غذاخوردن شاید به‌ظاهر کار راحتی به نظر برسد، اما قواعد و آدابورسوم دست‌وپاگیر زیادی دارد که یادگیری آن‌ها برای ذهن بی‌قاعده کودکان کمی مشکل است. خلاصه که هر روز بین والدین و فرزند نوپا دراین‌باره درگیری پیش می‌آید و هر دو را کلافه می‌کند. از یک سو، آموزش آداب غذاخوردن به کودک برای والدین اهمیت زیادی دارد و از سوی دیگر، بچهها از پذیرش این تشریفات به‌ظاهر وسواسی طفره می‌روند. البته هر دو هم حق دارند: اولویت کودکان نوپا بر آزادی عمل و خودمختاری خودشان است و برای والدین هم آموزش قانون به کودکان در اولویت قرار دارد. اما نحوه درست حل این چالش چیست و چگونه باید هنگام آموزش آداب غذا خوردن سر میز به کودک، از بروز تنش جلوگیری کرد؟
اهمیت آموزش آداب غذا خوردن به کودک پیش دبستانی
چه در خانه، چه رستوران و چه در دورهمی‌های دوستانه یا فامیلی، اهمیت رعایت نکات لازم هنگام نشستن سر سفره قابل کتمان نیست. در واقع، احترام سفره و نان‌ونمک، از قدیم‌الایام تاکنون و در تمام فرهنگ‌ها، موضوعی مقدس و معنوی بوده و هست. علاوه بر این، با آموزش آداب غذاخوردن به فرزند، ابزار مهمی برای تعاملات اجتماعی بعدی در اختیار او قرار می‌دهید که تا آخر عمر به دردش می‌خورد.
از چه زمانی آموزش غذا خوردن به بچه ها را آغاز کنیم؟
به محض اینکه فرزندتان شروع به حرف‌زدن کرد و با نام لوازم غذاخوری آشنا شد، آموزش را شروع کنید. شروع زودتر آموزش به‌معنای تسلط سریع‌تر فرزندتان به مهارت‌های ضروری است. البته به یاد داشته باشید که فرزندان نوپا به‌سختی دستورالعمل‌ها و محدودیت‌ها را به خاطر می‌سپارند و به‌همین‌دلیل، در یادگیری آن‌ها کند هستند. بنابراین نباید به آن‌ها فشار بیاورید، زیرا باعث بروز دلخوری و برانگیختن علائم کودک لجباز در فرزندتان می‌شود.
چگونه آداب غذا خوردن را به کودکان بیاموزیم ؟
آداب غذاخوردن برای کودکان کسل‌کننده است و آن‌ها علاقه‌ای به یادگیری این آداب ندارند. احتمالا همین موضوع باعث بروز چالش شده و شما را به سمت یافتن بهترین راه برای آموزش نحوه غذا خوردن درست به کودکان سوق داده است. رعایت نکات زیر در این مسیر به شما کمک می‌کند:
1. ایجاد جو و فضایی خوشایند و صمیمی
با زور و اجبار کار پیش نمی‌رود، پس لطفا فرزندتان را مجبور به انجام کاری نکنید. در عوض، در فضایی آرام و جوی صمیمی، درخواست‌ها و انتظارات‌تان را مطرح کنید. به خاطر داشته باشید که:
- بهترین راه آموزش و اصلاح رفتار کودکان، صبوری، صبوری و صبوری است.
- شما باید بارها و بارها این درخواست‌ها را به کودک گوشزد کنید تا در ذهنش تثبیت شوند.
- هرگز در جمع یا حتی خلوت، فرزندتان را به‌خاطر رعایت‌نکردن برخی آدابورسوم سرزنش نکنید و موجب بروز علائم کودکان خجالتی در او نشوید.
2. کمک به فرزند برای تغذیه مستقل
هر زمان فرزندتان خود را به‌سمت بشقاب غذا پرتاب یا برای برداشتن قاشق و استفاده از آن تقلا کرد، کم‌کم باید شرایط تغذیه تنهایی او را فراهم کنید. دادن اختیار تنهایی غذاخوردن، به افزایش مستقل‌شدن و شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان نیز کمک می‌کند. البته در این راه باید به نکات زیر نیز توجه کنید:
با خوراکی های انگشتی یا لقمک ها شروع کنید
لقمک‌ها (فینگر فود‌ها)، تکههای کوچک و زودهضم خوراکی هستند که دردست‌گرفتن و جویدن آن‌ها برای کودکان آسان است. اگر فرزندتان به تنهایی غذاخوردن علاقه‌مند است، از خوردنی‌های انگشتی برای شروع استفاده کنید:
- میوه‌هایی مانند موز، انبه، کیوی و خیار؛ استفاده از لقمک‌ها احتمالا در علاقمند کردن به میوه ها و سبزیجات نیز موثر است.
- تکههای سرخ‌شده سیب‌زمینی، مرغ و ماهی
- بستنی چوبی یا لیوانی؛ برای استفاده از این گزینه، حتما نگاهی هم به مقاله مصرف بستنی برای کودکان بیندازید.
آموزش استفاده از قاشق و چنگال
اکثر کودکان زیر 2 سال، مهارت‌های لازم برای استفاده از قاشق و چنگال را ندارند، اما تمرین‌دادن او حتی قبل از این سن هم ایده بدی نیست. البته آن‌ها خودشان معمولا با دست‌بردن برای برداشتن قاشق یا چنگال، زمان شروع را به اطلاع شما می‌رسانند. برای تشویق آن‌ها، از ایده‌های زیر استفاده کنید:
- همراه با او غذا بخورید تا بتواند از شما الگوبرداری کند؛ کودکان تقلیدکنندگان خوبی هستند.
- با قاشق و چنگال‌های پلاستیکی کوچک شروع کنید، زیرا نرم‌تر و سبک‌تر هستند.
- همزمان با تمرین‌کردن فرزندتان، شما هم با قاشق یا چنگال دیگری به او غذا بدهید.
- در آغاز، خوراکی را روی قاشق یا چنگال او بریزید و سپس از او بخواهید تا قاشق را در دهان بگذارد.
- خسته نشوید و اجازه تمرین‌کردن را از او نگیرید تا به‌مرور مهارت بیشتری کسب کند.
- هنگام تلاش او برای استفاده از قاشق و چنگال، تشویقش کنید.
مدیریت کثیف کاری و بازی کودک با غذا
بی‌نظمی و کثیف‌کاری کودکان نوپا در حین خوراکی‌خوردن کاملا طبیعی است؛ اما اگر این موضوع به کابوس شما تبدیل شده است، از روش‌های زیر کمک بگیرید:
- به فرزندتان پیش‌بند ببندید.
- زیر پا یا صندلیش، زیرانداز بیندازید.
- خوراکی‌ها را به تکههای کوچک‌تر تقسیم کنید تا دردست‌گرفتن آن‌ها راحت‌تر باشد.
- از بشقاب‌ها یا کاسه‌های چسبنده استفاده کنید که فرزندتان نتواند آن‌ها را بردارد و جابه‌جا کند.
3. توضیح آداب غذا خوردن برای کودکان
کودکان 3-4 ساله، کم‌کم قادر به یادگیری قوانین ابتدایی هستند و شما میتوانید آموزش آداب غذاخوردن سر میز رابه آن‌ها بیاموزید. از این سن، به‌مرور آن‌ها را به رعایت نکات زیر ترغیب کنید:
- شستن دستها قبل از صرف غذا
- تشکرکردن قبل از بلندشدن از سر سفره
- کمک به والدین برای جمعکردن و شستن ظروف
- صبرکردن تا اتمام غذای سایرین و سپس ترک سفره
- استفاده از دستمال سفره برای تمیزکردن دست و صورت
- آهستهجویدن غذا و بسته‌نگه‌داشتن دهان در حین غذاخوردن
- بازینکردن با ظروف غذاخوری مانند قاشق، چنگال و چاقو
- کمک به والدین برای چیدن میز یا صبوری تا آماده‌شدن ناهار و شام
- استفاده از عبارات «لطفا» و «متشکرم» هنگام درخواست خوراکی و نوشیدنی
- هورتنکشیدن در حین خوردن غذاهایی مانند سوپ. البته در برخی فرهنگ‌ها مانند ژاپن، این عادت رایج است.
اگر فرزندتان در رعایت این موارد مقاومت می‌کند، احتمالا مشکل از جای دیگری مانند لجبازی، تکانشگری و پرخاشگری کودکان آب می‌خورد. در این شرایط، ابتدا باید مشکلات دیگر کودک را برطرف کنید و سپس سراغ آموزش آداب غذاخوردن بروید.
4. تاکید بر خوردن کامل وعده های غذایی
یکی از عادات غذایی غلط رایج بچهها، نصفه‌ونیمه گذاشتن وعدهها است. دلایلی مانند بازیگوشی، دامنه کوتاه توجه و تمرکز، کوچکی معده، استقلال‌طلبی و بدغذایی کودکان، باعث می‌شود که آن‌ها سر سفره بند نشوند و وعده‌های‌شان را نیمه‌کاره رها می‌کنند. در چنین شرایطی، شما باید بدون اجبار و فشار در خوردن کامل وعدههای صبحانه، ناهار و شام به او کمک کنید. استفاده از ایده‌های زیر نیز در این زمینه مفید هستند:
- غذای کمتری در ظرفش بریزید. اگر مقدار بیشتری بخواهد، خودش درخواست می‌کند.
- غذاهای موردعلاقه‌اش را بیشتر بپزید.
- مدت‌زمان محدودی (در حدود 30 دقیقه) برای صرف غذا در نظر بگیرید. اگر در طول این مدت غذایش را نخورده بود، به‌آرامی سفره را جمع کنید و تا میان‌وعده یا وعده بعدی، خوراکی دیگری ارائه ندهید.
- اگر غذایش را تمام کرد، تشویقش کنید؛ اما برای خوردن وعدهها به او رشوه ندهید. برای فهم تفاوت بین پاداش و رشوه نیز به مقاله روش صحیح جایزه دادن به کودکان مراجعه کنید.
5. پایبندی به وعده ها و میان وعده های غذایی برنامه ریزی شده
داشتن‌ها وعدهها و میانوعدههای زمان‌بندی‌شده در شکل‌دهی به عادات و آداب غذاخوردن تاثیر زیادی دارند. آن‌ها به کودک کمک می‌کنند تا:
- از قبل خودش را آماده کند و برای مدتی بازی و فعالیت‌های دیگر را کنار بگذارد.
- وعدهها را پیش‌بینی و رفتارش را تنظیم کند، زیرا زمان هر وعده از قبل مشخص است.
- با الگوبرداری از دیگر اعضای خانواده، آداب غذاخوردن را سریع‌تر بیاموزد.
- به‌اندازه کافی غذا بخورد تا گرسنه نماند.
- به‌دلیل الزامی‌بودن حضور او از شروع تا پایان وعده بر سر میز، سرعت غذاخوردن خود را تنظیم کند (نه خیلی سریع بخورد و نه خیلی آهسته).
- حمایت و نظارت شما را همراه خودش داشته باشد.
- از معاشرت و تعامل اعضای خانواده در طول صرف غذا بهره‌مند شود.
سخن پایانی
حتما شما هم در حین مطالعه مقاله، متوجه پیچیدگی‌ها و نکات ظریف و البته ضروری در حین آموزش آداب غذاخوردن به کودکان شده‌اید. حتی بعد از خواندن این مقاله و رعایت تمام موارد ذکر شده، احتمالا باز هم چالش‌های بیشماری سر راه‌تان سبز خواهد شد. در ابتدای امر و قبل از شروع هر نوع تغییر و اصلاحی در رفتار کودک، باید همواره این نکته را در پیش چشمان‌تان داشته باشید که اجبار، چاره کار نیست. نکته دوم اینکه باید صبور باشید و از ظرفیت فرزندتان پیشی نگیرید. ما نیز در این مقاله سعی کردیم با ارائه پنج‌گام، به شما در فهم ظرفیت فرزندتان و راه دورودراز او تا تسلط بر آداب صحیح غذاخوردن، کمکی کرده باشیم.
سوالات متداول
- نحوه آموزش آداب غذاخوردن به بچهها چگونه است؟
برقراری جوی صمیمانه و خوشایند، تشویق کودک به تغذیه مستقل، توضیح آدابورسوم سر میز یا سفره نشستن، کمک به کودکان برای اتمام وعدههای مختلف و داشتن وعدهها و میانوعدههای برنامهریزیشده، از مهمترین گامهای آموزش این موضوع به کودک هستند. - از چه سنی میتوان آموزش غذاخوردن را به کودک آموخت؟
زیاد نگران این موضوع نباشید؛ خود کودک با گرفتن قاشق از دست شما و تلاش برای تغذیه مستقل، زمان مناسب را به اطلاعتان خواهد رساند. بهصورت کلی، از حدود 18 ماهگی و یا حتی قبلتر از آن هم میتوانید آموزش را شروع کنید. - آداب غذاخوردن برای کودکان شامل چه مواردی است؟
شستن دستها، کمک در چیدن میز، آهستهجویدن غذا، استفاده از دستمال سفره، هورتنکشیدن، بازینکردن با خوراکی یا ظروف، خودداری از ترک سفره تا اتمام زمان ناهار یا شام و کمک به والدین در جمعکردن سفره، از مهمترین موارد در این زمینه هستند.
