نور خورشید بهترین نور برای مطالعه است اما بخش زیادی از فضاهای آموزشی و خانه، میزان کمی نور طبیعی دارند. از طرفی برای مطالعه شبانه چاره‌ا‌ی جز استفاده ازن ور مصنوعی وجود ندارد. اما نور مناسب مطالعه چه کیفیتی باید داشته باشد؟ آیا می‌دانستید که حتی جهت و دمای نور (زرد یا سفید بودن) بر عملکرد مغز اثرگذار هستند؟ می‌دانید که نوع لامپ و طول موج نوری که دارد حتی برای سلامت روان اهمیت دارد؟ اگر چشم‌هایتان زود خسته می‌شود، با مطالعه سریع‌خواب‌آلود می‌شوید، احساس خشکی در چشم خود دارید، دچار عیوب انکساری هستید (عینک می‌زنید) یا حس می‌کنید تمرکز و انرژی کافی هنگام مطالعه کردن ندارید، بد نیست درباره نور محل مطالعه خود کمی بازنگری کنید. در این مطلب از ابعاد مختلف نور مناسب برای مطالعه را بررسی کرده‌ایم.
فواید مطالعه در نور مناسب
اهمیت نور خوب برای مطالعه و کتاب خواندن را می‌توان در اثراتی که نور کم و زیاد بر عملکرد ذهنی و بازدهی افراد دارند جستجو کرد. برخی اثرات مثبت و منفی که در ادامه ذکر کرده‌ایم، بر اساس پژوهش‌هایی که بر روی دانشآموزان و دانشجویان انجام شده گردآوری شده‌اند.
اثر نور مناسب بر تمرکز
بر اساس مطالعات مختلف در مورد پیشرفت تحصیلی در کودکان، نور فاکتور اصلی در توانایی مغز برای تمرکز است. طبق نتایج این تحقیقات، انش‌آموزانی که در اتاق یا کلاسی با نور روشن حضور دارند، نمرات بالاتری نسبت به دانشآموزان در اتاق‌های کم نور دریافت میکنند. هرچند نور ضعیف باعث آسیب به چشم نمی‌شود، اما می‌تواند میزان جمع‌آوری اطلاعات توسط مغز را کاهش دهد. اگر الگوی یادگیری در نور ضعیف در طول زمان ادامه پیدا کند، مغز در جذب اطلاعات جدید کندتر می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: وسواس مطالعه کمال گرایی در درس خواندن و افزایش تمرکز در مطالعه و امتحان
اثر نور بر وضوح بینایی
نور کم واضح دیدن کلمات را دشوار می‌کند، خصوصا در افرادی که دچار عیوب انکساری هستند. شاید دقت کرده باشید وقتی میتوانید جمله یا کلمه‌ای را پیشبینی کنید، حتی اگر تار ببینید خواندن برایتان راحت‌تر است. اما در زمان یادگیری مطالب جدید، مغز به دلیل نور کم، خطای دید یا خستگی ناشی از کمبود نور، ممکن است اطلاعات اشتباه را دریافت کرده و در خود ثبت کند.
اثرات فیزیولوژیک نور مناسب در زمان مطالعه
برای دانشآموزان، دانشجویان و حتی شاغلان که بیشتر روز را در یک اتاق هستند، نور یک عامل مهم سلامت روان نیز محسوب می‌شود. به همین دلیل یکی از توصیه‌های همیشگی روانشناسان به افرادی با خلق منفی یا افسردگی، دریافت قابل توجه نور طبیعی طی روز یا نور مصنوعی هنگام مطالعه است. حتی لامپهای مخصوصی برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند که یک طول موج خاص تولید میکنند. گذراندن مقدار قابل توجهی از زمان در یک اتاق کم نور می‌تواند خلق و خوی دانشآموزان و در نتیجه بازدهی آن‌ها را کاهش دهد. فردی که از افسردگی رنج می‌برد در تمرکز یا تکمیل وظایف خود مشکل دارد. بنابراین اگر محیط یادگیری او نیز کم نور باشد، بر سلامت روان و توانایی تمرکز و یادگیری نیز تأثیر منفی بیشتری خواهد داشت.
نور مناسب و کاهش پرش ذهنی
نور فلورسنت و فضای بیش از اندازه روشن، غرق شدن کودکان در رویاپردازی، بازی با اشیا به جای گوش دادن و صحبت با دیگران در طول درس را بیشتر می‌کند. دانش‌آموزانی که محیط آموزشی و اتاق آن‌ها دارای نور ملایم‌تر و طبیعی‌تر است، توانایی بیشتری برای متمرکز ماندن روی کار و عدم حواس‌پرتی دارند. نورهای فلورسنت می‌توانند حتی تکانش‌های بیش‌فعالی را شدیدتر کرده و در یادگیری اختلال ایجاد کنند.
اثر نور مناسب بر عملکرد شناختی مغز
نور مناسب کلاس بر تمام فعالیت‌های شناختی از جمله میزان توجه، حافظه، استدلال، توانمندی‌های زبانی، سرعت عملکرد، توانایی تجزیه و تحلیل، بهره‌وری و دقت دانشآموزان تاثیر مثبت دارد.
برای مطالعه چه نوری مناسب است
نور نه تنهای به عنوان عاملی برای بهتر دیدن، بلکه به عنوان یکی از اجزای دکوراسیون در خانه‌ها و فضاهای داخلی، بر عملکرد همه افراد اثرگذار است. در واقع علاوه بر شدت نور، رنگ و دمای نور، جهت نور، کنتراست و نوع چینش نور مصنوعی از پارامترهای مهم نور مناسب برای مطالعه محسوب می‌شوند.
دمای رنگ نور مناسب برای مطالعه
اصطلاح دمای رنگ یا درجه حرارت رنگ با واحد کلوین (بین ۱۵۰۰ تا ۶۵۰۰) اندازه‌گیری می‌شود و سردی و گرمی نور را نشان می‌دهد. نور طبیعی روز دمایی بین ۳۵۰۰ تا ۴۵۰۰ کلوین دارد. در واقع هرچه درجه کلوین یک لامپ پایین‌تر باشد، نور گرم‌تر و خشن‌تر به چشم می‌رسد. بنابراین نورهایی یا دمای بالا، نورهای خنک و روشن برای فضای کاری، درسی و انجام کارهایی که نیاز به تمرکز دارد بهتر هستند. نورهای سرد مانند مهتابی و نور سفید، جزو طیف‌های خنک هستند و نور زرد و لامپهای خورشیدی در طیف نورهای گرم قرار دارند. نور سفید بهترین نور برای مطالعه است. اگرچه نور زرد در ایجاد آرامش اثر بهتری دارد اما چشم را خسته می‌کند. نورهای رنگی نیز به هیچ عنوان برای اتاق مطالعه پیشنهاد نمی‌شوند. اگر بر روی مانیتور مطالعه می‌کنید (موبایل، تبلت، لپ‌تاپ)، بهتر است فیلتر نور آبی را در تنظیمات دستگاه خود روشن کنید. نور آبی باعث خستگی چشم و به هم خوردن نظم خواب می‌شود.
بهترین لامپ برای اتاق مطالعه
با توجه به آنچه تا اینجا گفته شد، لامپ های ال ای دی سفید طبیعی با دمایی بین ۳۵۰۰ تا ۴۵۰۰ کلوین بهترین لامپ برای مطالعه هستند زیرا بیشترین شباهت را به نور طبیعی روز دارند. باید لامپهایLED CRI90+ را انتخاب کنید زیرا متعادل‌ترین نور را دارند. اگر از چراغ مطالعه استفاده می‌کنید، حتما اتاق هم نور کافی داشته باشد. لامپ مناسب چراغ مطالعه باید بین ۹ تا ۱۲ وات باشد. شاید بد نباشد سری هم به مطلب بهترین زمان برای درس خواندن چه ساعاتی از روز است؟ بزنید.
جهت نور در مطالعه
نوردهی اتاق باید به شکلی باشد که نور به صورت مستقیم روی چشم نباشد. از طرفی استفاده از چراخ مطالعه که نور را فقط روی متن می‌اندازد توصیه نمی‌شود. نور باید به چشم برسد تا اثر خود را بر افزایش تمرکز و کارایی مغز داشته باشد. بنابراین به جای اینکه فقط یک نقطه از اتاق را روشن کنید، در زمان مطالعه و کار، بهتر است کل اتاق به صورت یکنواخت نور ملایم داشته باشد. اگر احساس خستگی یا ضعف در بینایی داشته باشید یعنی نور محیط کمتر از حد لازم است. از طرف دیگر اگر احساس حواس‌پرتی، استرس، سردرد یا چشم درد داشتید، ممکن است جهت نور نامناسب یا شدت آن بیش از اندازه باشد. بهترین حالت این است که لوستری که از شدت نور لامپ کم می‌کند و رنگ آن را تغییر نمی‌دهد، نور اتاق را تامین کند. اگر لامپ وسط سقف نور کافی به محل مطالعه نمی‌رساند می‌توان از چراغ‌های سقفی به صورت پراکنده و یکنواخت استفاده کرد طوری که نور اتاق بیشترین شباهت را به نور روز داشته باشد.
شدت نور مناسب برای مطالعه
برای اندازه‌گیری و بیان شدت نور معمولا از واحد لوکس (Lux) استفاده می‌شود. هر لوکس مساوی با مقداری نوری است که از فاصله یک متری بر یک متر مربع (مربع یک متر در یک متر) می‌تابد. برای اتاق مطالعه میزان ۵۰۰ لوکس مناسب است. یعنی برای هر ۱۰ متر به ۵۰۰۰ لوکس نیاز دارید. دقت داشته باشید که شما نمی‌توانید صرفا بر اساس وات لامپ انتخاب کنید. چون میزان روشنایی لامپهای مختلف متفاوت است. مثلا یک لامپ ۱۰ وات معمولی، شدت نور متفاوتی با یک لامپ ۱۰ وات کم مصرف دارد. به بیانی دیگر لوکس و وات برابر نیستند. دانستن شدت نور مناسب برای مطالعه کمک می‌کند موقع خریدن لامپ از فروشنده بخواهید متناسب با فضای اتاق، لامپ با میزان نور مناسب به شما معرفی کند. اما به طور حدودی برای یک اتاق ده متری، یک لامپ الایدی ۱۰۰ وات کافی است. توصیه می‌کنیم به جای استفاده از یک لامپ پر نور، از چند لامپ استفاده کنید تا در عین تامین نور لازم، آسیب کمتری به چشم برسد.
سخن پایانی
نور مناسب محیط مطالعه یکی از مهمترین عوامل موثر بر تمرکز است و بر اساس مطالعات مختلف، به طور میانگین دانش‌آموزانی که در کلاس‌هایی با نور مناسب یا در اتاقی با نور مناسب مطالعه میکنند، بازدهی و نمرات بالاتری دارند. اما اغلب والدین و دانشآموزان برای انتخاب دمای نور مناسب مطالعه، میزان مناسب نور، منبع نور و سایر شرایط مناسبی که محیط مطالعه از نظر روشنایی باشد داشته باشد، سردرگم می‌شوند. نور کم هنگام مطالعه، با اثر بر تمرکز، وضوح بینایی، ایجاد خستگی و حواس‌پرتی، روند درک، یادگیری و به خاطرسپردن مطالب را دچارا ختلال می‌کند. برعکس، نوری که بیش از حد روشن و فلورسنت است نیز منجر به حواس‌پرتی و تشدید رفتارهای بیش‌فعالانه می‌شود. از آن‌جای که بهترین نور برای چشم انسان نور طبیعی روز است، ترجیحا برنامه ریزی درسی خود را به گونه‌ای انجام دهید که بیشتر در ساعات روشنایی مطالعه کنید.
سوالات متداول
- چه نوری برای مطالعه مناسب است؟
نور الایدی مناسبترین نوع نور برای بهبود عملکرد روانی و شناخت دانشآموزان هنگام مطالعه است. نورهایی با رنگ و دمای سرد (مانند نور یخی یا آبی) و لامپهایی که اشعه UV بالایی ساطع میکنند (مانند لامپهای فلورسنت) نه تنها برای مطالعه، که برای سلامت روحی و بهداشت چشم نیز مناسب نیستند. - نور زرد برای چشم بهتر است یا سفید؟
نور سفید برای مطالعه، افزایش تمرکز و بازدهی هنگام درس خواندن بهتر است. اما از نور زرد میتوانید برای ایجاد آرامش و بهبود خلق و خو استفاده کنید. - میزان نور مناسب مطالعه چه قدر است؟
دمای نور مناسب برای مطالعه باید بین ۳۵۰۰ تا ۴۵۰۰ کلوین و شدت آن ۵۰۰ لوکس باشد. نور اتاق باید یکنواخت باشد، طوری که مطالعه آسان باشد، تمرکز داشته باشید، چشم خسته نشود و نور لامپ مستقیم به چشم نخورد. بنابراین تاریک کردن اتاق و استفاده از چراغ مطالعه روش خوبی برای زمان درس خواندن نیست. - نور مناسب برای مطالعه چند لوکس است؟
هرچند نوردهی لامپ را باید بر اساس بزرگی اتاق انتخاب کنید، اما به طور کلی، شدت ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ لوکس در هر متر مربع برای مطالعه مورد نیاز است.
