رشته بهداشت شاخه‌ای از رشته‌های علوم پزشکی است که هدف از ارائه آن، حفظ و ارتقای سلامت در جامعه است. گرایش‌های بهداشت خانواده، بهداشت عمومی، بهداشت حرفه‌ای و بهداشت محیط شناخته‌شده‌ترین شاخه‌های این رشته هستند. اما رشته بهداشت مدارس یا همان مربی بهداشت مدارس نیز رشته‌ای نسبتا جدید است. همان‌طور که از نام آن پیداست، هدف این رشته تربیت افرادی است که به طور تخصصی در زمینه حفظ و ارتقای سطح سلامت مدارس و دانش‌آموزان فعالیت می‌کنند.
در این مطلب، به معرفی رشته مربی بهداشت مدارس می‌پردازیم و ضمن ارائه عناوین دروس این رشته، آن را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم.
معرفی رشته مربی بهداشت مدارس
رشته بهداشت مدارس کارشناسانی را تربیت می‌کند که دانش و مهارت کافی برای پاسخگویی به نیاز بهداشت مدارس سطح کشور، افزایش سطح آگاهی‌های بهداشتی، ایجاد نگرش مطلوب، تغییر رفتار، تسهیل دسترسی دانش‌آموزان به خدمات سلامت و مشارکت نیروی دانش‌آموزی، کارکنان مدارس و اولیای دانش‌آموزان را سلامت مدرسه داشته باشند.
رشد کودکان و کیفیت یادگیری آن‌ها به عوامل متعددی از جمله وضعیت سلامتی آن‌ها بستگی دارد. هر تلاشی در زمینه ارتقای سطح سلامت مدارس، نه‌تنها به رشد جسمی و مراقبت از سلامت دانش‌آموزان کمک می‌کند، بلکه باعث بهبود آگاهی در مورد مسائل بهداشتی در بین والدین و جامعه محلی نیز میشود. ارتباط قوی بین سلامت دانش‌آموزان و یادگیری آن‌ها، برنامه‌ریزان و مربیان را از صد سال پیش در کشورهای توسعه‌یافته ترغیب کرده تا رشته‌های مرتبط با سلامت را در مدارس راه‌اندازی کنند.
کشورهای در حال توسعه به تدریج به اهمیت برنامه بهداشت مدارس برای آموزش با کیفیت و سلامت جامعه پی برده‌اند و آن را در نظام آموزشی خود گنجانده‌اند. یکی از این برنامه‌ها در قالب رشته بهداشت مدارس برای مقطع کارشناسی و رشته مربی بهداشت مدارس در مقطع کاردانی ارائه شده است.
انتخاب رشته بهداشت مدارس
این رشته از شاخه‌های علوم تجربی محسوب میشود و برای انتخاب آن باید شرایط انتخاب رشته نهم تجربی را داشته باشید. داوطلبان هم با شرکت در کنکور سراسری و هم با شرکت در کنکور اختصاصی دانشگاه فرهنگیان، میتوانند با هدف استخدام در آموزش و پرورش، رشته بهداشت مدارس دانشگاه فرهنگیان را انتخاب کنند. این رشته بدون کنکور پذیرش ندارد. فراموش نکنید که برای شرکت در کنکور و رشته‌های با آزمون، مطابقت دیپلم و زیرگروه آزمایشی ضرورت دارد. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم مطلب انتخاب رشته نهم را نیز مطالعه کنید.
اگر علاقه‌مند به دبیری و آموزگاری هستید سری هم به مطلب رشته های استخدامی آموزش و پرورش بزنید.
توانایی های مورد نیاز برای رشته بهداشت مدارس
رشته بهداشت مدارس، همان‌گونه که از نام آن برمی‌آید، هم با بهداشت، هم با مدرسه و بالطبع دانش‌آموزان سر و کار دارد. بنابراین، کسانی که می‌خواهند در این رشته تحصیل کنند باید توانایی‌هایی در هر دو زمینه داشته باشند. قبل از همه چیز، آن‌ها باید به کار با دانش‌آموزان علاقه داشته باشند. دلیل این امر آن است که سر و کار داشتن با کودکان ویژگی‌ها و روش‌های خاص خود را می‌طلبد و نحوه رفتار با آن‌ها بسیار مهم و حساس است.
علاقه به زیست شناسی
متقاضیان تحصیل در رشته بهداشت مدارس باید به دروس مرتبط با زیست‌شناسی علاقه داشته باشند و بتوانند در این درس‌ها موفق باشند، زیرا بهداشت ارتباط مستقیمی با شناخت بدن و زیست‌شناسی دارد. از طرفی توانایی مطالعه دروس حفظی نیز برای دانشجویان این رشته یک امتیاز محسوب میشود. پیشنهاد می‌کنیم درباره سایر رشته‌ها و زیر شاخه های رشته تجربی نیز مطالعه کنید.
علاقه به آموزش بهداشت در مدارس
از طرفی، مربیان بهداشت مدرسه باید در زمینه آموزش فعالیت کنند و توانایی‌های مورد نیاز در این رابطه را داشته باشند، زیرا آموزش بهداشت به صورت رسمی و غیررسمی به دانش‌آموزان، اولیای دانش‌آموزان و کارکنان مدرسه از وظایف اصلی آن‌ها است.
مهارت های ارتباطی
یکی دیگر از توانایی‌های لازم برای رشته بهداشت مدرسه، توانایی برقراری ارتباط با دیگران و کار تیمی است. دلیل این امر آن است که مربی بهداشت مدرسه باید با مسئولین در بیمه کردن دانش‌آموزان در برابر حوادث و پیشگیری امور مربوط به آن و همچنین، با مراکز بهداشتی در امور کنترل و پیشگیری از بیماری‌های واگیر و غیرواگیر همکاری و گزارش‌های مربوطه را ارسال کند.
دروس رشته بهداشت مدارس
دروس رشته بهداشت مدارس را میتوان برای دو مقطع کاردانی و کارشناسی بررسی کرد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
دروس کارشناسی رشته بهداشت مدارس
دروس دانشگاهی مقطع کارشناسی رشته بهداشت مدارس مجموعاً ۱۳۰ واحد است و به دسته‌های زیر تقسیم میشود:
- دروس عمومی: ۲۴ واحد
- دروس پایه: ۳۱ واحد
- دروس تخصصی: ۵۹ واحد
- کارآموزی در عرصه بهداشتی درمانی: ۸ واحد
- کارآموزی در عرصه مدارس: ۸ واحد
دانشجویان دوره کارشناسی بهداشت مدارس، طی ۴ سال (۸ ترم تحصیلی) دروس زیر را می‌گذرانند:
| دروس عمومی | دو درس از دروس مبانی نظری اسلام (اندیشه اسلامی ۱ (مبدأ و معاد)، اندیشه اسلامی ۲ (نبوت و امامت)، انسان در اسلام، حقوق اجتماعی و سیاسی در اسلام)، یک درس از دروس اخلاق اسلامی (فلسفه اخلاق (با تکیه بر مباحث تربیتی)، اخلاق اسلامی (مبانی و مفاهیم)، آیین زندگی (اخلاق کاربردی)، عرفان عملی اسلام)، یک درس از دروس انقلاب اسلامی (انقلاب اسلامی ایران، آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اندیشه سیاسی امام خمینی، یک درس از دروس تاریخ و تمدن اسلامی (تاریخ تحلیلی صدر اسلام، تاریخ امامت)، یک درس از دروس آشنایی با منابع اسلامی (تفسیر موضوعی قرآن، تفسیر موضوعی نهج‌البلاغه)، ادبیات فارسی، زبان انگلیسی عمومی، تربیت بدنی ۱، تربیت بدنی ۲، دانش خانواده و جمعیت، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران |
| دروس پایه | بیوشیمی، آناتومی، فیزیولوژی، زبان تخصصی (اطلاعات پزشکی)، اصول اپیدمیولوژی، پاتوبیولوژی ۱ (باکتری‌شناسی و ویروس‌شناسی)، پاتوبیولوژی ۲ (قارچ‌شناسی و انگل‌شناسی)، کلیات سلامت عمومی، جامعه‌شناسی سلامت، اصول تغذیه، سیستم‌های اطلاع‌رسانی سلامت، اصول سلامت محیط، آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، آمار زیستی، اصول توانبخشی و رفاه اجتماعی |
| دروس تخصصی | روانشناسی تربیتی، نظریه‌های یادگیری و آموزش، اصول و روش‌های راهنمایی و مشاوره، کاربست فناوری در یادگیری، روانشناسی رشد کودک و نوجوان، اصول و کاربرد شنوایی‌شناسی دانش‌آموزان، اصول و کاربرد بینایی‌سنجی دانش‌آموزان، مهارت‌های ارتباطی، مراقبت از کودکان با نیازهای ویژه، سلامت روان و اعتیاد با تأکید بر سنین مدرسه، سلامت اجتماعی، فوریت‌های پزشکی و کمک‌های اولیه، اصول ارگونومی و ایمنی در مدرسه، بیماری‌های کودکان، سلامت مادر و کودک، سلامت و بیماری در سن مدرسه، سلامت باروری، داروشناسی داروهای اساسی، بیماری‌های واگیر، بیماری‌های غیرواگیر، سلامت مواد غذایی، آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در مدارس، روش تحقیق در بهداشت مدارس، نظام سلامت در ایران، مدیریت مراقبت‌های سلامت، اصول ژنتیک و کاربرد آن در سلامت عمومی، سبک زندگی سالم، سلامت دهان و دندان |
| کارآموزی در عرصه بهداشتی درمانی | کارآموزی در بیمارستان (اورژانس بیمارستان کودکان)، کارآموزی در مراکز جامع خدمات سلامت شهری و روستایی، کارآموزی در مراکز توانبخشی کودکان |
| کارآموزی در عرصه مدارس | کارآموزی مدیریت سوانح و بیماری‌های کودکان (در مهدکودک‌ها و مدارس)، کارآموزی ارائه مراقبت‌های سلامت به کودکان، کارآموزی ارائه مراقبت‌های توانبخشی به کودکان |
دروس کاردانی رشته بهداشت مدارس
دروس دانشگاهی مقطع کارانی رشته بهداشت مدارس مجموعاً ۸۴ واحد است و به دسته‌های زیر تقسیم میشود:
- دروس پیش نیاز: ۱۰ واحد
- دروس عمومی: ۱۵ واحد
- دروس پایه: ۶ واحد
- دروس اصلی: ۱۳ واحد
- دروس تخصصی: ۴۰ واحد
دوره کاردانی بهداشت مدارس به طور میانگین ۲ الی ۲ سال و نیم (۴ ترم تحصیلی) طول می‌کشد و طی آن دانشجویان دروسی که در جدول آمده را اموزش می‌بینند.
| دروس جبرانی و پیش‌نیاز | ریاضی پیش، زبان پیش، مبانی کامپیوتر، زیست شناسی، روانشناسی عمومی |
| دروس عمومی | اندیشه اسلامی ۱، اخلاق اسلامی، فارسی عمومی، زبان عمومی، تربیت بدنی، وصایای امام، آشنایی با قرائت و روخوانی قرآن کریم، دانش خانواده و جمعیت |
| دروس پایه | ریاضی عمومی، فیزیک عمومی، آزمایشگاه فیزیک عمومی |
| دروس اصلی | کودکان استثنایی، کلیات روش‌ها و فنون تدریس، روانشناسی تربیتی، اصول و فنون مشاوره و راهنمایی، سنجش و اندازه‌گیری پیشرفت تحصیلی، آمار حیاتی |
| دروس تخصصی | ایمنی‌شناسی و مصون‌سازی، پاتوبیولوژی و آزمایشگاه، نشانه‌شناسی، داروشناسی، بهداشت دهان و دندان، اپتومتری و بیماری‌های چشم، ضایعات فیزیکی، بهداشت خانواده و مدارس، آموزش عملی در کلینیک تخصصی، مدیریت خدمات بهداشتی، ادیومتری و بیماری‌های گوش، اپیدمیولوژی بیماری‌های کودکان، بهداشت محیط و حرفه‌ای، اصول سرپرستی، تغذیه کاربردی، آموزش بهداشت و ارتباطات، آموزش عملی بهداشت در مدارس، کارآموزی |
ادامه تحصیل در رشته بهداشت مدارس
فارغالتحصیلان کاردانی بهداشت مدارس میتوانند با شرکت در آزمون کارشناسی ناپیوسته علوم پزشکی در رشته کارشناسی ناپیوسته بهداشت عمومی و سپس تا دکترا در یکی از گرایش‌های مرتبط، ادامه تحصیل دهند. همچنین این فارغالتحصیلان بدون در نظر گرفتن مرکز آموزش عالی فارغ‌التحصیلی (دانشگاه فرهنگیان، دانشگاه آزاد، مدارس عالی فنی) میتوانند در دانشگاه علمی کاربردی و در مقطع کارشناسی ناپیوسته رشته پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی-اعتیاد (همه کاردانی‌های علوم پزشکی) و رشته مدیریت عملیات امداد و نجات (پودمانی یا ترمی) ادامه تحصیل دهند. فارغالتحصیلان کارشناسی پیوسته بهداشت مدارس نیز می‌تواند در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری بهداشت محیط به تحصیل ادامه دهند.
آینده شغلی مربی بهداشت مدارس
با توجه به اهمیت دو موضوع سلامت و آموزش، میتوان چنین ادعا کرد که آینده شغلی مربی بهداشت مدارس مطلوب به نظر می‌رسد. تلاش و سرمایه‌گذاری کشورها همواره در جهت ارتقای سطح سلامت جامعه بوده و فرهنگ‌سازی این موضوع در مدارس برای آن‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
وظایف مربی بهداشت مدارس
مدارس همواره به کارشناسانی برای انجام وظایف زیر نیاز دارند:
- مشارکت در توانمند‌سازی دانش‌آموزان نیازمند و جامعه هدف و ترغیب مشارکت آن‌ها در سلامت
- ترویج برنامه‌های مرتبط با شیوه زندگی سالم در دانش‌آموزان و همکاری در اجرای آن‌ها
- آموزش سلامت به دانش‌آموزان، خانواده‌ها و سایر گروه‌های هدف
- شناسایی عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت و تلاش در رفع عوامل خطر و تقویت عوامل مثبت مؤثر در بهداشت مدارس
- همکاری با سایر سازمان‌ها و ارگان‌ها در برنامه‌ریزی‌ها و مداخلات آموزش سلامت مدارس
- شناسایی نیازهای آموزشی دانش‌آموزان و اولیا
- توانمندی برنامه‌ریزی آموزشی با استفاده از الگوها و مدل‌های مناسب در حوزه مربوطه
- همکاری مستمر با مراکز بهداشتی درمانی
- تشکیل پرونده الکترونیک سلامت
- ارائه مراقبت به گروه‌های هدف جامعه (شامل دانش‌آموزان، کودکان دوره قبل از مدرسه، آموزگاران، کارکنان مدارس، اولیای دانش‌آموزان، دانش‌آموزان با شرایط ویژه و…) بر اساس برنامه‌های کشوری مدون
- مراقیت از بیماری‌ها و مراقیت سندرمیک به‌منظور کنترل و مبارزه با بیماری‌های واگیر در مدارس تحت پوشش
- خطرسنجی, کنترل و مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر در مدارس و جامعه تحت پوشش
- انجام معاینات فیزیکی و روانشناختی
- تشکیل و تکمیل پرونده برای دانش‌آموزان و کارکنان
- ارجاع به مراکز مرتبط بالاتر در صورت ضرورت بر اساس برنامه‌های مصوب کشوری
- مدیریت برنامه‌ها، منابع و خدمات سلامت در مدارس
- جستجو در منابم علمی
- کمک به پژوهش‌های کاربردی موضوعات مرتبط با بهداشت مدارس و در عرصه‌های سلامت کشور
- ارائه طرح‌های پژوهشی در زمینه پژوهش‌های کاربردی
- مشارکت در مصاحبه‌های پژوهشی و گردآوری داده‌های مورد نیاز و تجزیه و تحلیل نتایج
- تهیه گزارش و کمک به نشر یافته‌های تحقیق و متون علمی
- برقراری ارتباط مؤثر و دلسوزانه با مخاطبین
- ارائه مشاوره به دانش‌آموزان، کارکنان و والدین در زمینه سلامت با مد نظر قرار دادن عوامل جسمی، روانی، اجتماعی و فرهنگی
- ارائه مشاوره تخصصی به گروه‌های هدف در مدارس
فرصت های شغلی در رشته بهداشت مدارس
دانش‌آموختگان دوره بهداشت مدارس میتوانند در جایگاه‌های زیر انجام وظیفه کنند:
- ارائه خدمات سلامت در مدارس
- راه‌اندازی و ارائه خدمات سلامت مرتبط با مهد کودک‌ها
- آموزشگر و مروج سلامت
- مراقب سلامت در مدرسه
- مربی سلامت مدرسه
بد نیست سری به مطلب آینده شغلی رشته تجربی بزنید و با بازار کار سایر رشته‌ها در مقایسه با بهداشت آشنا شوید.
دانشگاه های بهداشت مدارس
طبق دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری، دانشگاه‌های زیر رشته بهداشت مدارس را به داوطلبان ارائه می‌کنند:
| دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران، دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، دانشگاه آزاد، دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی |
رشته بهداشت مدارس دانشگاه فرهنگیان
رشته بهداشت مدارس زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است و در مؤسسات وابسته به این وزارتخانه ارائه میشود. دانشگاه فرهنگیان نیز دانشجویان رشته بهداشت مدارس دانشگاه‌های علوم پزشکی را به صورت غیرحضوری پذیرش می‌کند. معاونت آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه فرهنگیان اعلام کرده که بر اساس تفاهمی که بین دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام شده، دانشجویان متعهد خدمت رشته بهداشت مدارس در دوره کارشناسی پیوسته، دروس تعلیم و تربیت اسلامی (مجموعاً ۱۹ واحد) رشته خود را در پردیس‌های دانشگاه فرهنگیان می‌گذرانند
طبق اعلام دانشگاه فرهنگیان، پذیرش دانشجویان فوق در رشته‌های فلسفه تربیتی اسلام، اسناد، قوانین و سازمان آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران، اخلاق معلمی از دیگاه اسلام، تاریخ اندیشه و عمل تربیتی در اسلام و ایران صورت می‌گیرد.
شرایط پذیرش رشته بهداشت مدارس دانشگاه فرهنگیان
شرایط اختصاصی برای پذیرش در رشته بهداشت مدارس در دانشگاه فرهنگیان به شرح زیر است:
- حداقل تراز ۷۰۰۰ برای داوطلبان کنکور ۱۴۰۳
- حداکثر سن ۲۲ سال تمام برای داوطلبان کنکور ۱۴۰۳
- حداقل معدل کل ۱۴
- سلامتی كامل جسمی و روانی
- موفقیت در مصاحبه اختصاصی و بررسی صلاحیت‌های عمومی
سخن پایانی
رشته مربی بهداشت مدارس یکی از گرایش های بهداشت و مربوط به رشته علوم تجربی است که در دو مقطع کاردانی پیوسته و کارشناسی پیوسته، پذیرش دانشجو دارد. عمده فعالیت فارغالتحصیلان این رشته مربوط به آموزش و کنترل بهداشت در مدارس است. به همین دلیل دانشگاه فرهنگیان به عنوان یکی از مراکز ارائه‌دهنده رشته بهداشت مدارس، از محبوب‌ترین مارکز این رشته به شمار می‌رود. علاوه بر کنکور سراسری، دانشگاه فرهنگیان نیز یک کنکور اختصاصی دارد که از طریق آن هم میتوان وارد رشته بهداشت مدارس شد. اما به طور کلی دانشجویان این رشته در هر دانشگاهی که تحصیل کنند، باید ۱۹ واحد را در یکی از پردیس‌های دانشگاه فرهنگیان بگذرانند. در این مطلب دروس دانشگاهی و آینده شغلی این رشته را بررسی کردیم تا با دید بازتری دست به انتخاب آن بزنید.
سوالات متداول
- از کدام رشته میتوان وارد رشته بهداشت مدارس شد؟
برای تحصیل در رشته بهداشت مدارس، باید در رشته تجربی درس بخوانید و در کنکور تجربی شرکت کنید. - بهداشت مدارس در چه مقطعی ارائه میشود؟
رشته بهداشت مدارس در دو مقطع کاردانی و کارشناسی ارائه میشود. - آینده شغلی مربی بهداشت مدارس چگونه است؟
فارغالتحصیلان این رشته میتوانند در مدارس و در زمینه بهداشت فعالیت کنند و به همین دلیل آینده شغلی مناسبی خواهند داشت. - گرایش های بهداشت مدارس چه هستند؟
رشته بهداشت مدارس گرایش خاصی ندارد و با همین نام در دو مقطع کاردانی و کارشناسی ارائه میشود.
