در بسیاری از تحقیقات، برتری مهارتهای خودنظم‌بخشی بر هوش و استعداد به اثبات رسیده‌است. حتی گاها بیان شده‌است که دلیل عدم موفقیت افراد باهوش، خودکنترلی پایین است. یکی از مهم‌ترین مهارتهای خودنظم‌بخشی و شاید مهم‌ترین آن‌ها، مدیریت زمان است. این مهارت، خصوصا در بازههای حساسی مانند مطالعه برای کنکور و امتحانات درسی اهمیت زیادی پیدا میکند. در اینگونه مواقع، به صد رسیدن تقریبا غیرممکن است و آن‌چه اهمیت دارد، بهره‌مندی از پربازده‌ترین تکنیک‌های مدیریت زمان است. درس خواندن به روش پومودورو یکی از این تکنیک‌ها است. به همین دلیل، در این مقاله به توضیح استفاده از فن پومودورو برای درس خواندن می‌پردازیم.
تکنیک پومودورو برای درس خواندن چیست؟
روشی بسیار ساده و موثر برای مدیریت زمان است و اینگونه تعریف میشود: «تقسیم زمان روزانه به قطعات مساوی کوچک‌تر، به‌گونه‌ای که در هر کدام از این قطعههای زمانی، بر روی هدف مشخصی تمرکز و سپس ذهن‌مان را برای مدتی رها می‌کنیم.» فن پومودورو در عین سادگی، کاملا کاربردی است و ذهن ما به چند دلیل از آن استقبال میکند:
- از نظم و ترتیب خوشش می‌آید.
- از کار پیوسته و بی‌وقفه متنفر است.
- به تمرکز بر روی اهداف مشخص علاقمند است.
- الگوهای رفتاری مشخص را دوست دارد و از برنامه‌های متغیر بیزار است.
اپلیکیشن‌های مختلفی برای این تکنیک وجود دارد و می‌توان آن را یک اپلیکیشن کنکوری دانست.
تکمیل اولویت بندی درسی با اولویت بندی زمانی
یکی از چالش‌های دانش‌آموزان در زمان شروع مطالعه برای کنکور، اولویت‌بندی برای مطالعه دروس است: اینکه کدام درس اولویت و اهمیت بیشتری نسبت به درس یا دروس دیگر دارد. این چالش معمولا یک سوال دیگر به همراه دارد؛ چه میزان زمان باید به هر درس اختصاص داده‌شود؟ روش پومودورو، مکمل تکنیک برنامه‌ریزی بر اساس اولویت‌ها است؛ یعنی برای برنامه ریزی درسی خوب، باید به دو موضوع دقت کنیم:
- میزان ضرورت و فوریت تکالیف مختلف را مشخص کنیم و به هر کدام از آن‌ها وزن مشخص بدهیم. برای این‌کار از روش اولویت بندی و برنامه ریزی با ماتریس آیزنهاور استفاده می‌کنیم. مثلا می‌گوییم: «زیست ضریب بالاتری دارد، پس باید بیشتر آن را مطالعه کنم.»
- بعد از اولویت‌بندی تکالیف، بازه زمانی مشخصی را برای انجام هر کدام از آن‌ها تعیین کنیم. برای اجرای این‌کار، از روش پومودورو استفاده می‌کنیم. مثلا می‌گوییم: «من روزانه 10 ساعت مطالعه می‌کنم و با توجه به …، روزی دو پومودورو برای زیست وقت می‌گذارم.»
تکنیک پومودورو برای درس خواندن چگونه است؟
پومودورو، توسط فرانچسکو چیریلوی ایتالیایی ابداع شده است. در آشپزخانه چیریلو، یک زمان‌سنج گوجه‌فرنگی‌شکل وجود داشت که برای اندازه‌گیری زمان پخت غذا استفاده می‌شد. این زمان‌سنج باعث شکل‌گیری ایده پومودورو شد و اگرچه اسمش کمی سطحی به نظر می‌رسد، اما روش موثری برای مدیریت زمان‌های بربادرفته و برنامه ریزی برای درس خواندن در تابستان است. به نظر چیریلو، مدت زمان موثر مطالعه 25 دقیقه است؛ روش مورد نظر او نیز بر همین اصل استوار است و از اصول زیر تشکیل میشود:
- هر بازه زمانی ۲۵ دقیقه‌ای، یک پومودورو به حساب می‌آید.
- فواصل بین این بازه‌ها، با ۳-۵ دقیقه استراحت پر میشود.
- در فواصل استراحت، تمرکز و تفکر در مورد تکلیف به حداقل ممکن می‌رسد تا انرژی لازم برای ادامه‌دادن مطلب یا رفتن به مطلب بعدی ذخیره شود.
- بعد از هر چهار پومودورو نیز، یک وقفه نسبتا طولانی‌مدتِ ۱۵-۳۰ دقیقه‌ای در نظر گرفته شده‌است.
نکته: این اعداد قابل تغییر است و شما میتوانید آن‌ها را به دلخواه و سلیقه خودتان کم‌وزیاد کنید. مثلا فواصل زمانی را به ۴۵-۱۵ تغییر دهید.
مراحل اجرای تکنیک پومودورو برای درس خواندن
ذهن ما کاملا الگوپذیر و ساختارمند است و خیلی زود به برنامه‌های منظم عادت میکند؛ پس حتما این تکنیک را به‌درستی و با ترتیب زیر اجرا کنید:
- قبل از هر چیز، کاری که باید انجام شود را انتخاب و برای انجامش زمان تعیین کنید. مثلا بگویید: «امروز می‌خواهم 2 ساعت شیمی بخوانم.»
- زمان‌سنج را به‌اندازه یک پومودورو و به سلیقه خودتان تنظیم کنید. اگر به‌نظرتان 30 دقیقه کافی است، پس شما به 4تا پومودورو برای اتمام مطالعه شیمی نیاز دارید.
- در طول هر پومودورو (30 دقیقه)، بر روی تکلیف متمرکز بمانید و حواسپرتی‌ها را کاهش دهید.
- یک کاغذ در کناردست‌تان داشته باشید و با شنیدن صدای زمان‌سنج و اتمام زمان، یک تیک روی آن بزنید.
- استراحت کوتاهی در حدود 5 دقیقه داشته باشید و دوباره ادامه دهید.
- با تکمیل 4 پودومورو، براساس تیک‌های روی کاغذ، استراحت طولانی‌تری در حد 15-30 دقیقه داشته باشید و به مرحله اول برگردید.
نکاتی برای افزایش تمرکز در برنامه تکنیک پومودورو
اگر از روش پومودورو استفاده می‌کنید و باز هم از تمرکز کافی برخوردار نیستند، احتمالا دلیل آن به رعایت‌نکردن 1 یا چندتا از موارد زیر مربوط است. رعایت موارد زیر برای افزایش اثربخشی این تکنیک ضروری است.
بازه های زمانی را خیلی طولانی یا کوتاه انتخاب نکنید
برخی افراد از بازههای زمانی خیلی طولانی استفاده می‌کنند؛ مثلا هر پومودورو را 2 ساعت در نظر می‌گیرند. آن‌ها شاید اولین قطعه زمانی را با تمرکز کاملا بالا مطالعه کنند، اما برای قطعههای بعدی انرژی کافی ندارند. مغز ما تقریبا شبیه باتری‌ها شارژ میشود: اکثر باتری‌ها وقتی خالی می‌شوند، شارژِ اولیه را به‌آرامی دریافت می‌کنند اما در فاصله بین 30 تا 80 درصد به‌سرعت شارژ می‌شوند.
برای هر پومودورو یک هدف مشخص داشته باشید
اگرچه رعایت این نکته در مواردی مانند مطالعه کنکوری سخت است، اما سعی کنید در هر قطعه زمانی به شروع و اتمام یک هدف مشخص پایبند باشید. این هدف می‌تواند حتی خواندن 2 صفحه از درس و کتابی مشخص باشد. تقسیم کارها به بخش‌های کنترل‌پذیر، هدفمندی و مدیریت زمان را افزایش و کمال گرایی در درس خواندن کاهش می‌دهد. اگر پایبندی به اهداف مشخص را به خوبی تکرار و تمرین کنید، پیش‌بینی دقیق‌تری از زمان موردنیاز برای رسیدن به اهداف خود به‌‌دست می‌آورید و برنامه منظمتری طراحی و اجرا خواهید کرد.
عوامل حواسپرتی را کاهش دهید یا حذف کنید
عوامل زیادی مانند دما، تهویه و نور مناسب، میز و صندلی استاندارد، منظم‌بودن ساعت مطالعه و آرامش محیط بر افزایش تمرکز تاثیرگذار هستند. اگر به این نکات توجه نکنید، مطالعه شما کیفیت لازم را نخواهد داشت و در بلندمدت، تمرکزتان کاملا مختل میشود؛ پس با خواندن مقالاتی مانند چه نوری برای مطالعه مناسب است؟ و بهترین زمان برای درس خواندن چه ساعاتی از روز است؟، از استانداردهای موردنیاز مطالعه آگاه باشید.
اگر هم عامل حواسپرتی به فرد دیگری در محیط مربوط است، مودبانه به او اعلام کنید که در حال حاضر قادر به پاسخگویی نیستید و در اولین فرصت به سراغش خواهید رفت. همچنین میتوانید از مکان‌های استاندارد مطالعه مانند پانسیون مطالعاتی استفاده کنید.
بعد از 4 پومودورو حتما استراحت کنید
کاملا واضح است که ذهن ما به استراحت نیاز دارد و فواصل استراحت کوتاه بین هر تکه زمانی ما را راضی نمی‌کند؛ پس حتما بعد از هر 4 قطعه زمانی (میتوانید آن را 3 تا هم در نظر بگیرید)، کمی استراحت کنید. یک نکته بسیار مهم: « به‌هیچ‌وجه در زمان استراحت، کار تمرکزی انجام ندهید، بلکه کارهایی انجام دهید که جنبه تفریح و سرگرمی دارد.»
چه تعداد پومودورو برای یک روز کافی است؟
بستگی به زمان مطالعه روزانه و مدت هر قطعه زمانی دارد. اگر هر بخشِ مطالعه را 25 دقیقه در نظر می‌گیرید و 5 دقیقه استراحت می‌کنید، 12 قطعه زمانی معقول به نظر می‌رسد. میتوانید 3-4 قطعه زمانی هم برای ذخیره نگه‌دارید تا وقتی تکلیفی در قطعه‌زمان مشخص خودش به اتمام نمی‌رسد، از آن‌ها استفاده کنید. همچنین برای افزایش سرعت مطالعه از مقاله حفظ سریع درس با ۵ تکنیک استفاده کنید.
فواید درس خواندن با تکنیک پومودورو
حفظ تمرکز برای مدت طولانی خسته‌کننده است؛ یعنی انجام کارهای بلندمدت به استراحت‌های مقطعی نیاز دارد. در طول وقفه‌های زمانی، مغز ما اطلاعات قبلی را جذب و برای کسب اطلاعات جدید آماده میشود. استفاده بلندمدت از این تکنیک، فواید زیر را برایتان به‌همراه خواهد داشت:
- افزایش و بهبود دامنه توجه و تمرکز
- انجام تکالیف مختلف و مطالعه چندین درس در طول روز
- تقسیم تکالیف بزرگ به مراحل و اهداف کوچک‌تر
- کاهش حواسپرتی و افزایش بازدهی
- کاهش اضطراب و وسواس مطالعه
کتاب تکنیک پومودورو برای درس خواندن
چیریلو کتابی بسیار کوتاه (کمتر از 50 صفحه) و ساده برای این تکنیک چاپ کرده‌است. این کتاب سال‌ها بعد از معرفی فن پومودورو نوشته شده‌است و ظاهرا قصد نویسنده علاوه بر تشریح اصول و مبانی، پاسخ به انتقادات مطرح‌شده درباره آن است. یکی از مهم‌ترین انتقادات در مورد این روش، ایراد‌گرفتن به مکانیکی و ماشینی‌بودن آن است. از نظر منتقدان، این روش به دلیل خشک و بدون انعطاف‌بودنش، باعث خستگی میشود.
احتمالا کسانی که این ایراد را گرفته‌اند، تفاوت بین نگاه مکانیکی و نگاه ارگانیکی را نمی‌دانند. هر ارگانیسم زنده و جانداری برای زنده‌ماندن و رشد‌کردن به نظم و برنامه مشخصی نیاز دارد. به عنوان مثال، اگر به‌صورت منظم به گل‌های باغچه آب ندهیم، خیلی زود خشک و پژمرده می‌شوند. بنابراین، رعایت نظم‌وترتیب لزوما به معنای ماشینی و مکانیکی‌بودن نیست. به هر صورت، این تکنیک مزایای زیادی دارد و یک روش برای مطالعه درسی که دوست ندارید اما حتما باید مطالعه شود.
سخن پایانی
پومودورو فنی ساده برای افزایش تمرکز و بازدهی مطالعه است. در این روش، زمان روزانه را به قطعات مساوی تقسیم می‌کنیم و هر کدام از آن‌ها را به وظیفه خاصی اختصاص می‌دهیم. برای افزایش کارایی این تکنیک، رعایت چند نکته الزامی است: 1. بازههای زمانی را خیلی طولانی یا کوتاه نگیرید 2. در هر قطعه‌زمان، یک هدف مشخص را شروع و تمام کنید 3. از محیط استاندارد و فاقد حواسپرتی استفاده کنید 4. بعد از هر 3-4 پومودورو، حتما استراحت کنید. مداومت در استفاده از این روش موجب افزایش دامنه توجه و تمرکز شما میشود و به مرور، مهارت مدیریت زمان را در شما تقویت خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: افزایش کیفیت مطالعه و شرایط جهشی خواندن
سوالات متداول
- آیا تکنیک پومودورو برای مطالعه کنکوری و درسی مناسب است؟
بله؛ شک نکنید که با استفاده از این روش، برنامه زمانی و اهداف منظمتری خواهید داشت و راه رسیدن به اهداف درسی و کنکوری برایتان هموارتر خواهد شد. - آیا رعایت فواصل زمانی 25-5 در فن پومودورو الزامی است؟
خیر؛ شما میتوانید باتوجه به توان و برنامه خودتان، از قطعههای زمانی کمتر یا بیشتر استفاده کنید، اما هر پومودورو نباید خیلی طولانی یا خیلی کوتاه باشد. - آیا روش مطالعاتی پومودورو باعث بهبود تمرکز میشود؟
بله؛ با مداومت در استفاده از این روش و پیشگیری از عوامل محیطی مزاحم، دامنه توجه و تمرکز شما افزایش پیدا میکند و مدیریت زمان بهتری برای رسیدن به برنامههایتان خواهید داشت.
