ابتلا به بیماری‌های مسری و عفونی خصوصا در فصول سرد سال تحصیلی، یکی از کابوس‌های والدین و مدارس است. در این راهنما، راجع به بیماری مخملک در کودکان، نشانه‌های که می‌توانید مبتلا شدن کودک به بیماری مخملک را تشخیص دهید، پیشگیری از انتقال آن بین دانش‌آموزان در مدرسه و راه‌های درمان این بیماری صحبت کرده‌ایم.
بیماری مخملک چیست
مخملک یک عفونت باکتریایی است که توسط باکتری استرپتوکوکوس پیوژنز ایجاد میشود و با علائم عمومی مشابه با آنفولانزا در کودکان مانند ضعف، تب و گلودرد همراه است. مهمترین نشانه مخملک ضایعات پوستی قرمز رنگی است که در تمام بدن گسترش پیدا میکنند. در حالی که شاید نام و علائم این بیماری کمی ترسناک به نظر برسد، اما مخملک در کودکان معمولا یک بیماری خفیف است که به خوبی به درمان‌های آنتی‌بیوتیکی پاسخ می‌دهد.
متاسفانه بیماری مخملک واکسن ندارد اما بسیاری از بیماری‌های واگیردار واکسن اختصاصی دارند. با مطالعه راهنمای زمانبندی واکسیناسیون کودکان، می‌توانید در زمان لازم برای تزریق واکسن مناسب سن کودک اقدام کنید.
سن ابتلا به مخملک
شیوع مخملک در نوزادان نادر است اما در صورت مبتلا شدن، به دلیل بروز تب بالا باید فورا برای درمان اقدام کنید. مخملک عمدتا کودکان ۵ تا ۱۵ ساله را مبتلا میکند اما در هر سنی احتمال ابتلا وجود دارد. البته شیوع مخملک در کودکان ۳ تا ۵ ساله بیشتر است. پیشنهاد می‌کنیم درباره سایر بیماری های شایع کودکان در مدرسه نیز مطالعه کنید.
علائم و نشانه های مخملک درکودکان
بیماری مخملک که در گذشته آن را به نام گل‌افشان هم می‌شناختند، همانطور که از نام آن پیداست، با ضایعات پوستی مخمل‌مانند مشخص میشود. علائم اولیه این بیماری معمولا ۱ الی ۴ روز بعد از قرار گرفتن در معرض عامل بیماری‌زا بروز پیدا میکنند. علائم عمومی مخملک در کودکان عبارتند از:
- گلودرد: این اغلب اولین علامت است و می تواند شدید باشد.
- تب بالا: کودکان مبتلا به مخملک معمولاً تب بالایی دارند (اغلب بالای ۳/۳۸ درجه سانتی‌گراد).
- بثورات پوستی قرمز: علائم و بثورات پوستی مخملک در کودکان معمولاً از گردن و صورت (روی گونه‌ها) شروع می‌شوند و سپس به قفسه سینه و سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا میکنند. این ضایعات مانند کاغذ سنباده هستند و ممکن است با خطوط قرمز در چین‌های پوستی همراه باشند.
به غیر از این نشانهها، کودکان ممکن است علائم ثانویه دیگری هم داشته باشند:
- لوزه‌ها که در زیر گلو، کشاله ران و زیر بغل هستند، ممکن است متورم، دردناک، بزرگ و قرمز شوند.
- سردرد
- برخی از کودکان ممکن است حالت تهوع و استفراغ را تجربه کنند.
- لرز و بدن درد که شبیه به آنفولانزا است.
- به وجود آمدن یه لایه یا پوشش سفید با نقاط قرمز روی زبان که اغلب به عنوان زبان توت فرنگی شناخته میشود.
اگر مشکوک هستید که فرزندتان به مخملک مبتلا شده، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
بثورات پوستی مخملک در کودکان
یک نکته مهم این است که تفاوت ضایعه‌های پوستی ناشی از مخملک را با سایر بیماری‌های مشابه، تشخیص دهید. بثورات ناشی از مخملک:
- مانند کاغذ سمباده زبر و خشن هستند و شبیه به آفتاب سوختگی به نظر می‌رسند.
- در نواحی مانند زانو، چین‌های پوستی، آرنج و زیر بغل این ضایعات به رنگ قرمز روشن دیده می‌شوند.
- در اطراف دهان یک حاشیه سفید یا رنگ‌پریدگی مشاهده میشود.
- طی روند بهبود بثورات، پوسته‌ریزی اتفاق می‌افتد تا زمانی که ضایعات از بین بروند.
- ضایعات مخملک در برخی از کودکان با خارش همراه است.
عوارض مخملک در کودکان
معمولا مخملک در کودکان یک بیماری خفیف است که به راحتی با آنتی بیوتیک درمان میشود. با این حال، در صورت عدم درمان، در کودکان مبتلا به ضعف سیستم ایمنی، در صورت بیماری‌های زمینه‌ای یا مصرف برخی از داروها، ممکن است مخملک با عوارض کوتاه یا بلندمدتی همراه باشد:
- تب روماتیسمی: شرایط مزمنی که می‌تواند قلب، مفاصل، پوست و مغز را تحت تاثیر قرار دهد. این مشکل در صورت وقوع، معمولاً چند هفته پس از عفونت اولیه رخ می‌دهد.
- مشکلات کلیوی: مخملک می‌تواند منجر به التهاب کلیه‌ها شود که به نام گلومرولونفریت شناخته میشود.
- عفونت گوش: برخی از کودکان ممکن است در نتیجه انتشار باکتری استرپتوکوک به گوش، دچار عفونت ثانویه گوش شوند.
- عفونت‌های پوستی: در موارد شدید مخملک، بثورات ممکن است عفونی شده و منجر به سلولیت یا آبسه شود.
- آبسه گلو: جمع شدن عفونت در گلو که دردناک است و بلع را مشکل میکند.
- سینوزیت: انتشار عفونت در حفره‌های سینوسی که بسته به محل عفونت، باعث درد، سنگینی و تورم در نواحی اطراف بینی، پیشانی و پشت چشم‌ها میشود.
تشخیص مخملک در کودکان
اولین علائم مخملک شبیه آنفولانزا است و با دمای بالای بدن، گلودرد و تورم غدد لنفاوی گردن بروز پیدا میکند. بثورات پوستی ۱۲ تا ۴۸ ساعت بعد ظاهر می‌شوند. این برجستگی‌های کوچک از قفسه سینه و شکم شروع می‌شوند و بعد گسترش می‌یابند. بثورات پوست را مانند کاغذ سنباده زبر میکنند. به جز علائم فیزیکی مخملک در کودکان، مخملک از طریق معاینه فیزیکی و با گرفتن سواب گلو برای آزمایش های آزمایشگاهی تشخیص دهد. آزمایشات سریع استرپتوکوک و کشت گلو می تواند وجود باکتری استرپتوکوک را تایید کند.
انتقال مخملک بین کودکان
باکتری‌های عامل مخملک بسیار مسری هستند به این معنی که فقط با انتقال مقدار کمی از آن‌ها، سایر کودکان نیز مبتلا می‌شوند. باکتری‌های بیماری‌زا از طریق قطرات تنفسی حاصل از آبریزش یا عطسه و به ندرت با تماس مستقیم فرد با دیگران، منتقل می‌شوند. معمولاً ۲ تا ۵ روز طول می‌کشد تا فردی که در معرض باکتری عامل بیماری مخملک بوده، به گلودرد استرپتوکوکی یا مخملک مبتلا شود و اولین علائم آن را نشان دهد.
پیشگیری از مخملک در کودکان
پیشگیری از مخملک با اقدامات بهداشتی در مدرسه یا در برخورد با بیمار، از طریق کارهای ساده زیر امکان‌پذیر است:
- شستن دست‌ها: کودک را به شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون تشویق کنید، به ویژه قبل از غذا خوردن یا نوشیدن آب و بعد از سرفه یا عطسه.
- دهان و بینی را بپوشانید: به کودک خود بیاموزید هنگام سرفه یا عطسه دهان و بینی خود را با دستمال یا آرنج بپوشاند.
- خودداری از اشتراک‌گذاری وسایل شخصی: به کودک بگویید از اشتراک ظروف غذاخوری، فنجان و حوله و حتی مداد خودداری کند.
- دفع صحیح زباله‌های آلوده: به کودک بگویید که دستمال‌های آلوده خود را فقط در سطل زباله بیندازد و از قرارد ادن آن روی میزو انداختن داخل کیف و روی صندلی خودداری کند.
- تمیز و ضد عفونی کردن: به طور مرتب سطوحی که معمولاً لمس می‌شوند مانند دستگیره درها، کلیدهای چراغ و اسباب‌بازی‌های پلاستیکی را تمیز و ضدعفونی کنید.
- حتما ابتلای کودک را به مسئولین مدرسه اطلاع دهید و تا زمانی که بیماری در فاز مسری است، کودک را به مدرسه نفرستید.
درمان مخملک در کودکان
اصلیترین درمان مخملک در کودکان مصرف آنتیبیوتیک و مسکن برای کاهش تب است چون همانطور که گفتیم این بیماری منشا باکتریایی دارد. آنتی‌بیوتیک‌ها معمولا باید تا ۱۰ روز استفاده شوند و کودک تحت نظر پزشک باشد. اما ممکن است عوارضی مانند بثورات پوستی، درد و تورم مدت زمان بیشتری طول بکشد. ممکن است پزشک متخصص برای کاهش التهاب بدن و کمک به سیستم ایمنی، داروهای ضد التهاب و ضدآلرژی نیز تجویز کند.
نوشیدن مایعات گرم یا سرد (بسته به علائم کودک)، مصرف غذاهای نرم و سرشار از پروتئین نیز به روند بهبودی کمک میکنند. قرار دادن دستگاه بخور سرد در محیط که کمی رطوبت را بیشتر کند نیز تا حدودی برای کاهش حس سوزش و خشکی گلو مفید است.
از آنجایی که مصرف کافی میوه و سبزیجات به حفظ سیستم ایمنی و سلامت کودکان کمک میکند، پیشنهاد می‌کنیم درباره روش های علاقه مند کردن کودکان به میوه و سبزیجات بخوانید و با این تکنیک‌ها کودک را به خوردن مواد غذایی مفید ترغیب کنید.
سخن پایانی
مخملک یکی از بیماری‌های عفونی باکتریایی رایج در کودکان ۵ تا ۱۵ سال است. نشانه‌های عمومی مخملک شبیه به آنفولانزا شامل درد، خستگی و گلودرد هستند. در درجه بعدی نیز بثورات پوستی قرمز و زبر روی بدن گسترش پیدا میکنند. این بیماری معمولا خفیف است. در مواردی ممکن است کودک دچار علائم فیزیکی مخملک مانند زبان توت‌فرنگی، ایجاد لکه‌های عفونی سفید روی لوزه‌ها، تورم و درد غدد لنفاوی، گوش درد، تهوع و جوش‌های ریز و قرمز روی سقف دهان شوند. اما در صورت درمان به موقع و رعایت تغذیه مناسب، کودک در مدت کوتاهی بهبود پیدا میکند.
سوالات متداول
- مخملک در چه سنینی شایع تر است؟
این بیماری در هر سنی امکان بروز دارد اما بیشتر در کودکان ۵ تا ۱۵ ساله دیده میشود و شانس بیمار شدن کودکان ۲ تا ۸ ساله برای ابتلا به مخملک بالاتر است. شیوع بیماری مخملک در مهدکودکها و مدارس به دلیل ارتباط نزدیکتر بچهها و عدم توانایی مراقبت بهداشتی از خودشان، بیشتر است. - علائم مخملک در کودکان چیست؟
اولین نشانهها شامل تب، ضعف و درد گلو هستند. پس از آن بثورات پوستی به صورت قرمزی و التهاب از صورت تا سینهها انتشار پیدا میکند. در مواردی که کودک دچار تب رماتیسمی نیز شده باشد، درد مفاصل، تهوع و استفراغ نیز بروز میکنند. - چه عاملی باعث ایجاد مخملک میشود؟
نوعی باکتری عامل ایجاد بیماری مخملک است و معمولا کودکان را آلوده میکند. به دلیل منشا باکتریایی، اصلیترین درمان این بیماری آنتیبیوتیک است. - آیا مخملک واگیردار است؟
بله، این بیماری تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف اولین دوز آنتیبیوتیک قابل انتقال است. در صورت عدم استفاده از آنتیبیوتیک نیز عفونت ۲ تا ۳ هفته بعد از بروز اولین نشانهها، همچنان امکان سرایت دارد.
