علت خسیس بودن کودک چیست و چه باید کرد

خساست کودکان تا چه سنی طبیعی است و چه باید کرد؟

ما برای تعاملات اجتماعی به داد و ستد با دیگران نیازمندیم. برقراری تعادل بین دادن و گرفتن یکی از مهارت­‌های ضروری زندگی بزرگسالی است. پایه‌های شکل­‌گیری این مهارت از ابتدای کودکی شروع می‌شود و با یادگیری بازهای گروهی به تکامل نسبی می‌رسد. البته، خساست طبیعی کودک در ابتدا مانع تعاملات سازنده او با دیگر همسالان می‌شود، اما به‌مرور و با یادگیری مهارت همدلی کاهش پیدا می‌کند. با این حال، بعضی از کودکان، خسیس باقی می‌مانند و دیگران را از خود می‌­رنجانند، اما چرا؟ در این مقاله به بررسی علت و علائم کودکان خسیس و طرز برخورد والدین با آن‌ها می‌پردازیم.

خساست تا چه سنی طبیعی است و چرا

خساست طبیعی کودکان از حدود 2 سالگی شروع می‌شود و تا 6 سالگی ادامه پیدا می‌کند. دلایل بسیار زیادی برای این موضوع وجود دارد و از جنبه‌های مختلفی می‌توان به آن نگاه کرد، اما در هر صورت باید به این ویژگی طبیعی کودکان پیش دبستانی احترام گذاشت. در ادامه به بعضی از مهم­‌ترین دلایل این موضوع اشاره می‌کنیم.

حساسیت نسبت به وسایل شخصی 

وقتی وسیله‌ای نو خریداری می­‌کنیم، معمولا تا مدتی روی آن حساسیت (شما بخوانید خساست) داریم. برای کودکان نوپا، همه­‌چیز جدید و هیجان­‌انگیز است و علاقه‌ای به تقسیم آن با دیگران ندارند.

نیاز به خودمختاری

استقلال‌ طلبی کودکان در حدود 2 تا 4سالگی به اوج خود می‌رسد. یکی از موضوعات کلیدی برای دستیابی به خودمختاری، حس مالکیت است. بچه‌­ها اهل تقسیم­‌کردن نیستند، زیرا مالکیت‌­داشتن به آن‌ها حس قدرت می‌دهد. فراموش نکنید: «این ویژگی جزئی از مراحل رشد طبیعی کودک است و نباید با آن به مبارزه برخاست».

خودمحوری

سومین و البته مهم‌­ترین دلیل خساست طبیعی کودکان، خودمحوری است. آن­‌ها تفاوت بین نقطه­‌نظر خود و دیگری را درک نمی‌کنند و درنتیجه از امیال و احساسات دیگران آگاه نیستند. آیا تا به حال به بازی کودکان 2 تا 6 ساله دقت کرده­‌اید؟ آن‌ها در کنار هم، ولی به تنهایی بازی می‌کنند. به گفت­‌وگوی زیر دقت کنید:

  • علی: «ماشین من بزرگه و چرخ‌­های قشنگی داره»
  • پویا: «به نظرم این دیوار رو زرد کنم خوبه»
  • علی: «چراغ­‌هاش شبیه چراغ‌­های ماشین باباس»
  • پویا: «نه، می­‌خوام رنگ سبز بزارم»
  • علی:«خیلی ماشین خوبیه، فرمونش رو دوست دارم»
  • پویا: «خب، پنجره هم بزارم براش یا نه؟»

این گفت و گو شبیه یک تک‌­گویی (مونولوگ) دونفره است. کودکان تا پایان خودمحوری در حدود 6 سالگی، معمولا فقط از لحاظ فیزیکی در کنار یکدیگر هستند ولی تعامل چندانی ندارند.

پیشنهاد مطالعه: رشد عاطفی کودکان

علائم کودک خسیس چیست؟

علائم کودک خسیس

این کودکان معمولا دارای علائم زیر هستند:

  • بیش از حد در مورد خود، اسباب­‌بازی‌­ها و دیگر لوازم­‌شان صحبت می‌کنند.
  • از تقسیم کردن اسباب­‌بازی­‌ها، خوراکی‌­ها و دیگر لوازم­‌شان با دیگر همسالان خودداری می‌کنند و اگر کسی به وسایل­‌شان دست بزند، به سرعت برای بازپس­‌گیری آن اقدام می­‌کنند.
  • برخی کودکان فقط در زمینه مسائل مالی خسیس هستند. مقاله حرف زدن با کودکان درباره پول را مطالعه و به آن­‌ها در مدیریت درست خرج و پس‌­انداز پول کمک کنید.
  • سعی در تصاحب وسایل دیگر بچه­‌ها دارند.
  • دوستان زیادی ندارند، زیرا دوستی­ بر سازش و اهمیت قائل‌­شدن برای علایق دیگران استوار است.
  • اگر به خواسته‌ها و امیال­‌شان نرسند، به شدت عصبی می‌شوند. برای حل این مشکل، والدین باید با آموزش مهارت نه گفتن به کودکان آشنا باشند.
  • تا حدودی کمال­‌گرا هستند و همه­‌چیز را برای خودشان می­‌خواهند.

علت خسیس بودن کودک

اگرچه وجود خساست در کودکان تا حدودی طبیعی است، ولی بعضی از آن‌ها بیش از اندازه روی اسباب­‌بازی­‌ها و دیگر لوازم­‌شان حساس هستند. علاوه بر این، بعضی از بچه‌­ها در سن مدرسه و حتی نوجوانی، خسیس باقی می‌مانند. دلایل بسیار زیادی برای خسیس بودن کودک وجود دارد و رفتار والدین به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر این موضوع تأثیرگذار است. بعضی از مهم ترین دلایل خساست کودکان را در اینجا بیان می‌کنیم:

  • بعضی از والدین بیش از حد به نیازهای فرزندان رسیدگی می‌کنند و آن‌ها را لوس بارمی‌­آورند. ویژگی‌­های بارز این کودکان، خودخواهی، خودشیفتگی و خساست است. علاوه بر این، توجه افراطی باعث کاهش اعتمادبه­‌نفس می‌شود و از افزایش خودکارآمدی در کودکان جلوگیری می‌کند.
  • بی‌­توجهی و غفلت والدین از رسیدگی به نیازهای فرزندان
  • احساس حسادت کودک به خواهر، برادر و دیگر همسالان
  • هوش هیجانی پایین و ناتوانی در درک احساسات دیگران
  • وجود خساست و خودخواهی در والدین و دیگر افراد نزدیک
  • وجود مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی و وسواس که باعث افزایش تمرکز کودک بر نیازها و خواسته‌های خود می‌شود.
  • اجبار و اصرار والدین بر شریک‌­شدن اسباب‌بازی‌ها با دیگر کودکان؛ این­ کار باعث نقض حریم خصوصی و پرورش لجبازی در آن­ها می‌شود.
  • وضع قوانین و محدودیت‌های سخت­‌گیرانه، باعث کاهش مسئولیت پذیری در کودکان و افزایش خساست و منفی­‌نگری در آن‌ها می‌شود.
بررسی علت خسیس بودن کودکان

با کودک خسیس چگونه رفتار کنیم

اولین قدم برای اصلاح خسیس بودن کودک، درک جدی‌­بودن مشکل است. با افزایش خساست در فرزندان، ارتباط آن‌ها با دیگر همسالان به‌مرور کمتر و کمتر می‌شود. اما رفتار والدین با کودک خسیس چگونه باید باشد؟

آموزش همدلی به کودکان

همدلی به معنای آگاهی از احساسات و هیجانات دیگران و نحوه تعامل درست با آن‌ها است. بچه ها وقتی بتوانند درد و ناراحتی دیگران را درک کنند، کمتر خساست به خرج می‌دهند. آموزش این مهارت به فرزندان، باعث کاهش خسیس بودن کودک می‌شود. با استفاده از نکات زیر، همدلی فرزندان را تقویت کنید:

  • از چنین جملاتی استفاده نکنید: «به نظرت علی چه احساسی داره؟». در عوض، نشانه‌­های عینی برای آموزش همدلی فراهم کنید؛ مثلا بگویید: «من علی رو دیدم که داشت گریه می‌کرد و خیلی ناراحت بود».
  • کودکان توان درک احساسات دیگران را ندارند و باید در این زمینه به آن‌ها کمک کنید. گفتن جملاتی مانند «علی تا وقتی اسباب بازی رو داشت خیلی خوشحال بود، ولی بعد از اینکه اونو ازش گرفتی، ناراحت شد»، باعث درک بهتر احساسات دیگران می­‌شود.
  • آن‌ها را تشویق به نشان دادن اسباب­‌بازی­‌ها به یکدیگر کنید. صحبت درباره اسباب بازی‌­ها، به‌مرور باعث شکل­‌گیری بازی­‌های گروهی و افزایش تعاملات می‌شود.
  • هرچه بیشتر از هیجانات خودمان آگاه باشیم، به‌احتمال بیشتری دیگران را درک می‌کنیم. کودکان را به صحبت درباره هیجانات­‌شان تشویق و به آن‌ها در ابراز کلامی احساسات کمک کنید. همچنین مقاله معرفی بازی های حسی برای کودکان را مطالعه و از آن برای افزایش هوش هیجانی در کودکان استفاده کنید.

پیشنهاد مطالعه: آموزش احساسات به کودکان

با کودک خسیس چه کنیم؟

آموزش درک نگرش‌­ها و علایق دیگران

بچه­‌ها به‌سختی می‌توانند خودشان را جای دیگران تصور کنند و به همین دلیل، خودمحور هستند. رفتار و آموزش‌های والدین، به‌مرور به آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانند دنیا را از دریچه ذهن دیگری تصور کنند. با استفاده از گفت‌­وگوها و رفتارهایی مانند مثال زیر، در پیش­‌بینی نقطه­‌نظرات دیگران به فرزندان کمک کنید:

  • مادر: «دارم غذا سفارش میدم، تو چی می‌خوری؟»
  • فاطمه: «پیتزا، لطفا!»
  • مادر: «برای برادرت چی بگیریم؟»
  • فاطمه: «پیتزا!»
  • مادر: «معلومه خیلی این غذا رو دوست داری! اما الان داریم راجب علی صحبت می‌کنیم. به نظرت اگه الان خونه بود، چه غذایی سفارش می داد؟»
  • فاطمه: «فک کنم ماکارونی دوست داشته باشه، درسته؟»
  • مادر: «بله، خیلی خوبه که غذای موردعلاقه برادرت رو می­‌شناسی»

تشویق کودک به اعمال نوع­‌دوستانه

یکی از بهترین روش‌­ها برای درمان خساست، تشویق رفتارهای برعکس آن است. هرگاه کودک کار خیرخواهانه‌ای انجام داد، او را تحسین کنید و با استفاده از توصیفات دقیق، خوشحالی طرف مقابل را به او نشان دهید. مثلا بگویید: «دیدی فاطمه چقدر خوشحال شد وقتی گذاشتی با عروسکت بازی کنه». مقاله روش صحیح جایزه دادن به کودکان را مطالعه کنید و از آن برای تشویق اعمال نوع­‌دوستانه استفاده کنید.

اجتناب از وضع قوانین سخت گیرانه

هرچه قوانین خشک و متعصبانه بیشتری بر خانه حکم‌فرما باشد، کودک بیشتر خود را عقب می‌کشد و در لاک دفاعی فرو می رود. خساست کودکان دقیقا با آغاز لجبازی و «نه گفتن» آن‌­ها همزمان است. اگر والدین نیاز به خودمختاری فرزندان را درک کنند، این لجبازی و خساست به‌زودی از بین می‌­رود؛ اما اگر در پی مطیع‌­کردن آن‌­ها باشند، روز به روز خسیس بودن کودک بیشتر می­‌شود. این موضوع را جدی بگیرید، زیرا یکی از مهم‌­ترین عوامل در کاهش خسیس بودن کودک است. البته وضع محدودیت‌های واقع‌بینانه و آموزش مفهوم زمان به کودکان باید وجود داشته باشد، ولی با فرزندان سرشاخ نشوید و به لجبازی­‌شان دامن نزنید.

طرز برخورد با کودک خسیس چگونه باید باشد؟

آموزش شکرگزاری به فرزندان

وقتی بابت داشته‌­های­‌مان شکرگزاری کنیم، خساست کمتر و نوع‌­دوستی بیشتر می‌شود. در واقع، خساست یعنی منابع محدود است و نمی‌توانم آن‌ها را با دیگران تقسیم کنم. در عوض، شکرگزاری یعنی به آن‌­چه دارم و هستم افتخار می­‌کنم و نیازی به زیاده­‌خواهی و خساست نیست. به فرزندان بیاموزید که حتی برای چیزهای ساده‌­ای مانند خوراکی، شکرگزار باشند. به آن‌ها نشان دهید که در حال تلاش برای فراهم کردن آرامش و رفاه­ بیشترشان هستید. مثلا از همه بخواهید بعد از شام درباره اتفاقات خوب روزمره صحبت کنند و این کار را به یک سنت خانوادگی تبدیل کنید.

در نهایت: الگوی فرزندان باشید

اگر می‌خواهید فرزندتان دست بخشنده داشته باشد، باید از خودتان شروع کنید. کودکان از طریق سرمشق و الگوبرداری از رفتارهای دیگران یاد می‌گیرند و چه کسی بیش از والدین در این زمینه تأثیرگذار است؟ توجه او را به انجام کارهای فداکارانه جذب کنید تا در موقعیت‌های مشابه از رفتارهای شما الگوبرداری کند. به عنوان مثال، کمک به افراد نیازمند را با همراهی کودک انجام دهید یا در حضور کودک، با صدای بلند در مورد کارهای نوع‌­دوستانه صحبت کنید. مثلا بگویید: «همکارم امروز برای مراقبت از فرزندش به کمک من نیاز دارد و قرار است او را به خانه ما بیاورد». دلیل مشکلاتی مانند فوبیا در کودکان نیز ممکن است به سرمشق‌­گیری از والدین و دیگر افراد نزدیک مربوط باشد.

رفتار والدین با کودک خسیس چگونه باید باشد؟

سخن پایانی

خسیس بودن کودک در سنین پیش‌­دبستانی طبیعی است و به آن‌ها حس مالکیت، خودمختاری و هویت می‌دهد. با این حال، خساست در بعضی کودکان بیش از حد طبیعی است و به مرور افزایش پیدا می‌کند. آن‌ها از دادن اسباب‌بازی‌ها و دیگر وسایل‌­شان به دیگر همسالان خودداری می‌کنند و باعث رنجش آن‌ها می‌شوند. خساست کودک به دلایلی مانند لوس بارآمدن، هوش هیجانی پایین، حسادت و الگوبرداری از اطرافیان افزایش میابد و والدین را نگران می‌کند. اما آن‌ها را سرزنش و شماتت نکنید، بلکه از روش هایی مانند آموزش همدلی و درک نگرش‌ها و علایق دیگران، در طرز برخورد با کودک خسیس استفاده کنید.

سوالات متداول

  1. با کودک خسیس چه کنیم؟
    قبل از همه­‌چیز، آن‌ها را سرزنش نکنید و اسباب‌بازی‌های آن‌ها را بدون اجازه به دیگر کودکان ندهید. آموزش همدلی و درک علایق دیگران، سرمشق­‌گیری از نوع‌­دوستی والدین، اجتناب از وضع قوانین سخت­‌گیرانه و آموزش شکرگزاری به فرزندان، از روش های موثر در کاهش خساست کودکان است.
  2. علت خسیس بودن کودک چیست؟
    مراقبت افراطی والدین و لوس بارآمدن، حسادت به دیگران، مشکلاتی مانند افسردگی و اضطراب، وضع قوانین سخت‌گیرانه، هوش هیجانی پایین و نقض حریم خصوصی کودکان، از مهم‌­ترین دلایل افزایش خساست در آن‌ها است.
  3. خساست کودکان تا چه سنی طبیعی است؟
    در حدود 2 تا 6 سالگی به دلایلی مانند نیاز به خودمختاری و خودمحور بودن، خساست کودکان به صورت طبیعی افزایش پیدا می‌کند.

به این مطلب امتیاز دهید

اشتراک گذاری مطلب :

جهت دریافت آخرین اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان شماره تماس خود را وارد نمایید

مقالات مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *