کند.
- بعد از اتمام کار، درباره تصویر و رنگهای مختلف آن با کودک صحبت کنید؛ مثلا بگویید: «خب، می‌بینم که نارنجی رو اینجا گذاشتی.» یا «از چه رنگ‌هایی استفاده کردی؟»
- کم‌کم طرح‌ها را پیچیده‌تر کنید و به برش اشکال هندسی و ترکیب آن‌ها بپردازید.
برای گرفتن ایده‌های بیشتر به مقاله معرفی 10 بازی با کاغذ مراجعه کنید. این دسته از فعالیت‌ها جزو بازی هایی برای تقویت خلاقیت در کودکان نیز محسوب می‌شوند.
آموزش رنگ ها به کودکان با نقاشی و فعالیت های هنری
یکی از روش‌های بسیار مرسوم برای آموزش رنگها که حتما خودتان هم از آن اطلاع دارید، استفاده از فعالیت رنگ‌آمیزی و نقاشی است. اگر تابه‌حال این فعالیت را تست نکرده‌اید یا نمی‌دانید از کجا شروع کنید، کتاب‌های نقاشی و رنگ‌آمیزی زیادی برای این منظور طراحی شده است که میتوانید از آن‌ها استفاده کنید. در این مورد هم سعی کنید از کتاب‌ها و طرح‌های سادهتر شروع کنید و به‌مرور پیچیدگی را افزایش دهید.
سخن پایانی
کودکان در بدو تولد هیچ رنگی را تشخیص نمی‌دهند و دنیا برای‌شان خاکستری‌رنگ است. بنابراین آموزش رنگها به آن‌ها باید به‌صورت گام‌به‌گام و آهسته باشد تا سردرگم نشوند. از حدود 2 سالگی کودکان توانایی درک تفاوت‌های بین رنگها را کسب می‌کنند و شما هم میتوانید آموزش‌های‌تان را شروع کنید. با فعالیتهای ساده و ابتدایی مانند رنگ‌آمیزی با مدادرنگی موردعلاقه کودک شروع کنید و سپس سراغ تمرین‌های سخت‌تر مانند مطابقتدادن و دستهبندیکردن بروید. نکته آخر: هرگز عجله نکنید و بگذارید فرزندتان آرام‌آرام با تفاوت‌ها و شباهت‌های رنگها آشنا شود و توانایی تشخیص و نامگذاری آن‌ها را به دست بیاورد.
سوالات متداول
- نحوه آموزش رنگها به کودکان چگونه است؟
با فعالیتهای سادهتر و مفاهیم پایه مانند آموزش رنگهای اصلی و موردعلاقه کودک شروع کنید. در مرحله بعد به فعالیتهای مطابقتدادن و سپس دستهبندی رنگها بپردازید. در نهایت هم روی مهارت تشخیص، نامگذاری و ترکیب رنگها کار کنید. - آموزش رنگها به کودکان 4 ساله چگونه است؟
بچهها در این بازه سنی معمولا به مهارتهای دستهبندیکردن تسلط پیدا کردهاند و شما باید روی تشخیص، نامگذاری و ترکیب رنگها کار کنید. - از چه بازیهایی برای آموزش رنگها به کودکان استفاده کنیم؟
تقریبا هر فعالیتی را میتوان به بازی با رنگها تبدیل کرد. مثلا میتوانید رنگ انگشتی برای فرزندتان بگیرید تا روی مقوا نقاشی کند یا لگوهای جورواجور برایش بگیرید تا خانههای رنگارنگ بسازد. اسباببازیهایی مانند تخممرغهای فکری و ترکیب شکل و رنگ نیز سرگرمیهای جذابی هستند.
