اولین باری که برای فرزندتان جورچین (پازل) خریدید را به یاد بیاورید. آیا از همان اول همه قطعات را به‌درستی کنار هم می‌چید؟ چه مدت طول کشیدید تا به‌تنهایی اولین پازلش را حل کرد؟ آیا پازل‌های بعدی را سریع‌تر تکمیل کرد؟ فرآیند حل تمام مسائل زندگی شبیه حل پازل است: اوایل زیاد اشتباه می‌کنیم و هیچ‌کدام از تکه‌های زندگی‌مان در جای درستش نیست؛ اما به‌مرور و با درس‌گرفتن از اشتباهات، این تکه‌ها را بهتر به یکدیگر متصل می‌کنیم. دوران نوجوانی از این مسائل و چالش‌های جدید زیاد دارد و کاملا طبیعی است که میزان اشتباهات فرزند نوجوان‌تان نیز افزایش پیدا کند. البته کاملا هم طبیعی است که شما به‌دنبال راهکارهایی برای برخورد والدین با اشتباهات نوجوانان باشید. ما در این مقاله قصد داریم شما را به دنیای درونی فرزندتان ببریم و از آن‌جا به قضیه نگاه کنیم.
دوگانگی در نحوه برخورد با اشتباهات نوجوانان
قدیم‌ترها که فرزند نوجوان‌تان کودکی نوپا بود و برایش پازل می‌خریدید، آیا در حل آن به او کمک می‌کردید یا اجازه می‌دادید تا خودش آن را کامل کند؟ در زندگی‌شان چطور؟ آیا مدام سعی می‌کردید کمک‌شان کنید یا آن‌ها را به حال خودشان می‌گذاشتید؟ برخی والدین مدام در کارهای فرزندشان دخالت می‌کنند و اجازه اشتباه‌کردن و یادگرفتن را به او نمی‌دهند. در سمت دیگر، ترجیح برخی والدین بر عدم دخالت در زندگی فرزندشان است.
اما در عمل هر دوی این سبک های فرزند پروری غلط هستند. راه درست در حفظ تعادل است؛ یعنی باید همزمان با اختیاردادن به فرزند، در مواقع لزوم نیز با محدودیت‌گذاری و مشورت‌دادن به او، از اشتباهاتش جلوگیری کنیم. حالا که فرزندتان به دوران حساس نوجوانی رسیده است، این چالش برای‌تان بزرگ‌تر هم شده است و شما مدام از خودتان می‌پرسید:
- چه زمانی باید اجازه اشتباه‌کردن را به او بدهم؟
- چه زمانی باید پا‌در‌میانی کنم و از بغرنج‌شدن اوضاع جلوگیری کنم؟
تا کجا کاری به کار اشتباهات نوجوانمان نداشته باشیم؟
فرزند نوجوان شما با یکی از سخت‌ترین سوالات دنیا رو به رو است. او باید جایگاه خودش در جهان هستی را پیدا کند و به سوال «من کیستم؟» پاسخ بدهد. فرزندتان برای رسیدن به پاسخ این سوال راه پرفراز‌ونشیبی در پیش رو دارد و باید چیزهای زیادی یاد بگیرد:
- نقاط قوت و ضعفش را بشناسد؛
- با هویت فردی و وظایف اجتماعی‌اش آشنا شود؛
- نحوه کنارآمدن با محدودیتها را بیاموزد؛
- زمین‌خوردن و شکست را تجربه کند و نحوه کنترل احساس ناامیدی و حفظ انگیزه را یاد بگیرد (برای آموزش مواجهه با شکست به کودکان از مقاله افزایش تحمل شکست در کودکان کمک بگیرید)؛
- دوست و دشمن را از یکدیگر تشخیص دهد؛
- علایق و معیارهای اخلاقی و ارزشی خود را بشناسد و در جهت آن‌ها حرکت کند.
- مستقل‌شدن را یاد بگیرد.
تا وقتی فرزندتان در مسیر کسب تجربه برای تسلط بر هر یک از موارد بالا گام برمی‌دارد و درعین‌حال، خطری جدی تهدیدش نمی‌کند، جلوی اشتباهاتش را نگیرید. او برای رسیدن به پختگی کافی به این اشتباه‌کردن‌ها نیاز دارد.
چه زمانی باید جلوی اشتباهات فرزند نوجوان را بگیریم؟
دورهمی‌های دوستانه و بازی‌کردن‌های بی‌وقفه نوجوانان با گوشی یا کامپیوتر را نشانه احساس خوشحالی‌شان ندانید؛ آن‌ها واقعا استرس و فشار زیادی را تحمل می‌کنند. هیچ‌کدام از ماموریت‌های زندگی به پای حساسیت و دشواری هویت‌یابی در نوجوانی نمی‌رسد. نوجوانان باید هدف یا اهدافی برای خودشان تعیین و در جهت رسیدن به آن‌ها حرکت کنند. مسئله این است که آن‌ها قطعا به‌تنهایی در حل موفقیت‌آمیز این ماموریت شکست می‌خورند. در واقع، شما باید وقت‌شناس باشید و در مواقع لزوم و سر بزنگاه، درس‌های زندگی و تجربه شخصی خودتان را به آن‌ها منتقل کنید.
اشتباهات نوجوان را چطور مدیریت کنیم؟
اگرچه کمی درباره دوگانگی بین اختیاردادن به فرزند و جلوگیری از اشتباهات مرگبار او صحبت کردیم، اما هنوز سوال اصلی پابرجاست: چگونه با اشتباهات نوجوانان خود برخورد کنیم؟ اشتباهات نوجوان تا کجا خطرناک نیست و از کجا به بعد زنگ خطر به صدا در می‌آید؟برای آگاهی از نقش مناسب خودتان در رفتار با نوجوان و مواجهه با اشتباهاتش، ابتدا باید نقش‌های مختلف شخصی، تحصیلی، اجتماعی، جنسی و خانوادگی نوجوانان را مثل یک جورچین هزارتکه تصور کنید.
جورچینی که فرزندتان باید از طریق آزمون و خطا و راهنمایی‌های اطرافیان، تکه‌های مختلف شخصی، حرفه‌ای، اجتماعی و تحصیلی آن را کنار یکدیگر بچیند. نقش والدین در موفقیت فرزندان برای کنار هم چیدن این تکه‌ها از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخودار است. اما چگونه باید بدون لطمه‌زدن به استقلال‌طلبی نوجوان، این نقش را به انجام رساند؟
صبور بودن را به او بیاموزید
تکه‌های مختلف پازل زندگی فرزندتان نامنظم است و او به دلایلی مانند مقایسه خود با دیگران و عجول‌بودن، زمان تکمیل آن را محدود می‌بیند. تصور محدودیت زمانی و ترس از دادن فرصت، احتمال تصمیمات غیرمنطقی مانند خرج‌کردن بیش‌ازحد پول یا کمال گرایی در درس خواندن را افزایش می‌دهند.
بنابراین اولین وظیفه شما، آموزش آهسته‌وپیوسته حرکت‌کردن به فرزندتان است. او باید یاد بگیرد که پاسخ به برخی از سوالات و چالش‌های دوران نوجوانی، گاهی تا پایان عمر نیز زمان می‌برند.
مرزها و حدوحدودها را تنظیم کنید
معمولا هنگام حل پازل‌های سخت از کناره‌ها شروع به تکمیل آن می‌کنیم. هنگام کمک به فرزندتان برای حل چالش‌های نوجوانی هم باید از طریق آموزش نظم و انضباط به نوجوانان، محدودیتها و مرزها را برایش روشن کنید. در ابتدای فرآیند قانون‌گذاری، شاید فرزندتان کمی بهانه‌گیری کند، اما وقتی هرچیزی در جای درست و مناسب قرار بگیرد، احساس امنیت خواهد کرد. با محدودیت‌گذاری، شما در واقع در حال جداسازی اشتباهات ایمن و ناایمن برای او هستید و فرآیند تجربه‌گرایی را برایش آسان‌تر می‌کنید.
پیشنهاد مطالعه: این روش را جایگزین تنبیه نوجوان کنید
الگوی خوبی برایش باشید
معمولا طرح نهایی پازل را روی جعبه آن ترسیم می‌کنند تا وقتی جایی را شک داریم، نگاهی به آن بیندازیم و از مسیرمان مطمئن شویم. شما والدین نیز حکم همان تصویر روی جعبه را برای فرزند نوجوان‌تان دارید. مسیر گذر از نوجوانی به بزرگسالی پر از ابهام و سردرگمی است و شما اولین و مطمئن‌ترین الگوی فرزندتان در پیداکردن مسیر درست هستید.
به‌عنوان مثال، اگر شما فردی صبور باشید و محدودیت‌هایی مانند حداکثر سرعت مجاز در حین رانندگی را رعایت کنید، فرزندتان هم از شما الگوبرداری خواهد کرد. از طرف دیگر، اگر در دام واکنش نامناسب والدین در برابر اشتباهات نوجوان بیافتید و نکات مربوط به نحوه برخورد درست والدین با فرزندان در سن بلوغ را رعایت نکنید، فرزندتان شما را جدی نخواهد گرفت.
اتمام کار را به خودش بسپارید
بعد از آموزش صبوربودن، تعیین حدوحدود و نشان‌دادن یک الگوی مناسب به فرزند، او حالا در میانه‌های حل موفقیت‌آمیز پازل نوجوانی قرار دارد. از اینجا به بعد خودتان را کنار بکشید تا فرزندتان ترکیب‌های مختلف را آزمایش کند. او در این فرآیند، احتمالا بارها و بارها در مرز بین امید و ناامیدی قرار می‌گیرد. هربار به حل قسمتی از آن یورش می‌برد و در صورت اشتباه‌بودن، برای حرکت بعدی برنامه‌ریزی می‌کند.
همان‌طور که کنار هم قراردادن تکه‌های درونی یک پازل به آزمون‌وخطا نیاز دارد؛ برای حل موفقیت‌آمیز بحران نوجوانی هم باید به فرزندتان فرصت رفتن در دل مشکلات را بدهید. وقتی او در دل مشکلات قرار بگیرد، بیشتر با آن‌ها درگیر می‌شود و راه‌وروش حل موفقیت‌آمیز آن‌ها را بهتر یاد می‌گیرد. در این زمینه می‌توانید از مقاله آموزش مهارت حل مسئله به کودکان و نوجوانان نیز کمک بگیرید.
به فرزندتان اعتماد کنید
از جمله بهترین راهکارهایی برای برخورد والدین با اشتباهات نوجوانان، اعتماد‌کردن به آن‌ها است. وقتی مشکلی پیش می‌آید و اشتباهی از فرزندتان سر می‌زند، قبل از هر چیز به این سوالات پاسخ دهید که آیا او خط قرمز یا محدودیتی را شکسته است؟ اگر قانونی نقض شده است، جلوی او را بگیرید. درغیراین‌صورت، از سر راهش کنار بروید و به او اعتماد کنید. این کار باعث افزایش عزت نفس در کودکان می‌شود. البته هر زمان احساس کردید که حجم مشکلات از طاقت فرزندتان بیشتر است، حتما از او حمایت و پشتیبانی کنید تا به مشکلاتی مانند افسردگی نوجوانان دچار نشود.
پیشنهاد مطالعه: مقدمات صمیمی شدن با فرزند نوجوان
سخن پایانی
نوجوانان با سوالات و ابهامات زیادی در زندگی‌شان مواجه می‌شوند و برای پاسخگویی به آن‌ها چاره‌ای جز آزمون‌وخطا ندارند. پس آن‌ها را خیلی محدود نکنید و جلوی اشتباه‌کردن‌شان را نگیرید. اشتباهات نوجوانان به آن‌ها درس زندگی می‌دهد و برای تبدیل‌شدن به بزرگسالی پخته و بالغ آماده‌شان می‌کند. البته آن‌ها تاحدودی هم آشفته و سردرگم هستند و به کمک و راهنمایی شما نیاز مبرم دارند. بنابراین، نقش شما کاملا شبیه یک مربی حرفه‌ای است که فقط در مواقع لزوم بازخورد می‌دهد و موارد غیرضروری را به سلیقه و انتخاب شاگردش واگذار می‌کند. این روش در آموزش عملی به دانش‌آموزان نیز کاربرد دارد و نوعی سبک برخورد با اشتباهات دانش آموزان نیز محسوب می‌شود.
سوالات متداول
- نحوه برخورد با اشتباهات نوجوانان دختر چیست؟
ایجاد تعادل بین محدودیتها و دادن حق انتخاب به او برای یافتن هویت شخصی و اجتماعی در کنار ابراز علاقه و محبت به دختر نوجوان، از بهترین روشها برای پیشگیری از اشتباهات دردسرساز دختر نوجوان هستند. - نحوه برخورد با اشتباهات نوجوانان پسر چیست؟
به دلیل اینکه احتمال بروز رفتارهای پرخطر در پسران نوجوان بیشتر است، باید محدودیتها و پیامدهای واضح و شفافی ایجاد کنید. همچنین به او اطمینان بدهید که هر وقت آمادگی لازم را داشته باشد، اختیارات او را افزایش خواهید داد. - در برخورد با اشتباهات فرزند نوجوانمان چه کنیم؟
باید بهنوعی بین حق انتخابدادن به او و جلوگیری از اشتباهات دردسرسازش تعادل برقرار کنید. بنابراین، ابتدا صبوربودن را به او بیاموزید و سپس محدودیتهای ضروری را تنظیم کنید. خودتان هم الگوی خوبی برایش باشید و به او اعتماد کنید تا مسیرش را پیدا کند.
