در چشم‌به‌هم‌زدنی، دخترکوچولوی بازیگوش و خوش‌بیان شما قدکشیده و نسبت به قبل، تغییرات زیادی کرده است! حتی شاید به لطف طبیعت و فضای امن خانه و تغذیه درست‌وحسابی، از شما هم هیکلی‌تر و بلند‌قدتر شده باشد! دیگر از آن شیرین‌سخنی کودکانه هم خبری نیست! بله، او وارد مرحله جدید و پرچالشی از زندگی‌اش شده است. مرحله‌ای که در کنار تغییرات ناگهانی جسمانی و شناختی، با تغییرات عاطفی در دختران نوجوان نیز همراه است. البته آنها اگرچه هیکل‌‌شان گنده‌تر شده است و بزرگ‌تر فکر می‌کنند، اما بلوغ عاطفی دختران، حساسیت‌شان را حتی از آن دخترکوچولوی قدیم هم بیشتر کرده است. متاسفانه، آنها هنوز برای این تغییرات عاطفی آمادگی لازم را ندارند و به‌همین‌دلیل، شما باید این تغییرات را بدانید و در مدیریت‌شان به دختر نوجوان‌تان کمک کنید.
بلوغ عاطفی دختران
حتما درباره تغییرات جسمانی و شاید هم تاحدودی تغییرات شناختی دخترتان چیزهایی شنیده و خوانده باشید، اما درباره تغییرات عاطفی دختران در دوران بلوغ چطور؟ آیا بلوغ دختران صرفا جنبه جسمانی دارد؟ اصلا همین تغییرات جسمانی، هورمونی و عصب‌شناختی، چه تأثیری بر روح‌وروان نوجوان می‌گذارند؟
تغییرات عاطفی و هیجانی، بخش بسیار مهمی از دوران بلوغ هستند. تجربه این تغییرات، هم برای پسران و هم برای دختران با چالش‌هایی همراه است؛ اما به دلایلی مانند نوسانات خلقی ناشی از تغییرات هورمونی پیش از قاعدگی، اهمیت بررسی آن در دختران بیشتر است. به‌عنوان والدین، شما باید خودتان را برای صحبت با فرزندتان درباره این تغییرات آماده کنید. در این زمینه، می‌توانید از مقاله راهنمای رفتار با دختر در سن بلوغ نیز کمک بگیرید.
تغییرات عاطفی در دختران نوجوان
تأثیر بلوغ بر رفتار نوجوانان، با تغییرات هورمونی و خصوصا هورمون استروژن، در سنین بین 8 تا 14 سالگی شروع میشود. این تغییرات معمولا در حدود 16 سالگی به پایان می‌رسند، اما در برخی‌ها شاید تا 18 سالگی هم ادامه یابند. تحولات متعدد، در کنار رشد ناکافی ساختارهای مغزی مرتبط با کنترل هیجانات و حل مسئله، شدت احساسات دختر نوجوان را افزایش می‌دهد و چالش‌های زیر را برایش به وجود می‌آورد:
افزایش حساسیت و زودرنجی
مدیریت تغییرات جسمانی و چرخه‌های عادت ماهیانه، انرژی زیادی را از فرزندتان می‌گیرد و او را نسبت به چالش‌های بیرونی حساس‌تر میکند. درنتیجه، خیلی راحت از کوره در می‌رود یا احساس خستگی و درماندگی میکند. او توان جنگیدن در دو جبهه درون و بیرون را ندارد و به حمایت و پشتیبانی شما نیازمند است. صحبت درباره این حساسیت‌ها و دلایل بروزشان با فرزند، به افزایش آگاهی او و مدیریت بهتر هیجاناتش کمک میکند. اگر هم فرزندتان بیش‌ازحد به رفتار خشونت‌آمیز متوسل میشود، از مقاله راهنمای کنترل خشم در نوجوانان کمک بگیرید.
بروز احساس پوچی و ناامیدی
بحران اصلی و اساسی دوران نوجوانی، رسیدن به هویتی ثابت و پایدار از خود است. نوجوانان برای رسیدن به این هویت در زمینه‌های شخصی، اجتماعی، تحصیلی و ارتباطی، راه دور و درازی در پیش دارند. قرارگیری در میانه راه کودکی و بزرگسالی، سازگاری با انتظارات بزرگسالان و مشاهده ابعاد جدیدی از خود مانند امیال جنسی، آنها در این مسیر با چالش‌ها و ابهامات زیادی درباره نقش خود در جهان مواجه میکند. این ابهامات، گاهی‌اوقات باعث کلافگی و بروز احساس پوچی در آنها میشود و احتمال افسردگی نوجوانان دختر را حتی از پسران نیز بیشتر میکند.
افزایش تاثیرپذیری از محیط
آنها برای یافتن جایگاه و موفقیت منحصربه‌فرد خود در جهان هستی، مسیرهای مختلفی را امتحان می‌کنند. برخی از این مسیرها از درون خودشان نشات می‌گیرد و برخی دیگر را از بیرون و اطرافیان قرض می‌گیرند. خلاصه اینکه تأثیرپذیری و الگوبرداری آنها از محیط و اطرافیان بیشتر میشود. به‌عنوان مثال، هنگام مشاهده لباسی شیک و جدید در تن دوستان و یا حتی در شبکه‌های اجتماعی، حتما باید آن را امتحان کنند. علاقه زیاد دختر نوجوان‌تان به به‌روزبودن، گاهی باعث ایجاد شکاف و اختلاف فکری والدین با فرزندان میشود که شما باید آن را مدیریت کنید.
جدی تر شدن روابط و دوستی ها
اهمیت دوستیها در دوران نوجوانی به‌شدت افزایش پیدا میکند. صحبت، تعامل و گفت‌وگو برای دختران نوجوان اهمیت زیادی دارد. آنها معمولا چند رفیق ثابت و خیلی صمیمی دارند که هر وقت دل‌شان بگیرد، با آنها درد دل می‌کنند و آرام میشوند. این روابط به آنها احساس امنیت زیادی می‌دهد و در فرآیند مستقل‌شدن از شما کمک‌شان میکند. البته در این دوره و تحت فشار همسالان و دوستان، احتمال بروز رفتارهای خطرناک و تخطی از قوانین نیز افزایش مییابد.
بی صبری و عجول بودن
نوجوانان تاحدودی کمال‌گرا هستند و اهداف تحصیلی، شخصی، حرفهای و ارتباطی زیادی برای خودشان می‌چینند. علاوه بر این، آنها در برنامه‌ریزی و حل مسئله ضعیف هستند. این مسائل، روی هم رفته، باعث احساس فوریت زمان در دختران نوجوان میشود. شما باید با آموزش مهارت حل مسئله به کودکان و نوجوانان، در مدیریت این‌گونه مشکلات به آنها کمک کنید.
بروز نوسانات خلقی
نوسانات خلقی دختران نوجوان خصوصا هنگام نزدیک‌شدن به چرخه‌های قاعدگی به‌شدت افزایش پیدا میکند. هیجانات آنها در مدت‌زمان کوتاهی، از احساس سرخوشی و اعتمادبه‌نفس به احساس تحریک‌پذیری و افسردگی تغییر میکند. این نوسانات معمولا هنگام نزدیک‌شدن چرخه قاعدگی و با کاهش میزان استروژن بدن، بیشتر میشود. به‌دلیل شدت زیاد این تغییرات عاطفی، برخورد درست والدین با فرزندان در سن بلوغ اهمیت زیادی دارد.
افزایش خودآگاهی
شروع بلوغ و مشاهده تغییرات جسمانی ناگهانی، دختران نوجوان را نسبت به ظاهرشان حساس‌تر میکند. علاوه بر این، بلوغ آنها نسبت به پسران هم‌سن‌وسال‌شان زودتر شروع میشود و سرعت بیشتری دارد. این امر باعث میشود که دختران نوجوان مدام خودشان را با دیگر همسالان مقایسه و تغییر و تحولات را بررسی کنند. تغییرات شناختی و درون‌نگری بیشتر نوجوانان نیز در افزایش بیش‌ازحد خودآگاهی آنها تأثیرگذار است. خودآگاهی افراطی نیز باعث کاهش تمرکز و بروز ویژگی‌هایی مانند کودک درونگرا و خجالتی‌شدن فرزندتان میشود.
خود-مرکزبینی هیجانی
ویژگی‌هایی مانند اعتقاد به تماشاچیان خیالی و افسانه شخصی، باعث بروز خود-مرکزبینی هیجانی در دختران نوجوان میشود. این ویژگی‌ها باعث میشود:
- آنها نسبت به انتقاد و دیدگاه دیگران به‌شدت جبهه بگیرند و خیلی زود واکنش نشان دهند؛
- همچنین خودشان را از دیگران سرتر بدانند و توصیه‌های دیگران را جدی نگیرند.
بنابراین، هرگز نباید به رفتار خشونت‌آمیز یا قوانین و معیارهای سخت‌گیرانه متوسل شوید، زیرا لجبازی آنها را به همراه خواهد داشت. در عوض، رفتاری مهربانانه و همدلانه با او داشته باشید و از درِ صمیمیت و رفاقت وارد شوید.
شروع تمایلات جنسی
افزایش هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون، افزایش تمایلات جنسی را نیز به‌همراه دارد. حتما دراین‌باره نیز با فرزندتان صحبت و موارد لازم را به او گوشزد کنید. او احتمالا سوالات بی‌جواب زیادی درباره این موضوع دارد که باید از فرد مطمئنی مثل شما جواب‌شان را بگیرد؛ پس قبل از اینکه تحت‌تاثیر حرفهای دیگران قرار بگیرد، هر آن‌چه لازم است را برایش توضیح دهید.
نقش والدین در حمایت از تغییرات عاطفی دختر نوجوان
مطمئنا دختر نوجوان‌تان به‌تنهایی توان مواجهه با دوران بلوغ و تغییرات عاطفی این دوره را ندارد؛ بنابراین، شما باید در این مسیر به آنها کمک کنید. نکات زیر در این زمینه به شما کمک می‌کنند:
- قبل از هر چیز، درباره این تغییرات بخوانید و فرزندتان را برای آنها آماده کنید.
- برای جلوگیری از نوسانات هورمونی و خلقی، از رژیم غذایی سالم و متعادل استفاده کنید.
- به مصادیق و قوانین حریم خصوصی نوجوانان احترام بگذارید.
- به علایق و سلایق فرزندتان احترام بگذارید و با او همدل باشید.
- انتظارات‌تان را با سن‌وسال او هماهنگ کنید و فریب ظاهر جسمانی‌اش را نخورید.
- از ورزش برای نوجوانان غافل نشوید، زیرا در کاهش استرس و مدیریت هیجانات به آنها کمک میکند.
- گردش و مسافرت به آمادگی ذهنی آنها کمک میکند، پس از آن غافل نشوید.
- آخرین و البته مهمترین نکته؛ روی افزایش اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس فرزند نوجوان‌تان کار کنید. در این زمینه می‌توانید از مقاله افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان نیز کمک بگیرید.
سخن پایانی
نوجوانی یکی از سخت‌ترین و پرچالش‌ترین دوره‌های زندگی است. آنها در این دوره با تغییرات عاطفی زیادی مواجه میشوند. به‌دلیل تغییرات جسمانی و هورمونی بیشتر دختران، آنها دردسرها و چالش‌های بیشتری را نسبت به پسران تجربه می‌کنند. سازگاری با ظاهر جسمانی متفاوت و چرخه‌های قاعدگی قاعدگی، دختران نوجوان را کمی حساس، عجول، عصبی، افسرده و لجباز میکند. بنابراین شما به‌عنوان والدین، باید از این تغییرات آگاه باشید و برای حل‌وفصل موفقیت‌آمیز آنها از فرزندتان حمایت کنید.
سوالات متداول
- مهمترین تغییرات عاطفی دختران در دوران بلوغ چه هستند؟
حساسیت و زودرنجی، ابهام و سردرگمی، افزایش خودآگاهی، بروز نوسانات خلقی، خود-مرکزبینی هیجانی، شروع تمایلات جنسی، عجولبودن و جدیترشدن روابط و دوستیها، از مهمترین تغییرات هیجانی دختران در دوران بلوغ هستند. - منظور از بلوغ عاطفی دختران چیست؟
فرآیندی است که با تغییرات هورمونی و نوسانات خلقی در دختران شروع میشود و تا رسیدن به بلوغ عاطفی و ثبات نسبی در کنترل هیجانات، در حدود 16 تا 18 سالگی ادامه مییابد. در طول این دوره، آنها با تغییراتی مانند حساسیت و زودرنجی رو به رو میشوند. - مهمترین علت تغییرات عاطفی دختران در دوران بلوغ چیست؟
نوسانات هورمونی، تغییرات ناگهانی در ظاهر جسمانی و افزایش انتظارات والدین و دیگر بزرگسالان، از مهمترین علل تغییرات عاطفی دختران در این دوران هستند. البته مهمترین علت آن به نوسانات هورمونی مربوط میشود.
