بعضی از قوانین نانوشته زندگی از همتایان مکتوب و حقوقی خود هم بیشتر رعایت می‌شوند؛ مثل اینکه «احترام به پدر و مادر واجب است و در هر شرایطی باید رعایت شود.» یا «وقتی کسی عکسی را در گوشی‌اش نشان‌تان می‌دهد، باقی عکس‌هایش را دید نزنید.» اما برخی از این قوانین را کسی جدی نمی‌گیرد یا حداقل نمی‌خواهد جدی بگیرد! موضوع مورد بحث ما (دخالت پدر بزرگ و مادر بزرگ در تربیت نوه)، یکی از همین قوانین است. روی کاغذ، مسئولیت فرزندان تنها با پدر و مادر است اما در عمل قضیه خیلی متفاوت است! گواه آن هم پرسش مکرر والدین درباره این موضوع است که چگونه با دخالت پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت بچه برخورد کنم؟ به نظر شما چگونه باید در عین احترام به نقش پدر بزرگ و مادر بزرگ در تربیت صحیح کودکان، سبک فرزندپروری خودمان را پیاده کنیم؟
اختلاف نظر والدین در تربیت کودک با پدربزرگ و مادربزرگ
همیشه هم نیت خیر به عمل درست منتهی نمی‌شود. نمونه‌اش همین تصورات والدین‌مان درباره سبک تربیتی نوه‌های‌شان است. اختلاف‌نظرات و نصیحت‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
پدر بزرگ ها و مادر بزرگ های خواهان سخت گیری بیشتر
آنها از نحوه تربیت کودکان امروزی ابراز ناامیدی می‌کنند و به نظرشان باید سخت‌گیری بیشتری اعمال شود. استدلال آنها معمولا حول محور مقایسه شیوه‌های تربیتی زمان خودشان با شیوه‌های امروزی می‌چرخد. مثلا با مشاهده کوچک‌ترین بی‌ادبی کودک، سرشان را به سمت شما می‌چرخانند و به شوخی یا جدی می‌گویند: «اگه این حرف از دهن تو بیرون میومد، حسابی ادبت می‌کردم.»
پدر بزرگ و مادر بزرگ های خواهان سهل گیری بیشتر
استدلالهای آنها معمولا احساسی است و در نظرشان، تربیت بچه‌ها بیش از جدیت به آزادی عمل نیاز دارد. مواجهه با این گروه چالشهای بیشتری دارد، زیرا با بچه‌ها تیم تشکیل می‌دهند و کار را برای‌تان سخت‌تر می‌کنند. آنها به دور از چشم شما، قوانین و محدودیت‌های تربیتی را نادیده می‌گیرند؛ مثلا قوانین ساعت خاموشی و مصرف بستنی برای کودکان را نقض می‌کنند.
پیامد دخالت پدر بزرگ و مادربزرگ در تربیت نوه
متأسفانه اکثر اختلاف‌نظرها از مرحله حرف و بیان عقیده گذر می‌کنند و به سمت دخالت‌های بی‌مورد کشیده می‌شوند. گویا والدین هلیکوپتری یا کمال گرا در دوران بزرگسالی هم قصد کنارکشیدن ندارند و هنوز باید در کارهای فرزندان‌شان دخالت کنند! اگر از سختی‌های پیاده‌سازی سبک فرزند پروری مقتدرانه بگذریم، استانداردهای دوگانه یکی از بزرگ‌ترین چالشهای تربیتی است.
استانداردهای دوگانه به معنای دریافت پیامهای متناقض از سوی یکی یا هر دو والد است و منجر به درماندگی کودک از فهم هدف نهایی این پیام‌ها میشود؛ مثلا وقتی نظر پدر بر بازی در حیاط و نظر مادر بر بازی در فضای خانه است و کودک را در تصمیم‌گیری با مشکل مواجه میکند. این موضوع پیامدهای زیان‌باری بر شکل گیری شخصیت کودک دارد و یکی از مهم‌ترین علل اضطراب در کودکان و نوجوانان است. دخالت‌های بی‌مورد پدر و مادربزرگ‌ها نیز احتمال بروز استانداردهای دوگانه و مشکلات ناشی از آن را افزایش می‌دهد.
با دخالت پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت نوه چه کنیم؟
اینکه پدر و مادربزرگ‌ها به نوه‌های‌شان اهمیت می‌دهند و به دنبال نقش‌آفرینی در زندگی آنها هستند، دخالت‌های‌‌شان در شیوه تربیتی شما را توجیه نمی‌کند. البته گفتن مستقیم این موضوع به آنها به‌جای بهبود اوضاع، آن را بدتر هم میکند. بنابراین باید روش‌های تعاملی بهتری در پیش بگیرید و به دنبال راهی برای اقناع آنها باشید. در ادامه شیوه‌های سازنده برخورد با این موضوع را بررسی می‌کنیم.
اهداف فرزند پروری خودتان را با آن ها به اشتراک بگذارید
وقتی درباره چیزی اطلاعات کافی نداشته باشیم، احتمال قضاوت‌های اشتباه بالا می‌رود. به همین دلیل حتما باید با پدر و مادربزرگ‌ها درباره روش‌های فرزندپروری‌تان صحبت کنید. شاید آنها فقط ظاهر قضیه را می‌بینند و روش‌های شما را در تضاد با روش‌های فرزندپروری کارآمد خودشان در نظر می‌گیرند.
مثلا شاید دلیل اجازه‌دادن به کودک برای انتخاب کاپشن در هوای گرم تابستانی یا انتخاب تیشرت در سرمای زمستان را درک نکنند! آنها احتمالا از اهمیت انتخاب لباس توسط کودک و تأثیرش بر افزایش خودانگیختگی و مسئولیت‌پذیری در کودکان اطلاعی ندارند. برای حل این مشکل به آنها کمک کنید:
- با روش‌های درست فرزندپروری آشنا شوند.
- نحوه آموزش قانون به کودکان را یاد بگیرند و به‌جای روش‌های تنبیهی، از تعیین و اجرای عواقب رعایت‌نکردن قوانین استفاده کنند.
راهکارهای متنوع فرزندپروری را برای شان توضیح دهید
تغییر و تنوع‌های ایجادشده در شیوه‌های فرزندپروری برای قدیمی‌ها کمی ترسناک به نظر می‌رسد اما واقعیت جور دیگری است: در دنیای در حال تغییر و ظهور فناوری‌ها و رسانه‌های دیجیتال، راه‌وروش‌های سنتی فرزندپروری نیز مجبور به تغییر و تکامل شده است. علاوه بر این، بسیاری از روش‌های مورداستفاده آنها مثل استفاده از تنبیه کاملا غلط بوده‌اند. گسترش روان‌شناسی و تشخیص‌های جدید مانند بیش‌فعالی، اوتیسم و درونگرایی کودکان نیز باعث حساسیت بیشتر ما نسبت به نیازهای فرزندان و نحوه برآورده‌کردن آنها شده است.
جدای از همه این موضوعات، فرزندپروری از خانواده‌ای به خانواده دیگر و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اولویت با مفید و موثربودن روش‌های فرزندپروری به حال بچه‌های‌مان است و هیچ دو کودکی (حتی خواهر و برادرها) شبیه هم نیستند. بنابراین، نمی‌توان و نباید با همه آنها به یک شیوه رفتار کرد.
نگرش مادر و پدر بزرگ را دریابید
دست سرنوشت روزی شما را به‌جای والدینتان می‌نشاند! پس قبل از قضاوت درباره آنها، حرف‌های‌شان را گوش کنید. بچه‌های شما هم بزرگ می‌شوند و نوه‌هایی برای‌تان خواهند آورد؛ نوه‌هایی که شما هم مثل والدینتان شور و شوق زیادی برای کمک به آنها دارید. بنابراین، قبل از جبهه‌گیری در برابر حرف‌های والدین، آنها را گوش کنید. مطالعه مقاله مدیریت اختلاف فکری والدین با فرزندان نیز در این زمینه ایده‌هایی به شما خواهد داد.
آنها حتما ایده‌های خوب یا حداقل متفاوتی برای گوش‌های شنوا و ذهن‌های باز دارند. اگر هم دیدگاه‌های متعصبانه‌ای دارند و مدام به اهداف شما خرده می‌گیرند، با آسودگی خاطر آنها را کنار بگذارید. به هر صورت، موضوع را شخصی نکنید؛ بحث بر سر بهترین شیوه تربیت فرزندان (یکی از حساس‌ترین کارهای دنیا) است. از این گذشته، والدین شما هم احتمالا در این سن‌وسال دیگر توان تغییر ندارند، اما باید عقب‌نشینی و تبعیت از شما را یاد بگیرند.
اول قدردانی و سپس تعیین حد و حدود دخالت
بسیاری از مادر و پدر بزرگ‌ها آن‌چنان سرگرم کارها و دغدغه‌های خودشان هستند که شاید گاهی نام نوه‌های‌شان را هم فراموش کنند. منظور اینکه اگر والدین شما به دنبال نقش‌آفرینی هستند، یعنی برایشان اهمیت دارید. با این حال، برای داشتن رابطه‌ای سالم و موفق، آنها باید تاحد امکان مرزها را رعایت کنند.
هیچ آدمی را روی این کره خاکی پیدا نخواهید کرد که از کار و بارش اطمینان داشته باشد! اما بالاخره شما به‌عنوان والدین، بهتر از هر کس دیگری فرزندتان را می‌شناسید و تمام تلاش‌تان را برای بهتر بزرگ‌کردن او خواهید کرد. خلاصه هر وقت با انتقاد پدر و مادربزرگ رو به رو شدید به آنها بگویید: «واقعا این لطف و پیگیری‌تون بیش از اونچه فکر کنید برام ارزشمنده؛ اصن عاشقتونم! اما لطفا توو این مورد بهم اعتماد کنید. بزرگ‌ترین لطف شما در حال حاضر اینه که حامی و پشتیبانم باشید.»
توضیح دستورالعمل ها پیش از نگهداری کودک توسط مادربزرگ و پدربزرگ
تغییر نسل‌ها به‌قدری زیاد شده است که پدر و مادربزرگ‌ها را در فهم شیوه‌های نوین فرزندپروری به دردسر می‌اندازد. آنها با تعجب از شما می‌پرسند:
- «چرا بچه نباید بره بیرون از خونه بازی کنه؟»
- · «واقعا بچه‌های جدید اینجوری با پدر و مادراشون صحبت می‌کنن؟»
- · «یعنی نمیشه واسه میان‌وعده بهش بستنی بدم؟»
پس علاوه بر بحث درباره روش‌های کلی و نظری فرزندپروری، جزئیات سبک‌وسیاق تربیتی خود را نیز برایشان توضیح دهید. حتما درباره موضوعاتی مانند صبحانه موردعلاقه کودک، زمان رفتن به مدرسه، زمان خواب ظهرگاهی و میزان مجاز تماشای تلویزیون و استفاده از گوشی با آنها صحبت و دلایل هرکدام را بیان کنید. اگر هم قرار بر رفتن به خانه آنها است، از آنها بخواهید موارد ضروری مانند جمع‌آوری وسایل شکستنی، قفل‌کردن درهایی خاص و قایم‌کردن غذاهای ناسالمی مثل چیپس و پفک را رعایت کنند. اگر هم مادری شاغل هستید، حتما نگاهی به مقاله ما درباره شاغل بودن مادر بیندازید.
سخن پایانی
اختلاف‌نظرهای بین والدین و فرزندان در تربیت نوه‌ها کاملا طبیعی است. مشکل از جایی شروع میشود که پدر و مادربزرگ‌ها به خودشان حق دخالت و تغییر در شیوه‌های فرزندپروری شما را می‌دهند! این موضوع کاملا اشتباه است و تصمیم نهایی در تربیت کودکان فقط‌وفقط بر عهده شما قرار دارد. بنابراین، باید سعی کنید به شیوه‌ای مسالمت‌آمیز مشکل را حل کنید. ما نیز در این مقاله بهترین شیوه‌های برقراری ارتباط موثر با والدین و نحوه توضیح سبک فرزندپروری‌تان به آنها را بیان کردیم. ذهنتان را باز نگه دارید و به حرف‌های پدربزرگ و مادربزرگ‌ها گوش کنید، اما در نهایت تصمیم نهایی را خودتان بگیرید.
سوالات متداول
- با دخالت مادربزرگ و پدربزرگ در تربیت نوه چه کنیم؟
اهداف و رویکردهای متنوع فرزندپروری خودتان را برایشان تشریح کنید و در کنار آن، ذهنتان را برای شنیدن صحبتها و استدلالهای آنها نیز باز بگذارید. همچنین از تلاشها و کمکهایشان قدردانی کنید اما تصمیم نهایی در مورد بهترین روش تربیتی را خودتان بگیرید. - آیا نگه داری کودک را به پدربزرگ و مادربزرگ بسپاریم؟
قبل از سپردن کودک به آنها حتما باید موارد و دستورالعملهای لازم مانند ساعت خواب و بیداری، زمان رفتن به مدرسه و مدت زمان مجاز استفاده از گوشی و تلویزیون را برایشان توضیح دهید. در صورت اطمینان از رعایت این موارد، میتوانید مسئولیت نگهداری از کودک را به آنها بسپارید. - منظور از دوگانگی تربیتی کودک چیست؟
وقتی کودک پیامهای متناقضی را از محیط دریافت میکند و در انتخاب بین آنها مردد میشود، دوگانگی تربیتی رخ داده است. این موضوع بهشدت به سلامت روان کودک لطمه وارد میکند و حتما باید از بروز آن جلوگیری شود.
