فرقی نمی‌کند یک سرماخوردگی ساده باشد یا یک بیماری حاد مانند کرونا، قرار گرفتن بچه‌ها در یک کلاس و مدرسه کنار یکدیگر احتمال ابتلا به بیماری‌های واگیردار را بیشتر می‌کند. بسیاری از بیماری های مسری کودکان که در گذشته شایع بودند مانند اوریون و بیماری مخملک، در حال حاضر با برنامه واکسیناسیون کنترل شده‌اند. اما در این مطلب با تعدادی از بیماری‌های واگیردار که بین کودکان شایع هستند، علائم و روش‌های پیشگیری از انتقال آن‌ها آشنا می‌شویم. کارکنان مدارس، معلمان و والدین با آگاهی از نشانه‌های این بیماری‌ها می‌توانند گام مثبتی در جهت ارتقای سلامت دانش‌آموزان بردارند و از همه‌گیری بیماری‌های واگیردار جلوگیری کنند.
۸ بیماری واگیردار رایج کودکان
بیماری های شایع در مدارس معمولا از انواع ویروسی و باکتریایی هستند که روی سیستم تنفسی اثر می‌گذارند و دلیل شیوع این بیماری‌ها انتقال سریع آن‌ها از طریق هوا است.
سرماخوردگی در کودکان
سرماخوردگی یکی از بیماری‌های شایع با منشأ ویروسی است. ویروس سرماخوردگی مرتبا دچار جهش می‌شود به همین دلیل ممکن است در یک فصل کودکان چندین بار به انواع آن مبتلا شوند. این ویروس به سادگی از طریق پرتاب ترشحات آلوده دهان و بینی، ذرات تنفسی و سطوح آلوده قابل انتقال است. نشانه‌های رایج سرماخوردگی کودکان بدن درد، ضعف بدنی، عطسه، سرفه و آبریزش بینی هستند. گاهی سرماخوردگی به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن، با عفونت‌های باکتریایی همراه می‌شود که نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک دارند.
آنفولانزا در کودکان
آنفولانزا یک عفونت تنفسی است که مانند سرماخورگی از طریق ویروس منتقل می‌شود اما نوع ویروس ایجادکننده آن متفاوت است. نشانه‌های آنفولانزا شامل تب، بدن‌درد، لرز، گلودرد، تنگی نفس، درد بدن، درد قفسه سینه، خستگی و از دست دادن اشتها هستند. معمولا این علائم در کودکان بین ۳ تا ۷ روز ادامه دارد اما ممکن است سرفه و احساس ضعف بیشتر از دو هفته طول بکشد. کودکانی که دچار علونت‌های سینوسی مداوم، تورم لوزه سوم، اضافه وزن، دیابت، سن کمتر از ۵ سال یا پولیپ بینی هستند ریسک بالاتری برای ابتلا به انواع آنفولانزا دارند. وقتی کودک در کنار فرد آلوده قرار می‌گیرد حدود ۱ تا ۴ روز طول می‌کشد تا علائم بیماری را نشان دهد. همچنین یک روز قبل از بروز علائم تا ۵ روز پس از شروع علائم امکان انتقال این بیماری وجود دارد که در کودکانی با ضعف سیستم ایمنی مدت زمان مسری بودن بیماری بیشتر است. درباره این بیماری در مقاله آنفولانزا در کودکان بیشتر توضیح داده‌ایم.
عفونت دستگاه گوارش
یکی از بیماری های شایع کودکان در مدرسه خصوصا در فصل بهار، ابتلا به عفونت‌های دستگاه گوارش است که می‌تواند انگلی، ویروسی یا باکتریایی باشد. بیشتر انواع اسهال در کودکان منشأ ویروسی داند و در روده ایجاد میشوند و اسهال و استفراغ حاد ایجاد می‌کنند. اما به طور کلی بیماری‌های عفونی دستگاه گوارش در کودکان با تب، اسهال و استفراغ پس از گذشت ۴۸ ساعت خود را نشان می‌دهند. کودکان مبتلا به عفونت گوارشی بهتر است ۷ روز یا مدت زمان لازم بر اساس تجویز پزشک را در منزل استراحت کنند.
پیشنهاد مطالعه: معیارهای انتخاب یک مدرسه خوب
گلودرد چرکی باکتریایی
نوعی از گلودرد که عامل آن باکتری به نام استرپتوکوک پیوژنز است از دیگر بیماری های شایع در مدارس است. این باکتری در بینی و گلو رشد کرده و علائمی مانند درد و التهاب گلو، خارش گلو، دشواری در بلع، تورم لوزه‌ها و غدد لنفاوی گردن، سردرد، سفتی مفاصل و عضلات، تب و درد معده ایجاد می‌کند. برخلاف بیماری های ویروسی، برای درمان این نوع گلودرد کودک باید زیر نظر پزشک آتی‌بیوتیک مصرف کند. اگر گلودرد چرکی به خوبی درمان نشود ممکن است عوارض قلبی یا کلیوی در کودکان ایجاد کند.
آبله مرغان در کودکان
آبله مرغان یکی از بیماری های شایع دوره دبستان با منشأ ویروسی است که از طریق تماس مستقیم با پوست فرد بیمار یا قطرات ریز تنفسی منتقل می‌شود. برای سرایت این بیماری کافی است فرد الوده شده باشد تا چند روز قبل از بروز علائم و حتی یک هفته بعد از بروز دانه‌های پوستی آن را انتقال دهد. آبله مرغان در کودکان معمولا ۲ الی ۳ هفته طول می‌شود. علائم این بیماری شامل تب خفیف، سستی و بی‌اشتهایی و سپس بروز دانه‌های پوستی جوش مانند است که خارش دارند. ابتلای کودک به آبله مرغان باعث ایمنی دائمی او نسبت به بیماری می‌شود.
کرونا در کودکان
کودکان ممکن است در هر سنی به عفونت ویروسی کرونا مبتلا شوند و ناقل آن باشند. بسیار مهم است که در زمان همه‌گیری این بیماری، بروز هر علامتی مشابه با سرماخوردگی یا آنفولانزا را به منزله کرونا تلقی کرده و کودک را قرنطینه کنید تا هم خودش بهبود یابد و هم مسئله پیشگیری از شیوع کرونا در مدارس رعایت شود. رایج‌ترین علائم کرونا بر اساس سویه‌ای که شیوع دارد شامل تب، سرفه، خستگی، بدن درد، سردرد، تهوع، استفراغ، درد معده، آبریزش بینی، درد شکم و جوش‌های پوستی است.
مخملک
عامل ایجاد کننده عفونت مخملک یا تب اسکارلت مانند گلودرد چرکی است و در اثر سم تولید شده باکتری ایجاد می‌شود. نشانه اصلی مخملک ضایعات پوستی قرمز و خشک است که در روز اول یا دوم بیماری در قسمت فوقانی بدن ظاهر میشوند و به تدریج به دو طرف بدن گسترش پیدا می‌کنند. دیگر علائم این بیماری باکتریایی شامل رنگ‌پریدگی اطراف دهان، زبان توت فرنگی، بزرگ شدن زائده‌های زبانی و اصطلاحا زبان باردار، درد و التهاب گلو، بزرگ شدن غدد لنفاوری گردن، تهوع، استفراغ، سردرد، و تب بالا هستند. بثورات جلدی این بیماری معمولا بعد از ۶ تا ۹ روز برطرف میشوند و جای آن‌ها شروع به پوسته‌ریزی می‌کند. مخملک بیشتر در سنین ۵ تا ۱۵ سال شایع است.
ورم ملتحمه
چشم صورتی یا ورم ملتحمه (بخش سفید چشم و داخل پلک) یکی دیگر از بیماری های مسری کودکان در مدارس است که در اثر ویروس یا باکتری ایجاد می‌شود. خارش، تورم، قرمزی و ترشح چشم، خارش، سوزش و بسته بودن چشم هنگام بیدار شدن از خواب، علائم رچشم صورتی هستند. این بیماری در مدارس از طریق میز و صندلی و وسایل آلوده و لمس چشم، به راحتی منتقل می‌شود. فقط در صورتی که ورم ملتحمه به دلیلی الرژی ایجاد شده باشد مسری نیست.
روش های پیشگیری از بیماری واگیردار و شایع در مدارس
اپیدمی های شایع در مدارس مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و اسهال ویروسی را می‌توان با نکات بهداشتی ساده‌ای کنترل کرد که باید به کودکان آموزش داده شده و همچنین در مدارس به صورت قانون رعایت شوند. در ادامه به مهمترین روش‌های پیشگیری از بیماری های شایع کودکان اشاره کرده‌ایم. پس از مطالعه این موارد سری هم به مطلب بهداشت در مدرسه بزنید تا از ضرورت رعایت این موارد در سطوح مختلف، آگاه شوید.
- تزریق به موقع واکسن و تکمیل دوره واکسیناسیون کودکان برای بیماری‌های عفونی
- تزریق واکسن سالانه آنفولانزا برای کودکان مبتلا به مشکل ضعف سیستم ایمنی یا بیماری‌های حاد زمینه‌ای
- شستشوی دست‌ها قبل از خوردن خوراکی یا غذا
- عدم حضور در کلاس در صورت ابتلا به بیماری های واگیردار
- استفاده از ماسک
- پوشاندن دهان یا دستمال یا آرنج هنگام عطسه و سرفه
- استفاده نکردن از وسایل شخصی مانند لیوان و قاشق دیگران
- عدم لمس چشم‌ها با دست آلوده
- کوتاه و تمیز نگاه داشتن ناخن‌ها
- تعویض مسواک کودک پس از بهبودی
- شستشوی منظم وسایل شخصی کودک مانند حوله
- حفظ بهداشت اسباب‌بازی، لباس و کیف کودک
- مصرف میزان کافی آب
- مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه
- شستشوی خوب میوه‌ها، سبزیجات
- پخت کامل گوشت و تخم مرغ
- خواب و استراحت کافی برای افزایش توان سیستم ایمنی
- عدم حضور از حضور در مکان‌هایی با تهویه نامناسب در دوران اپیدمی بیماری‌های خاص ویروسی یا باکتریایی
پیشنهاد مطالعه: بهترین مدارس غیرانتفاعی مشهد و بهترین مدارس تبریز
چه زمان به پزشک کودکان مراجعه کنیم؟
به محض اینکه گمان کردید کودکتان دچار گلودرد چرکی شده است، بایستی به پزشک اطفال مراجعه کنید. همچنین اگر علائم زیر را مشاهده کردید با پزشک خود مشورت کنید:
- تب ۳۹ درجه سانتی‌گراد
- ایجاد جوش‌های قرمز رنگ
- دشواری در بلع و تنفس
- اسهال و استفراغ
- درد گوش و تداوم درد گلو چند روز پس از بروز علائم سرماخوردگی
- تورم مفاصل یا وجود جوش بیشتر از سه هفته پس از اولین عفونت گلو
اگر تا ۴۸ ساعت پس از مصرف آنتی‌بیوتیک حال کودک بهبود پیدا نکرد بایستی با پزشک مشورت کنید. در صورتی که کودک علائم گلودرد چرکی دارد، به مراکز درمانی یا مراکز مراقبتهای ویژه مراجعه کنید.
سخن پایانی
هرچند باز شدن مدارس برای کودکان و خانواده‌ها خوشایند و شادی‌بخش است اما می‌تواند به عامل نگرانی از بیماری های شایع کودکان در مدرسه هم تبدیل شود. خصوصا در مورد خردسالان و کودکان مقطع ابتدایی که کمتر قادر به رعایت اصول بهداشتی هستند و دائم در تماس با یکدیگر و وسایل مشترکی مانند میز و صندلی، کتاب و مداد هستند. علاوه بر رعایت اصول بهداشتی و آموزش آن‌ها به کودک، بهتر است با علائم بیماری های شایع کودکان آشنا شوید تا در صورت مشاهده هریک از آن‌ها از رفتن کودک به مدرسه و انتقال بیماری جلوگیری کرده و درمان‌های لازم را زیر نظر پزشک انجام دهید.
پیشنهاد مطالعه: بهترین مدارس تهران و بهترین مدارس کرج
سوالات متداول
- آیا سرماخوردگی و آنفولانزا مشابه هستند؟
خیر، این دو بیماری علیرغم علائم مشابه، از طریق ویروسهای متفاوتی ایجاد میشوند و معمولا سرماخوردگی از آنفولانزا خفیفتر است. - آیا کودکان نیز به لانگ کووید مبتلا میشوند؟
بله کودکان و نوجوانان نیز هرچند به ندرت اما ممکن است به کووید طولانی مبتلا شوند که علائمی مثل خستگی، مشکلات سوء هاضمه، گلودرد، سردرد و درد عضلانی و ضعف دارد. - در صورت ابتلای کودکان به بیماری های واگیردار چه باید کرد؟
کودک را به پیشدبستانی، مهد یا مدرسه نفرستید، نکات بهداشتی را برای جلوگیری از انتقال بیماری به اعضای خانواده رعایت کرده و برای تشخیص دقیق و درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید خصوصا اگر تب بالای ۳۹ درجه، دشواری در تنفس و بلع، تورم مفاصل یا عدم بهبود بعد از دو روز از شروع داروها را مشاهده کردید.
