تنهاگذاشتن کودک در خانه به عوامل مختلفی بستگی دارد: سن، مهارتهای رفتاری، هیجانی و شناختی، ایمن سازی خانه برای کودک، شرایط و امنیت محله و همسایگان، وجود یا عدم مشکلات جسمانی زمینه‌ای، فرهنگ و مدتزمان غیبت والدین یا مراقبت‌کنندگان. خیلی از ما بزرگ‌ترها هنوز هم از تنها ماندن در شب می‌ترسیم یا تنهایی مسافرت‌رفتن را خطرناک می‌دانیم؛ پس تنها بر اساس سن یا قد‌وهیکل کودک قضاوت‌کردن اشتباه است. اما باتوجه به چه معیارهایی می‌توان درباره آمادگی تنها ماندن کودک در خانه قضاوت کرد و متخصصان چه توصیه هایی در رابطه با تنها ماندن کودک در خانه دارند؟
از چه سنی می‌توان کودک را در خانه تنها گذاشت؟
کف دارد ولی سقف ندارد؛ قبل از 7 سالگی بههیچوجه و تحت هیچ شرایطی نباید کودک را تنها در خانه رها کرد. تصمیم‌گیری درباره سنین بالاتر کمی سخت‌تر است، زیرا به عوامل مختلفی مانند خودکنترلی کودک بستگی دارد. در برخی از ایالت‌های آمریکا، به سنین خاصی مانند 7، 8، 9، 10، 12 و 14 سالگی اشاره شده است که به‌دلیل ناهمخوانی‌های فرهنگی، تربیتی و جغرافیایی، استفاده از آنها توصیه نمیشود. در ادامه یکی از دستورالعمل‌های مرتبط با سن تنهاماندن کودک در آمریکا را صرفا برای آگاهی شما و نه به‌عنوان پیشنهاد اجرایی، ارائه می‌کنیم:
- کودک 7 ساله و کمتر را نباید حتی برای دقایقی کوتاه در خانه تنها گذاشت.
- کودک 8 تا 10 ساله را می‌توان در طول روز و برای صرفا حدود 1 تا 5/1 نیم‌ساعت تنها گذاشت.
- کودک 11 تا 12 ساله را می‌توان صرفا حدود 3 ساعت در خانه تنها گذاشت که باید قبل از تاریکی هوا باشد.
- کودک 13 تا 15 ساله می‌تواند در خانه تنها بماند، اما نه در طول شب.
- فرزند 16 تا 17 ساله را نهایتا تا 2 روز می‌توان تنها گذاشت.
از کجا بفهمم فرزندم آمادگی تنها در خانه ماندن را دارد؟
از روی عوامل زیر:
پختگی و آمادگی جسمانی و روانی
به‌دلیل عدم توافق متخصصان بر سر سن‌وسال، مهمترین ابزار شما برای تشخیص آمادگی کودک برای تنهاماندن، میزان پختگی او در استفاده از مهارت های زندگی برای کودکان است. برای ارزیابی میزان بلوغ و رفتار مسئولانه فرزندتان در گذشته و حال، به این موارد دقت کنید:
- واکنش او در قبال موقعیتهای ناآشنا و پراسترس چیست؟
- آیا بهلحاظ جسمانی، هیجانی و شناختی توان مراقبت از خود را دارد؟
- آیا هنگام شنیدن خبر تنهاماندن در خانه، احساس ناایمنی و خطر می‌کند؟
- آیا در پیروی از دستورالعمل‌ها و مهارت تصمیم‌گیری خوب عمل می‌کند؟
- آیا توان قفل‌کردن در و ایمن‌سازی خانه در شرایط اضطراری را داراست؟
- آیا می‌داند در هنگام مراجعه فردی غریبه به درب خانه باید چه کاری انجام دهد؟
- آیا می‌داند هنگام گیرافتادن در خانه و موارد غیرمنتظره‌ای مانند قفل‌شدن در باید چه کاری انجام دهد؟
مدت زمان و دفعات تنها ماندن کودک در خانه
زمان و موقعیت تنهاگذاشتن کودک در خانه تاثیر زیادی بر سلامت روانی و امنیت جسمانی کودک دارد. به‌عنوان مثال، اگر او را شب‌هنگام در خانه تنها بگذارید، احتمال بروز مشکلاتی مانند اختلال پانیک در کودک وجود دارد. بنابراین، حتما باید به این موضوعات توجه کنید:
- چه ساعتی از شبانه‌روز کودک تنهاست؟
- چندساعت قرار است او در خانه تنها بماند؟
- آیا کودک باید برای خودش غذا درست کند؟؛ اگر جواب مثبت است، آیا او می‌تواند بدون خطر آتش‌سوزی یا دیگر پیامدهای احتمالی، برای خودش چیزی آماده کند؟
- کودک چندبار در طول هفته یا ماه قرار است تنها باشد؟ (اگر تعداد دفعات آن زیاد باشد، احتمال احساس رهاشدگی در کودک وجود دارد)
تعداد فرزندان و مراقبت فرزند بزرگ‌تر از بقیه
صرفا به‌دلیل بلوغ کافی کودک برای تنهاماندن در خانه نمی‌توان از او انتظار مراقبت از دیگر خواهر یا برادرها داشت. در خانه‌های چندفرزندی، یکی از دغدغه‌های مضاعف والدین تصمیم‌گیری در مورد آمادگی فرزند بزرگ‌تر برای مراقبت از باقی بچه‌ها است. در چنین شرایطی، علاوه بر سوالات مرتبط با دیگر آمادگی‌ها، این سوالات را هم از خودتان و فرزندتان بپرسید:
- کوچک‌ترین فرزند چند ساله است و چه نیازهایی دارد؟
- آیا فرزند بزرگ‌تر توان مدیریت موثر شرایط اضطراری و غیرقابل‌پیش‌بینی را دارد؟
- آیا او می‌تواند بدون آزار و اذیت خواهر و برادرها از آنها مراقبت کند؟
- آیا علاقه‌ای به پذیرش مسئولیت امنیت و مراقبت از دیگر فرزندان را دارد؟
- رابطه خواهر و برادرها و خصوصا فرزند بزرگ‌تر با بقیه چطور است؟ آیا به‌دلیل مسائلی مانند عدم آماده سازی فرزند اول برای تولد فرزند دوم، رابطه خوبی با هم ندارند؟
شرایط محیط اطراف و همسایه‌ها
در تصمیم‌گیری خود درباره تنهاگذاشتن کودک حتما به امنیت محیط اطراف خانه و همسایگان توجه کنید:
- محله سکونت‌تان چقدر امن است؟
- آیا دوست، خویشاوند یا همسایه مورداعتمادی برای مواقع ضروری در آن نزدیکی هست؟
- آیا افراد نزدیک و در دسترس، به‌اندازه کافی مورداعتماد هستند که بتوان اجازه نزدیک‌شدن‌شان را به کودک داد؟
امنیت خانه
قبل از ترک خانه حتما باید موارد ایمن‌سازی خانه برای کودک را نیز رعایت کنید. این بخش، یکی از مهمترین کارهای شما پیش از تنهاگذاشتن کودک است. بنابراین، باید همه خطرات در کمین کودک مانند مواد پزشکی و شیمیایی در دسترس، احتمال برق‌گرفتگی یا گازگرفتگی، وسایل ناایمن خانه مانند چهارپایه شکسته و وسایل خطرناک آشپزخانه را پاکسازی کنید.
دستور العمل‌های تنها گذاشتن کودک در خانه
بعد از تصمیم‌گیری درباره تنهاگذاشتن کودک در خانه، باید برای آمادهسازی او برنامه‌ریزی کنید:
حتما دوره آزمایشی داشته باشید
برای دفعات اول، کودک را برای مدتزمان کوتاهی تنها بگذارید و زیاد از خانه دور نشوید. این دوره آزمایشی، راهکار خوبی برای آگاهی از توانایی فرزندتان برای مدیریت شرایط است.
از تکنیک ایفای نقش استفاده کنید
موقعیتهای مختلف را شبیه‌سازی کنید و فرزندتان را برای مواجهه درست با آنها تمرین دهید؛ به‌عنوان مثال، نقش مراجعه‌کننده‌ای غریبه یا تماس‌گیرنده‌ای تلفنی را بر عهده بگیرید و نحوه پاسخگویی درست به این موقعیت‌ها را با کودک تمرین کنید.
قانون بگذارید
فرزندتان باید دقیقا از کارهای مجاز و غیرمجاز در زمان غیبت شما اطلاع داشته باشد. قوانین باید کاملا واضح و موردی بیان شوند؛ یعنی باید درباره موضوعات مختلف مانند قوانین استفاده از موبایل برای کودکان کاملا دقیق توضیح دهید. برخی متخصصان پیشنهاد می‌کنند که برای کودک کار بتراشید تا از روی بی‌حوصلگی دست به کارهای خطرناک نزند.
درباره موقعیتهای اضطراری گفتوگو کنید
تعریف شما و فرزندتان درباره فوریت‌های خاص مانند مصادیق کودک آزاری باید تاحد امکان یکسان باشد. پس حتما دیدگاه فرزندتان درباره این موقعیت‌ها را جویا شوید و نظر خودتان را برایش توضیح دهید. علاوه بر این:
- به فرزندتان درباره شماره تلفن فوریت‌های عمومی (112) توضیح دهید.
- اسم رمزی برای استفاده در موقعیتهای حاد در نظر بگیرید و تمرینش کنید.
- برای ایمنی خانواده در شرایط فوریتی برنامه داشته باشید و آن را به کودک نیز بیاموزید.
درباره تنهاماندن در خانه با کودک صحبت کنید
قبل از تنهاگذاشت کودک حتما باید احساسات او درباره تنهاماندن در خانه را کندوکاو کنید. این گفت‌وگوها خصوصا قبل از دفعات اول اهمیت زیادی دارد، زیرا ممکن است کودک احساس رهاشدگی و بی‌اهمیت‌بودن بکند. بهتر است بعد از بازگشت به خانه هم درباره شرایط و احساسات کودک در طول مدت تنهایی با یکدیگر گفت‌وگویی داشته باشید.
نکات ایمنی مربوط به تنها گذاشتن کودک در خانه
حتما قبل از تصمیم‌گیری برای ترک خانه این موارد را رعایت کنید:
- غذا و نوشیدنی خوب و کافی برایش بگذارید؛ برای آگاهی از رژیم غذایی مناسب کودک نگاهی هم به مقاله غذای سالم برای کودکان بیندازید.
- در طول این مدت برای هیچ‌گونه رفت‌وآمد برنامه‌ریزی‌شده‌ای، مانند تحویل کالای خریداری‌شده درب خانه، برنامه‌ریزی نکنید.
- لیستی از شماره تلفن‌های افراد مورداعتماد در اختیار کودک بگذارید تا در صورت نیاز از آنها کمک بگیرد.
- درباره موارد ضروری مانند قفل‌کردن در و دعوت‌نکردن غریبه‌ها به خانه با کودک صحبت کنید.
- شماره تلفنی در اختیار کودک قرار دهید تا در صورت نیاز با شما در ارتباط باشد.
- مطمئن شوید که بدون اجازه شما دوستانش را به خانه دعوت نمی‌کند.
- به او تاکید کنید که تنهابودنش را به کسی اطلاع ندهد.
- حتما زمان برگشت‌تان را اطلاع دهید و دیر نکنید.
- برای ارزیابی شرایط با کودک در تماس باشید.
عوارض تنها ماندن کودک در خانه بدون آمادگی
تنهاماندن مداوم یا پیش از آمادهسازی کافی با پیامدهای منفی زیادی بر سلامت روانی و جسمانی کودک همراه است:
مشکلات جسمانی
تنهاماندن زیاد در خانه مساوی است با کاهش فعالیت بدنی مناسب برای کودکان که به‌نوبه خود منجر به مشکلاتی مانند سیستم ایمنی ضعیف‌تر، افزایش فشار خون و چاقی کودکان می‌شود.
افزایش احتمال ابتلا به اختلالات روانی و رشدی
احساس تنهایی و رهاشدگی ناشی از زیاد یا بدموقع تنهاماندن، باعث تهدید سلامت روان کودکان می‌شود و آنها را به مشکلات رفتاری و روانی زیر دچار می‌کند:
- بیش فعالی کودک
- افسردگی و اضطراب
- اختلال سلوک در کودک
افزایش ترس های کودکانه
کودکان از چیزهای زیادی می‌ترسند: یکی از صداهای معمولی خانه خالی، یکی از سارقان، یکی دیگر از بچه قلدر خانه رو به رویی و یکی از ضعف خودش. تنهاماندن مداوم در خانه باعث نشخوار فکری بیشتر این نگرانی‌ها و افزایش ترس های طبیعی کودکان می‌شود. البته آنها این ترس‌ها را با شما در میان نمی‌گذارند، زیرا علاقه زیادی به بزرگ و قوی نشان‌دادن خودشان دارند.
عدم مهارت کافی در دوست یابی و ارتباط با همسالان
آنها معمولا نه اجازه آوردن دوستان به خانه و نه اجازه رفتن به خانه دوستان را دارند. علاوه بر این، آنها از شرکت در دورهمی‌های دوستانه، فعالیت‌های بعد از مدرسه و فوق‌برنامه محروم‌اند، زیرا قبل از رفتن والدین باید به خانه برسند یا کسی نیست که آنها را به خانه برگرداند. در نتیجه، آنها به‌اندازه کافی با دیگر همسالان‌شان بازی نمی‌کنند و مهارتهای لازم را یاد نمی‌گیرند.
نادیده گیری قوانین خانگی
تعیین قوانین با اجرایی‌سازی آنها متفاوت است. مراقبت ناکافی از اجرای درست قوانین، منجر به نادیده‌گیری آنها توسط فرزند می‌شود و آموزش قانون به کودکان را مختل می‌کند.
دعوای بین فرزندان
وقتی تفاوت سنی بین فرزندان کم باشد، کودک بزرگ‌تر مدام دنبال دستوردادن یا اذیت‌کردن کوچک‌تر است و برادر یا خواهر کوچک‌تر هم به حرف‌های فرزند بزرگ‌تر بی‌توجهی می‌کند. به‌همین‌دلیل، تنهاماندن بیش‌ازحد دو یا چند برادر و خواهر در خانه باعث افزایش دعوای بین آنها می‌شود.
چه کودکانی را نباید در خانه تنها گذاشت؟
کودکانی که توان کافی برای مراقبت از خود را ندارند یا از کنترل تکانه کافی برخوردار نیستند:
- کودک دارای کم‌توانی ذهنی
- فرزند دچار ترس‌هایی مانند ترس از دست دادن والدین
- کودک دارای مشکلات پزشکی زمینه‌ای مانند آسم و بیماری قلبی
- کودک مبتلا به اختلالات اضطرابی، مانند اضطراب جدایی کلاس اولی ها
- کودک مبتلا به مشکلاتی مانند بیش‌فعالی، سلوک، نافرمانی مقابله‌ای و اوتیسم
سخن پایانی
حتی تنهاگذاشتن نوجوانی 13 یا 15 ساله در خانه هم کمی خطرناک است، پس نباید گول سن‌وسال یا جثه جسمانی فرزندتان را بخورید. شما برای تصمیم‌گیری درباره تنهاماندن کودک در خانه باید به نکات دیگری مانند پختگی روانی و امنیت خانه و محله نیز توجه کنید. علاوه بر این، ابتدا حتما باید با مقدمه‌چینی‌هایی مانند ترک آزمایشی خانه و تمرین ایفای نقش، توان فرزندتان را برای تنهاماندن در خانه محک بزنید. رعایت نکات ایمنی قبل از ترک خانه هم فراموش نشود. همچنین سعی کنید تعداد دفعات تنهاگذاشتن کودک را به‌حداقل برسانید، زیرا تنهاماندن مداوم با پیامدهای منفی‌ای مانند احساس تنهایی و افسردگی همراه است.
سوالات متداول
- از چه سنی تنها ماندن کودک اشکال ندارد؟
قبل از 7 سالگی بههیچوجه توصیه نمیشود، اما بعد از این سن نظرات کارشناسان متفاوت و از 8 تا 14 سالگی متغیر است. متغیربودن آنها به عواملی مانند پختگی روانی، مدتزمان تنهایی، تعداد فرزندان، ایمنی محله و امنیت خانه بستگی دارد. - چگونه کودک را برای تنهاماندن در خانه آماده کنیم؟
شروع تدریجی و آزمایشی، تمرین موقعیتهای مختلف بهصورت آزمایشی، قانونگذاری برای پیشامدهای مختلف، گفتوگو درباره موقعیتهای اورژانسی و نحوه مدیریت آنها و آمادهسازی کودک بهلحاظ هیجانی، از مهمترین موارد هستند. - آیا تنهاماندن کودک در خانه برایش بد است؟
بله؛ اگر این اتفاق زیاد تکرار شود با مشکلاتی مانند کمتحرکی و چاقی، احساس رهاشدگی، افسردگی، اضطراب، ضعف در مهارتهای ارتباطی، عدم پایبندی به قوانین و دعوای بین خواهر و برادرها همراه است.
