دل فرزندان به پدر و مادر خوش است و پشت‌شان به آنها گرم. بخش مهمی از این دل‌خوشی و پشت‌گرمی به‌خاطر خانواده‌ای متشکل از پدر و مادر است، نه به‌خاطر شخص پدر یا مادر. حالا اگر پدر و مادر رابطه‌ی خوبی با یکدیگر نداشته باشند و صدای دعوای‌شان همیشه بلند باشد، کودکان احساس ناامنی می‌کنند. خیلی از والدین از اثرات دعوا در حضور کودکان آگاه نیستند یا پیامدهای منفی آن را دست‌کم می‌گیرند. اما اگر آسیبهای دعوای والدین در حضور کودکان و احتمال تبدیل‌شدن آن به ترومای دوران کودکی را می‌دانستند، احتمالا هرگز این‌کار را نمی‌کردند!
تاثیر دعوای والدین در حضور کودکان
برای‌تان پیش‌آمده است که دل‌تان شور بزند، اما دلیلش را ندانید؟! به‌نظرتان چرا؟ اصلا مگر می‌شود دل‌مان شور چیزی را بزند، اما دلیلش را ندانیم!؟ ظاهرا جوابش مثبت است؛ می‌شود از جایی خورده باشیم ولی ندانیم از کجا؟! این ضربه‌ها اگرچه جسمانی نیستند، ولی دردشان بیشتر است. با زلزله‌شدن در دریا، ساحل درگیر طوفان و سونامی می‌شود. دعوای والدین در حضور کودکان هم مثل زلزله‌ای است که در دل کودکان طوفان به‌پا میکند. بیایید نگاهی علمی به بررسی اثرات دعوای والدین در جلوی کودکان بیندازیم:
عامل‌خطر برای ابتلا به اختلالات روان‌شناختی
دعواهای والدین باعث ترس و ناامنی در کودک می‌شود و بهصورت غیرمستقیم، احتمال ابتلا به اختلال‌های روان‌شناختی ازجمله اضطراب، افسردگی و وسواس را در کودکان افزایش میدهد.
الگوبرداری از رفتارهای والدین
کودکان اگر در هیچ‌چیز هم استعداد نداشته باشند، اما در تقلید از بزرگ‌ترها بی‌نظیرند. آنها وقتی شاهد دعوای والدین باشند، از رفتارشان الگو می‌گیرند و دچار ویژگی‌هایی مانند پرخاشگری کودکان می‌شوند. این ویژگی‌ها باعث تخریب روابط اجتماعی کودک در آینده خواهند شد.
آشفتگی روابط خانوادگی
دعوای زن‌وشوهر اگرچه نمک زندگی است ولی وقتی از حد بگذرد، باعث فروپاشی روابط خانوادگی می‌شود. در این میان، کودک توان و جرات دخالت در این آشفتگی‌ها را ندارد و درنتیجه، در این کشمکش‌ها تبدیل به قربانی می‌شود. علاوه‌براین، برخی از بچه‌ها خودشان را مسئول حل تعارض بین والدین می‌دانند. مسئلهای که می‌تواند رشد عاطفی کودک را مختل کند.
افت عملکرد تحصیلی
استرس‌های روزمره بخشی از حافظه کودک را درگیر می‌کنند و انرژی او برای مطالعه و درس‌خواندن را کاهش می‌دهند. علاوه‌براین، نبود آرامش در خانه باعث تخریب توجه و تمرکز کودکان می‌شود و با افت تحصیلی دانش آموزان همراه است.
دعوا والدین چه تاثیری روی شخصیت کودک دارد
آرامش خانه و دل‌گرمی والدین نقش بسیار زیادی در شکل‌گیری شخصیت کودک دارد. با دعوای والدین و متزلزل‌شدن کانون گرم خانواده، ناامنی کودک افزایش می‌یابد و رشد سالم شخصیت کودک را تحت‌تاثیر قرار میدهد. مهمترین ابعاد شخصیتی کودک که از دعوای والدین تاثیر می‌پذیرند را در ادامه بهصورت خلاصه بررسی می‌کنیم:
شکل گیری دلبستگی ناایمن در کودک
اولین و اساسی‌ترین مشکل با افزایش دعوای والدین در حضور فرزندان، شکل گیری دلبستگی ناایمن در کودک است. احساس امنیت کودکان کاملا وابسته به امنیت والدین است. وقتی خطری متوجه والدین باشد، کودکان با پوست و گوشت و استخوان‌شان آن را احساس می‌کنند.
بی اعتمادی به دیگران
کودکان هنگام مشاهدهی دعوای والدین با خودش می‌گویند: «وقتی حتی پدر و مادرم به همدیگه اعتماد ندارن، پس دیگه به هیچ‌کس نمی‌شه اعتماد کرد». بنابراین، آنها به‌سختی به دیگران اعتماد می‌کنند و با آنها صمیمی می‌شوند.
کاهش عزت‌نفس و اعتماد‌به‌نفس کودک
اعتماد‌به‌نفس و عزت‌نفس کودکان از مهمترین ویژگی‌های شخصیتی‌شان محسوب می‌شوند. این 2ویژگی بر همه‌ی جنبه‌های شخصی و جمعی کودکان تاثیر می‌گذارند. دعوای والدین شاید برای خودشان مسئلهای عادی به نظر برسد، اما به احساس هویت خانوادگی کودکان لطمه می‌زند و احساس خودارزش‌مندی آنها را تضعیف میکند. احساس ناامنی همچنین بر اعتماد‌به‌نفس کودکان و انرژی آنها برای مقابله با رویدادهای استرس‌زای زندگی تاثیر منفی می‌گذارد.
افزایش احتمال به اختلالات رفتاری
الگوبرداری از مشاجرات خانوادگی و رفتارهای ناپسند والدین، سبک رفتاری خشن و پرخاشگرانه را در فرزندان ترویج میدهد. آنها یاد می‌گیرند که هنگام مواجهه با مشکل، دعوا بهترین راه‌حل است! این الگوی رفتاری ممکن است به بروز اختلالاتی مانند اختلالات رفتاری تخریبی در کودکان منجر شود.
مشکلات زناشویی در آینده
روابط معیوب والدین به روابط معیوب کودکان در آینده سرایت میکند. این کودکان در آینده در برقراری تعامل مثبت و سازنده با شریک عاطفی و همسر خود به مشکل می‌خورند.
افزایش رفتارهای پرخطر
بالاتر از سیاهی که رنگ نیست؛ وقتی خانه پر از چالش است و کودک راهی برای رهایی از آنها نمی‌بیند، برای کاهش درد و رنج خود به رفتارهای پرخطری مانند سوءمصرف مواد روی می‌آورد.
آسیب روانی دعوا والدین بر روان فرزندان
در موارد شدید، زخم‌ها و تاثیرهای شخصیتی دعوای والدین در حضور کودکان، خودشان را در بروز اختلالات روان‌شناختی نشان می‌دهند. این آسیبهای روان‌شناختی با یکی دوبار دعوای والدین به‌وجود نمی‌آیند، بلکه حاصل دعواهای مکرر و افزایش تدریجی احساس ناامنی در بچه‌ها حساس هستند:
احساس گناه در کودکان
کودکان از همه‌جا بی‌خبر، خود را در دعوای والدین مقصر می‌دانند! وقتی کار به گردن‌گیری برسد، آنها متخصص گردن‌گرفتن کم‌وکاستی‌ها هستند. این مسئله می‌تواند به بروز احساس گناه در کودکان منجر شود.
افزایش احتمال ابتلا به اختلالات اضطرابی و خلقی
ترس دائمی از شروع مجدد دعوا و در موارد شدید، ترس از جدایی والدین از یکدیگر، خواب‌وخوراک را از فرزندان می‌گیرد. به‌مرور روحیه‌ی کودکان نسبت به این درگیری‌ها حساس و حساس‌تر شده، تاجایی که حتی فکرکردن به دعوای والدین باعث اضطراب کودکان می‌شود. احساس ناامنی و کاهش عزت‌نفس کودک همچنین ارتباط زیادی با بروز افسردگی در کودکان دارند.
کابوس شبانه کودک
استرس‌های روزمره، خوراک کابوس‌های شبانه کودکان هستند. وقتی چیزی در طول روز باعث آشفتگی کودک شود اما او نتواند کاری برای حلش بکند، آن موضوع خود را در کابوس شبانه کودک نشان میدهد.
ابتلا به بیماری‌های روان-تنی
استرس دلیل اصلی اکثر مشکلات روان‌تنی مانند معده‌درد، سردرد، شکم‌درد و اختلال خوابِ بدون علت پزشکی است. به‌عنوان مثال، افزایش استرس‌ها و فشارهای روزمره مهمترین علت بروز علائم سندروم خستگی مزمن در کودکان و نوجوانان هستند.
واکنش کودکان به دعوا پدر مادر
واکنش کودکان در سنین مختلف متفاوت است:
کودکان نوپا
بچه‌های نوپا ابزارهای دفاعی کمتری برای محافظت از خود در برابر استرس دارند. بنابراین تاثیر دعوای والدین بر روی آنها بیشتر از کودکان بزرگ‌تر است. آنها با علائمی مانند
- گریه کودک،
- چسبیدن به والدین
- و بی اشتهایی کودک
به این دعواها واکنش نشان می‌دهند.
کودکان پیش دبستانی
- عصبانیت، پرخاشگری و تکانشگری کودکان پیش‌دبستانی از رایج‌ترین واکنش‌های آنها به دعوای والدین است.
- استدلال منطقی آنها هنوز به‌اندازه‌ی کافی رشد نکرده است که دلیل این دعواها را درک کنند. به‌‌همین‌دلیل، معمولا خود را مقصر اصلی بروز دعوای والدین می‌دانند.
- در سنین پیش‌دبستانی کابوس‌دیدن رایج است و استرس‌های روزمره کابوس‌دیدن کودکان را تشدید میکند.
کودکان دبستانی و دبیرستانی
در کنار افت عملکرد تحصیلی، کناره‌گیری از تعاملات اجتماعی و احساس تنهایی از واکنش‌های شایع بچه‌های سنین مدرسه است. همچنین این کودکان ممکن است به‌سمت رفتارهای پرخطری مانند سوءمصرف‌مواد و ورود به گروه‌های بزهکاری در محله کشیده می‌شوند.
پیشنهاد مطالعه: صحبت با کودک درباره مواد مخدر و اعتیاد
ترس کودک از دعوای پدر مادر
ترس از دست دادن والدین و جداشدن آنها از یکدیگر، از شایع‌ترین و مهمترین پیامدهای دعوای والدین در حضور کودکان است. این ترس خود را با علائمی مانند ترس از جدایی و ترس ازدستدادن عشق والدین نشان میدهد؛ اما مسئله‌ی زیربنایی همان ترس از طلاق والدین است.
مواردی که در زمان دعوا در حضور کودک باید انجام دهید
به‌هرحال دعوا و جروبحث کم‌وبیش در هر خانه‌ای پیش می‌آید. در قدم اول تمام سعی‌تان را برای حل مسالمت‌آمیز چالش‌ها به خرج دهید، اما اگر کار به جاهای باریک کشید، حتما به نکات زیر توجه کنید:
- خونسردی‌تان را حفظ و از داد و فریاد و فحاشی خودداری کنید.
- به فرزندتان اطمینان بدهید که دعوای شما هیچ ارتباطی با او ندارد.
- از کودک بخواهید شما را تنها بگذارد و برای چنددقیقه به اتاقش برود.
- بعد از اتمام دعوا فورا به‌سراغ کودک بروید و دربارهی دلیل دعوا با او صحبت کنید.
- از فرزندتان بخواهید احساساتش را دربارهی دعوا بیان کند تا این اتفاق منجربه بروز تروما در او نشود.
در نهایت اینکه اگر مشکل زناشویی‌تان جدی است و خودتان از عهده‌ی حلش بر نمی‌آیید، از متخصصان خانواده درمانی کمک بگیرید.
سخن پایانی
اگرچه دعوای بین زوجین طبیعی است، اما این مشاجرات نباید بغل گوش کودکان اتفاق بیفتد. به خاطر بسپارید که دعوای والدین در حضور کودکان اثرات مخربی بر شکل‌گیری شخصیت، رشد عاطفی، روابط اجتماعی و سلامت روان کودک می‌گذارد. دلبستگی ناایمن، افزایش دائمی سطح استرس کودک و الگوبرداری از الگوهای ناپسند ارتباطی از مهمترین تاثیرهای دعوای والدین در حضور کودکان هستند. اگر این آشفتگی‌ها ادامه‌دار باشند، ترس از طلاق والدین به پیامدهای روان‌شناختی وحشتناک‌تری مانند افسردگی منجر می‌شود. پس خیلی مراقب باشید که پای کودک را به‌هیچ‌وجه وسط دعواهای زن‌وشوهری‌تان نکشید.
سوالات متداول
- دعوای والدین در حضور کودکان چه آسیبهایی به همراه دارد؟
آسیبهای این مسئله را بهصورت کلی میتوان به 4دسته تقسیم کرد: افزایش احتمال ابتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی، تقلید از الگوهای ناپسند ارتباطی مانند فحاشی، بروز رفتارهای پرخطر بهدلیل آشفتگی روابط خانواده و افت عملکرد تحصیلی. - چرا کودکان از دعوای والدین میترسند؟
مشاهدهی هر دعوایی به کودک احساس ناامنی میدهد. حال اگر این دعوا بین نزدیکان باشد، با ترس ازدستدادن والدین و جدایی آنها از یکدیگر همراه است و استرس بسیار بیشتری به کودک وارد میکند. - هنگام دعوا در حضور کودکان رعایت چه نکاتی ضروری است؟
پرهیز از فحاشی و دادوبیداد، خارجکردن کودک از موقعیت برای جلوگیری از مشاهدهی دعوا، اطمیناندادن به فرزند دربارهی امنیت او، صحبت با کودک دربارهی دلیل دعوا و درخواست از کودک برای بیان احساساتش دربارهی رویداد از مهمترین نکاتی است که باید شود.
