بعضی از کودکان به محض ورود در جمع، پر شور و انرژی سلام می‌کنند. اما در مورد اغلب کودکان و نوجوانان سلام کردن یک چالش و حتی نگرانی است. سلام کردن کودک خصوصا در فرهنگ ایرانی برای همه والدین اهمیت ویژه‌ای دارد. در این مقاله قصد داریم روشهای ساده و کاربردی و البته کاملا موثری برای آموزش سلام کردن به کودکان معرفی کنیم. در کنار آن از اهمیت سلام کردن کودکان و چرایی خجالت کشیدن برخی کودکان از سلام و احوالپرسی صحبت کنیم.
اهمیت سلام کردن کودک
شاید با خودتان فکر کنید اصلا سلام کردن یا سلام نکردن چه تاثیری بر زندگی و روان کودک دارد؟! سلام به عنوان یک رفتار اجتماعی آغازگر ارتباط، ضمن اینکه شخصیت کودک و نحوه تربیت او را نشان می‌دهد، از طریق ایجاد بازخورد در دگران اثر متقابل روی کودک دارد. جدای از اینکه کودک با سلام کردن به نوعی احترام و تربیت صحیح خود را به دیگران نشان می‌دهد، امتیازهای روانی و اجتماعی مختلفی با سلام کردن به دست می‌آورد. در ادامه این موارد را مرور کرده‌ایم.
سلام کردن کودکان نشانه تربیت
اهمیت سلام کردن کودکان تا جایی است که اغلب مردم حتی سلام نکردن کودکان را نشانه بی‌ادبی می‌دانند و بر این اساس با کودک برخورد می‌کنند. هرچند که چنین تصوری در مورد کودکان به‌جا نیست اما در هر حال آداب سلام و احوالپرسی نشان می‌دهد کودک در خانواده چه میزان درباره آداب معاشرت آموزش دیده است.
سلام به عنوان مهارت اجتماعی
اولین قدم ارتباط برقرار کردن با دیگران، سلام کردن است. فرقی نمیکند کودک بخواهد به همسالان خودش نزدیک شود و دوستی برقرار کند، یا بخواهد با معلم مهدکودک ارتباط بگیرد. سلام ساده‌ترین و ارزانترین قدم برای ارتباط اجتماعی است. سلام کردن نشان می‌دهد کودک چقدر میتواند با دیگران ارتباط برقرار کند. همچنین سلام کردن به ما می‌گوید که کودک چقدر میتواند بر استرس خود در برخورد با افراد جدید غلبه کند.
مهارت آموزی در فرآیند آموزش سلام به کودکان
سلام کردن برای کودک یک امر بدیهی نیست که از ابتدا متوجه اهمیت آن باشد و نیاز به آموزش و الگوسازی دارد. در ای فرآیند کودک مهارت‌های مختلفی را آموزش می‌بیند. به طور مثال هوش هیجانی او بالاتر می‌رود. درک می‌کند که نوع سلام کردن علاوه بر به زبان آوردن کلمه سلام، چقدر اهمیت دارد. یاد می‌گیرد که چگونه حالت چهره، لحن و بدن خود را با سلام کردن تطبیق دهد تا یک احوالپرسی ساده اما مودبانه داشته باشد. همچنین با مسائل اخلاقی دیگری مانند احترام به بزرگتر و نحوه برخورد با دیگران نیز طی این روند آشنا می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: بهترین انیمیشن های آموزشی برای کودکان
دریافت تحسین و تشویق
سلام صمیمانه میتواند راهی برای نشان دادن محبت یا احترام کودک باشد. یکی از مزیت های سلام کردن کودکان این است که با سلام به موقع، معمولا تشویق و تحسین دیگران را به خود جلب می‌کنند.
تقویت اعتماد به نفس و خودباوری
دریافت محبت و تشویق دیگران در ازای ادب به خرج دادن در سلام و احوالپرسی، احساس خودباوری و اعتماد به نفس به بچه‌ها می‌دهد. این موضوع مانند امتیازی در ذهن کودکان جای می‌گیرد و خودانگاره مثبت آنها را تقویت می‌کند.
گسترش ارتباطات اجتماعی
کودکی که بتواند به راحتی یا به هر شکلی، سر صحبت را با سلام کردن باز کند، احتمالا توانایی و انگیزه بیشتری برای ادامه دادن مکالمه یا ارتباط با دیگری خواهد داشت. بنابراین به این طریق کودک فضای مناسبی برای پیوندهای اجتماعی و عاطفی فراهم می‌کند.
سن سلام کردن کودکان
ادب برای بزرگترها یک ضرورت است اما کودکان به دلیل ذهن غیر انتزاعی هنوز درکی از قوانین و اثرات رفتارهای اجتماعی ندارند. این موضوع باید به مرور به کودکان آموزش داده شود. بچه‌ها تا سن ۳ سالگی درک چندانی از سلام کردن موقع دیدن افراد دیگر ندارند. تا این سن فقط با واژه سلام آشنا میشوند و شاید فقط بدانند که در جواب سلام دیگری باید این کلمه را تکرار کنند.
از ۳ سالگی به بعد کودک به مرور به اهمیت موضوع پی می‌برد. بنابراین پیش از ۳ سالگی توقع بالایی از کودک نداشته باشید و در صورت سلام نکردن یا حتی جواب سلام ندادن، رفتار قهرآمیز با کودک نداشته باشید. اما اگر تا ۳ یا ۴ سالگی الگوی قوی ارتباطی برای کودک ساخته باشید، خود او به مرور تشخیص می‌دهد باید در چه زمان‌هایی سلام کند. مشکل جایی به وجود می‌آید که کودک به این سنین رسیده اما هنوز سلام کردن را بلد نیست. در ادامه روش‌هایم ختلفی برای آموزش سلام به کودکان ذکر کرده‌ایم.
قدم اول آموزش سلام کردن به کودکان
اولین قدم برای آموزش سلام کردن به کودکان با دیدن رفتار والدین آغاز می‌شود. کودکان بیشتر از اینکه از گفتار و نصیحت و خواسته مستقیم تبعیت کنند، آنچه به چشم می‌بینند را تکرار می‌کنند. طبیعتا کودکی که می‌بیند پدر و مادر بعد از ورود به هر مکان، سلام و احوالپرسی گرمی انجام می‌دهند، اهمیت آن را بهتر درک می‌کند.
با بچه‌ها به سینما رفتن نیز مانند سلام کردن، آداب خاص خودش را دارد که راجع به آن در مقاله سینما رفتن با کودکان صحبت کرده‌ایم.
بازی هایی برای آموزش سلام کردن به کودک
کودکان عاشق بازی و داستان هستند. آنها خودشان را به جای شخصیت قصه‌ها می‌گذارند و دوست دارند مثل قهرمان داستان‌های و کارتون‌هایی که می‌بینند رفتار کنند. از این علاقه وافر کودک به نفع آموزش استفاده کنید. بدون اینکه حالت انتقادی یا مقایسه‌ای به خودتان بگیرید، او را از طریق بازی، داستان و کارتون‌ها متوجه اهمیت سلام کردن کنید. در ادامه تعدادی از بازی‌های کاربردی و ساده را برای آموزش سلام کردن به کودکان آورده‌ایم.
سلام بازی
کودک در بازی‌های نقش‌آفرینی یک خط داستانی را اجرا می‌کند و از این طریق می‌فهمد باید در موقعیت‌های مختلف چه بگوید. یک بازی برای آموزش سلام طراحی کنید به این ترتیب که هرکدامتان دو نقش مکمل داشته باشید. مثلا کودک یک خریدار باشد و شما نقش فروشنده را بازی کنید و برعکس. به این روش سلام کردن در موقعیت‌های مختلف را با کودک تمرین کنید. در بازی به سلام کردن و خوب صحبت کردن کودک واکنش نشان دهید و او را تشویق کنید. البته بازی دسته‌جمعی از این جهت که کودک را در فضای اجتماعی‌تری قرار می‌دهد اثرات بهتری هم دارد.
موقعیت‌های مختلف را در بازی خلق کنید. مثلا موقع سلام حالت‌های مختلفی به چهره و لحن خودتان بدهید یا از کوک بخواهید این کار را بکند. بعد نسبت به این حالت‌ها واکنش نشان دهید یا صحبت کنید. به این ترتیب کودک متوجه خوشرویی در سلام کردن می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: ترس‌های طبیعی کودکان
آموزش سلام با عروسک بازی
عروسک بازی خصوصا با دختران فرصت خوبی برای آموزش سلام و احوالپرسی به کودکان است. کافی است کودک نقش یک عروسک و شما نقش عروسک دیگری را اجرا کنید و از زبان عروسک صحبت کنید. به این ترتیب خیلی راحت‌تر می‌توانید از عروسک کودک بخواهید سلام کند یا درباره نحوه سلام کردن و احوالپرسی با او حرف بزنید. عروسک‌های انگشتی هم به راحتی با پارچه یا کاغذ درست میشوند و گزینه مناسبی برای راه انداختن یک نمایش خانگی هستند.
پیشنهاد مطالعه: بازی با توپ در خانه
آموزش سلام با شعر خوانی
شعر خواندن یک فعالیت شاد و جذاب برای کودک و روشی غیر مستقیم جهت آموزش مهارت سلام و احوالپرسی است. سه نمونه شعر زیبا در ادامه برایتان نوشته‌ایم:
سلام گل‌های خندون، با دندون و بی‌دندون
سلام به هر پرنده، که توی باغ می‌خنده
سلام به دشت و دریا، سلام به کوه و صحرا
سلام به روی ماه، بچه‌های با صفا
سلام سلام بچه‌ها، چطوره حال شما
باشید همیشه خندان، چون گل‌های گلستان
سلام به روی ماهتون، به گرمی نگاهتون
به قلب پاک و صافتون، به موهای سیاهتون
سلام سلام بچه‌ها، گل‌های سرخ و زیبا
سلام سلام بچه‌ها، عزیزای مثل ماه
سلام به هر ستاره، به ابر پاره پاره
به دانه‌ای که از خاک، درآمده، دوباره
سلام چه خوب و زیباست، غنچه روی لب‌هاست
به هرکی می‌رسیم ما، کلام اول ماست
سلام مثل بهاره، گل و شکوفه داره
بوی قشنگ دوستی، همراه خود میاره
وقتی سلام میکنی، شاپرکا می‌خندن
بال‌هاشونو برامون، وامی‌کنن می‌بندن
گوش بده باز می‌خونن، پرنده‌های زیبا
با چه چه و با جیک جیک، سلام میدن به گل‌ها
سلام به جنگل سبز، به آسمان آبی
به غنچه‌های خندان، به روز آفتابی
شعر کودکانه و کوتاه دوم درباره سلام کردن:
خانوم معلم می‌گفت سلام گل بهشته
اول هر صحبتی، سلام نباشه زشته
هر کسی رو ببینم، سلام یادم نمیره
کار ندارم به این که، جوونه یا که پیره
مادربزرگ خوبم، برای ما عزیزه
قرص و دوا می‌خوره، چند روزیه مریضه
بهش سلام می‌کنم، دوباره و دوباره
آخه می‌گن که سلام، سلامتی میاره
داستان در مورد سلام برای کودکان
درباره اینکه افراد مختلف در دنیا و در ایران، به زبان خودشان به هم سلام می‌گویند به کودک توضیح دهید. سلام را در زبان‌های مختلف به او یاد بدهید و بگویید چقدر اهمیت دارد. امروزه کتاب‌های داستانی زیادی نوشته شده‌اند که با تحریک خیال‌پردازی کودک، ضمن قصهگویی، او را با اهمیت سلام و ادای احترام به دیگران آشنا می‌کند. به عنوان مثال می‌توانیم به این کتاب‌ها اشاره کنیم:
- کتاب سلام کردن، نوشته مصطفی کریمی، ناشر حدیث نینوا
- کتاب به همه سلام می‌کنم تو هم می‌توانی، نوشته نانامی اسانو، ترجمه حسین فتاحی از نشر قدیانی
- کتاب نیکو سلام می‌کند، نوشته لیلا خیامی، انتشارات امام علی بن ابی طالب
توصیه های مهم در آموزش سلام به کودک
- اگر کودک در آداب سلام و احوالپرسی دچار مشکل بود، باید با او به شیوه درست برخورد کنیم. سرزنش، اجبار و تهدید، تحقیر یا مقایسه کردن هیچکدام اثر مثبتی ندارند.
- ریشه‌یابی مشکلات کودک در این زمینه را فراموش نکنید.
- هرگز کودک را در جمع مجبور به سلام نکنید.
- اگر فرزندتان سلام نکرد یا جواب سلام نداد واکنش تند نشان ندهید و صحبت با او را به بعد موکول کنید.
- هیچوقت از در مقایسه کودک با بچه‌های دیگر سعی در حل ماجرای سلام نکردن وارد نشوید.
- هرچه حضور کودک در محیط‌های اجتماعی بیشتر باشد، احتمال اینکه سلام کردن را سریع‌تر یاد بگیرد بالاتر است. اگر فرزندتان از رفتن به مهد اجتناب می‌کند، از مطلب راهنمای روش برخورد با کودکی که مهد کودک نمی رود استفاده کنید.
- اگر نشانه‌های انزوا، اضطراب اجتماعی یا خجالت و شرم را در کودک می‌بینید، به درمانگر کودک مراجعه کنید تا ریشه‌یابی و درمان اصولی و تخصصی انجام شود.
- تشویق به موقع و به اندازه کودک وقتی سلام می‌کند را فراموش نکنید.
- در روند آموزش سلام کردن به کودکان، باید زمان کافی به او بدهید. خصوصا اگر کودک به خاطر مشکلاتی مانند شرم، سلام نمیکند.
در نهایت همه کودکان با گام‌هایی ساده، آداب سلام کردن را یاد می‌گیرند، کافی است کمی صبوری و مداومت را چاشنی کار کنید. خواندن مطلب روش برخورد با کودکان خجالتی هم میتواند به شما کمک کند.
سخن پایانی
سلام و خداحافظی کردن کودکان گاهی به یک معضل برای والدین تبدیل می‌شود. بعضی از بچه‌ها نه تنها ملاقات با دیگران سلام نمی‌کنند بلکه ممکن است به سلام دیگران هم پاسخی ندهند. در درجه اول مهم است که همه شرایط الگو گرفتن و آموزش کودکان از طریق بازی، شعر و داستان را برایشان فراهم کرده باشیم.
فراموش نکنید که کودکان در میزان هوش، ممارست، ویژگی‌ها و توانمندی‌های شخصیتی با هم متفاوت هستند و مقایسه آنها در روابط اجتماعی چندان صحیح نیست. پیش از این دو مطلب راهنمای انواع اصلی هوش در کودکان و انواع تیپ شخصیتی منحصربه‌فرد کودکان را منتشر کرده‌ایم که می‌توانید سری به آنها بزنید.
سوالات متداول
- فرزندم به دیگران سلام نمیکند، چه کنم؟
از روشهای منسوخ و بیاثر مثل تنبیه و تهدید، تمسخر، سرزنش، تحقیر یا مقایسه کردن او با دیگران خودداری کنید. در گام اول به دنبال این باشید که چه مشکلی در کودک وجود دارد. آیا ترسیده یا اعتماد به نفس کافی ندارد؟ در برخورد با همه سلام نمیند یا فقط در مقابل غریبهها؟ به دنبال رفع موانع باشید. در کنار آن از روشهای قابل درک برای کودک مثل بازی کردن، قصهگویی یا شعر خواندن آموزش سلام کردن به کودکان را پیگیری کنید. - آموزش سلام کردن به کودکان را از کی باید آغاز کنیم؟
سلام کلمه بسیار سادهای برای کودکان است و کودکان میتوانند از زمان شروع به حرف زدن، سلام کردن را هم به شکل یک روتین آموزش ببینند. اما معمولا کودکان از ۳ سالگی تازه متوجه معنای سلام و خداحافظی میشوند و از این سن به بعد میتوان از آنها توقع داشت زمان سلام و خداحافظی و اهمیت انجام آن را درک کنند. - چه راه هایی برای تمرین سلام و احوالپرسی با بچه های پیش دبستانی وجود دارد؟
قبل از هرچیز برای کودک الگوسازی کنید و همیشه صبح و در زمان ورود کودک یا خودتان به خانه، بلند و رسا سلام کنید. کودک تا ۳ سالگی میتواند با الگوپذیری از والدین و آموزش از طریق قصه، کارتون، شعر و بای سلام کرد را درک و آن را تمرین کند.
