وقتی از یک مدرسه خوب و شرایطی استاندارد صحبت می‌کنیم، قطعا بهداشت یکی از ارکان اصلی محسوب می‌شود. رعایت قوانین بهداشتی در مدارس نه فقط از بعد ارتقای سلامت عمومی، بلکه از نظر آموزش مسئولیت اجتماعی به بخش مهمی از جامعه جوان کشور، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطلب می‌خواهیم کمی بیشتر به بررسی لزوم رعایت بهداشت دانش آموزان در مدرسه، اثرات آن بر آینده افراد و جامعه و در نهایت قوانین بهداشتی مدرسه بپردازیم.
ضرورت آموزش بهداشت پیش از مدرسه
دانش‌آموزان برای اولین بار در مدرسه، وارد محیطی می‌شوند که والدینی برای رفع نیازهای او، رسیدگی به موقع و محافظت از سلامتی کودک حضور ندارند. بنابراین کودک احتمالا برای نخستین بار رعایت نکات ساده‌ای مثل شستن دست قبل از غذا یا تنهایی دستشویی رفتن در یک محیط غیر از خانه را یاد می‌گیرد یا تجربه می‌کند. در روزهای ابتدایی مدرسه اکثر خانواده‌ها به شدت د تکاپوی آماده کردن وسایل مدرسه برای فرزندانشان هستند. بهتر است آنها ا ز نظر رعایت مسائل بهداشتی نیز آماده ورود به یک فضای بزرگتر کنیم.
اهمیت رعایت بهداشت در مدرسه
هدف از رعایت بهداشت در مدارس، حفظ و ارتقای سطح سلامت عمومی دانش‌آموزان است. انجام اقدامات موثر بهداشتی چه برای محیط و چه آموزش بهداشت فردی به دانش آموزان، حس مسئولیتپذیری آنها را نسبت به سلامت خود افزایش می‌دهد. از طرفی دانش‌آموزان با اجرای نکات بهداشتی در زندگی شخصی، یاد می‌گیرند که به عنوان عضوی موثر در جامعه، باید قوانین بهداشتی محیط خود را بشناسند، به آن حساس بوده و قدم در راستای اعتلای آن بردارند.
راستی می‌دانید رشته دانشگاهی به نام رشته بهداشت مدارس نیز وجود دارد؟
چک لیست بهداشت محیط مدارس
بهداشت را میتوان یک حوزه گسترده شامل ابعاد مختلیف از جمله پاکیزگی شخصی، بهدشات روان، بهداشت محیطی، بهداشت تغذیه و بهداشت خواب در نظر گرفت. حتی آزمون‌هایی برای سنجش سلامت دانش‌آموزان مقطع متوسطه وجود دارد که می‌توانید در مطلب آزمون سلامت روان همگام چیست؟ راجع به آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.
مجموع عملکردی که خانواده و مدارس دارند، باید در راستای ارتقای همه انواع بهداشت باشد. به این منظور یک چک لیست بهداشتی وجود دارد که تقریبا تمام نکات لازم برای سلامت همه جانبه دانش‌آموز و بهداشت مدرسه را در بر می‌گیرد. بخش مهمی از حفظ بهداشت مدارس بر دوش دولت‌ها، معلمان، مسئولان مدارس و مراکز بهداشتی است. بچه‌ها باید از سنین کودکی تحت غربالگری‌های متناب با سن خود قرار بگیرند. به موقع واکسینه شوند و برای شناسایی و درمان اختلالات تحت نظارت قرار بگیرند. در این خصوص می‌توانید سری هم به مطلب سنجش سلامت پیش دبستانی بزنید.
تجهیزات بهداشتی مدارس
کدهای بهداشتی زیر باید در تمام مدارس اجرا شوند:
- سطل زباله‌های درب‌دار، ضد زنگ و قابل شستشو، به صورت ایمن و به تعداد کافی در فضای مدرسه باشد.
- سطل‌های زباله هر روز تخلیه و شستشو داده شوند.
- كف كلاس‌ها، راهروها و پله‌های مدارس بايد دارای مقاومت کافی، مسطح و قابل شستشو بوده و لغزنده نباشد.
- ضدعفونی و تمیز کردن سرویس‌های بهداشتی باید در زمان عدم حضور دانش‌آموزان انجام شود.
- در مهدکودک، پیش‌دبستانی و دبستان‌ها معلم یا یک نفر به عنوان مسئول، کودک را برای رفتن به دستشویی همراهی کند.
- صابون دست مناسب با پوست دانش‌آموزان انتخاب شود.
- دستمال یک‌بار مصرف در باکس‌های بهداشتی و ضدعفونی‌کننده قرار داشته باشد.
- شیرآلات در دسترس کودکان و مناسب با سن آنها طراحی شود.
- غذاها و خوراکی‌هایی که سریع فاسد می‌شوند، در مدرسه سرو نشود.
- اتاق خدمات بهداشتی دارای تجهیزات مورد نیاز برای سنجش شاخص‌ها سلامت عمومی دانش‌آموزان و کمک‌های اولیه باشد.
- مدرسه از یک معلم بهداشتی بهره‌مند باشد که مجری و ناظر بر رعایت نکات بهداشتی در مدرسه باشد.
بهداشت محیط مدرسه
- محیط مدرسه در جای بدون آلودگی‌های صوتی قرار داشته باشد.
- دانش‌آموزی که به بیماری واگیردار حتی سرماخوردگی مبتلا شده، تا زمان خوب شدن در خانه بماند.
- امکان آموزش آنلاین یا آفلاین را برای دانش‌آموزانی که بیمار هستند فراهم کنید.
- درب و پنجره‌های مشرف به خارج از مدرسه، برای ممانعت از ورود حشرات دارای توری مناسب باشند.
- كف آزمايشگاه و سطح ميزها، قابل شستشو و نسبت به حرارت و مواد شيميايي مقاوم باشند.
- کف، ديوار اطراف و لبه آب‌خوري از جنس قابل شستشو و داراي شيب مناسب به طرف مجراي فاضلاب باشد.
- آب‌خوری خارج و دور از فضای سرویس بهداشتی باشد.
- تهویه مناسب برای هر کلاس، راهروها و سرویس بهداشتی وجود داشته باشد.
- درجه حرارت مناسب کلاس‌ها بين ٢١ – ١٨ درجه سانتي‌گراد و رطوبت ۵۰ تا ۶۰درصد است.
آموزش های بهداشتی مدارس
- به دانش‌آموزان نوجوان درباره مضرات و آسیب‌های بلندمدت مصرف داروهای خاص و دخانیات هشدار دهید.
- نحوه دفع زباله‌های خاص را به دانش‌آموزان بیاموزید.
- میتوان آسیب محیطی ناشی از زباله عفونی یا زباله‌های تجدید ناپذیر را آموزش داد.
- مسائل بهداشتی لازم در دوره بلوغ، توسط فردی متبحر آموزش داده شود.
- برای بهبود رعایت بهداشت در مدارس برنامه‌های انگیزشی مانند بهداشت‌یار را تدارک ببینید.
این نوع برنامه‌ها ضمن تقویت سلامت روان کودک، تمرینی برای دوست یابی کودکان در مدرسه هستند.
نقش آموزش والدین در رعایت بهداشت مدارس
بچه‌ها باید قبل از سنین مدرسه درمورد نکات بهداشتی ضروری و خودمراقبتی، آموزش‌های لازم را دریافت کنند. اما حضور در مدارس، نبودن والدین در کنار کودک و تعداد زیاد کودکان در کنار هم، موقعیت‌های بالاقوه جدیدی برای انتقال بیماری‌ها ایجاد می‌کند. بنابراین آموزش‌های رعایت بهداشت در مدارس برای نوآموزان باید متفاوت انجام شود. از طرفی دوره نوجوانی نیز با تغییرات فیزیکی و فیزیولوژیک زیادی در دختران و پسران همراه است. ضرورت دارد که تهیه امکانات لازم برای پاکیزگی و رعایت بهداشت عمومی مدارس متوسطه در دستور کار والدین قرار بگیرد. فراموش نکنی که والدین با ایجاد یک الگوی مناسب می‌توانند به بهترین روش کودکان را در خصوص مسائل بهداشتی آموزش دهند. همچنین سعی کنید همراه کودک در رویدادهای بهداشتی شرکت کنید تا مشوقی برای توجه کودک به مسئله بهداشت باشد.
یکی دیگر از وظایف مهم والدین در حفظ و نگه‌داری بهداشت مدارس، تکمیل دوره‌های واکسیناسیون کودکان برای پیشگیری از بیماری‌های واگیردار، چکاپ‌های سالانه از جمله بهداشت دهان و دندان، سنجش بینایی، سنجش شنوایی، سلامت ستون فقرات، بررسی کم خونی، بررسی‌های هورمونی در دوران بلوغ، کمبود ویتامین دی و سایر مشکلات یا اختلالات رایج در کودکان و نوجوانان است.
توصیه های بهداشتی برای حفظ سلامتی دانش آموزان
- به کودکان یاداوری کنید که قبل از خوردن خوراکی یا غذا و بعد از دستشویی رفتن، دستان خود را بشویند.
- به کودکان یاد بدهید در زمان سرفه یا عطسه با دستمال یا داخل آرنج، جلوی دهان خود را بگیرند.
- دست نزدن به چشم و بینی را به کودکان یاد بدهید.
- کودکان آموزش ببینند که حتما بعد از شستشوی دست‌ها، آنها را با یک پارچه یا دستمال تمیز خشک کنند.
- در کیف کودک ترجیحا دستمال کاغذی، یک حوله کوچک و سبک، لیوان یا قمقمه شخصی، ضد عفونی‌کننده مناسب و صابون مناسب دست قرار دهید.
- در زمان همه‌گیری یا شیوع بیماری‌هایی مانند آنفولانزا در کودکان، به آنها آموزش دهید که چگونه با زدن ماسک از خود مراقبت کنند.
- به کودکان یاد دهید که از فروشندگان دوره‌گرد خرید نکنند.
- از خوراکی‌های سالم و جذاب برای میان‌وعده دانش‌آموزان استفاده کنید. لبنیات، گلوتن و برخی از میوه‌ها مانند کیوی برای بعضی از بچه‌ها محرک گوارشی هستند.
- به فرزندتان حساسیت‌های دارویی، حساسیت‌های غذایی و موارد خاص مانند حساسیت به گزش را آموزش دهید.
- ناخن‌های دانش‌آموزان باید کوتاه باشد چون در این صورت سطح بهداشت بالاتری دارد.
- روپوش‌ها به محض کثیف شدن یا به صورت هفتگی شسته شوند.
- هر روز از جوراب تمیز و جدید استفاده کنند.
- یکی از نکات مهم بهداشت تغذیه، مصرف صبحانه کامل در خانه است.
- برای حفظ سلامت پاها و ستون فقرات، از کوله‌پشتی و کفش استاندارد و متناسب با سن استفاده شود.
- اصول درست نشستن روی نیمکت و درست ایستادن را آموزش دهید.
سخن پایانی
ضرورت رعایت بهداشت در مدرسه ناشی از نقش این مهم در ارتقای سلامت عمومی فرد و جامعه، اعتماد به نفس، مسئولیتپذیری نسبت به محیط و اجتماع است. بهداشت ابعاد مختلفی مانند رعایت پاکیزگی، بهداشت تغذیه، بهداشت خواب و استراحت، بهداشت روانی و بهداشت محیطی دارد. بنابراین لازم است دانش‌آموزان برای بهره‌مندی و ساختن آینده‌ای درخشنان‌تر، با همه این ابعاد بهداشت آشنا شده و برای رعایت آنها انگیزه کافی دریافت کنند. بهداشت بستگی زیادی به فرهنگ شخصی و خانوادگی افراد و بستر جامعه دارند. بنابراین شاید مصادیق رعایت بهداشت در کشورهای مختلف متفاوت باشد. در جامعه‌ای که یک بیماری خاص شایع است، باید دانش‌آموزان در خصوص راه‌های انتقال و محافظت خود اطلاعات لازم را داشته باشند. همانطور که در سال‌های همه‌گیری کرونا، ماسک زدن حتی برای کودکان به یک عادت تبدیل شد.
سوالات متداول
- ابعاد مختلف بهداشت در مدارس چه هستند؟
بهداشت را میتوان از جهات مختلف مانند تغذیه، خواب، روان، محیط و بهداشت عمومی بررسی کرد. - رعایت بهداشت در مدرسه چه ضرورتی دارد؟
رعایت بهداشت فردی به کودکان مسئولیتپذیری را میآموزد و متضمن سلامت فردی آنها و ارتقا سطح سلامت جامعه خواهد بود. - بهداشت عمومی شامل چه مواردی است؟
استفاده از وسایل شخصی یا یک بار مصرف مانند لیوان، صابون و دستمال، ریختن زباله در سطل زباله، رعایت بهداشت و پاکیزگی میز و صندلیها، امکانات بهداشتی در مدرسه از جمله ابتداییترین ضرورتهای بهداشتی مدارس هستند.
