هرچند فراغت زمانی برای پرداختن به چیزهایی غیر از وظایف شخصی، تحصیلی و آموزشی صرف است و جنبة انتفاعی و کسب درآمد ندارد. اما به معنای بیکاری نیست و میتوان آن را نیز به صورتی برنامه‌ریزی کرد که هدفمند و در راستای رسیدن به اهداف بوده و برای دانشآموزان جنبه تلف کردن وقت نداشته باشد. فراغت طیف وسیعی از فعالیت‌های جسمانی و غیرجسمانی را شامل می‌شود. در این مطلب می‌خواهیم کارکردهای پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان در تابستان مانند کارکردهای جسمانی، روان‌شناختی، کارکردهای عاطفی، اجتماعی کارکردهای اقتصادی و محیطی را توضیح دهیم و ۸ راهکار برای مفیدتر گذراندن این ایام به شما توصیه کنیم.
برنامه ریزی برای تابستان دانش آموزان
برنامه ریزی برای تابستان بر اساس سن و مقطع تحصیلی بچه‌ها می‌تواند متفاوت باشد. اوقات فراغت تابستان برای دانش‌آموزانی که سال نهمی یا در مقطع متوسطه دوم هستند اهمیت دوچندان دارد. همچنین برای آن دسته از دانش‌آموزانی که می‌خواهند در آزمون ورودی مدارس غیر دولتی یا تیزهوشان شرکت کنند یا المپیادهای دانش‌آموزی را در پیش دارند. در واقع تابستان دوران طلایی برای این دانشآموزان محسوب می‌شوند که با برنامه‌ریزی درست، باید از آن استفاده کنند.
نکات برنامه ریزی درسی در اوقات فراغت تابستان
با توجه به اینکه دقیقا چه هدفی در سال تحصیلی بعد یا چند سال آینده دارید، سطح درسی شما چگونه است، مشاور مدرسه چه توصیه‌ای برایتان یا مدرسه شما برای این دوران چگونه برنامه‌ریزی کرده است، برنامه مناسب درسی برای تابستان تعیین کنید که موارد زیر را پوشش دهد:
- اگر کنکوری هستید، ساعت مطالعه خود را به صورت پلکانی افزایش دهید.
- در صورتی که کنکوری هستید یا سال بعد کنکور دارید، می‌توانید در یکی از آزمون‌های آزمایشی معتبر نیز شرکت کنید.
- از تست زدن غافل نشوید چون مراحل حفظ کردن و به یاد آوردن مطالب را برایتان راحت‌تر می‌کند.
- حتما از مطالبی که می‌خوانید خلاصه‌نویسی و یادداشت برداری کنید.
- دفتر برنامه‌ریزی داشته باشید تا ساعات عملکرد خود را در آن ثبت کنید. در انتهای هر هفته شرایط و میزان فعالیت خود را بررسی کرده و در صورت نیاز آن را اصلاح کنید.
- به دقت مراقب زمان و نوع استفاده از اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی باشید. این زمان باید کاملا کنترل‌شده باشد.
- اگر در تابستان سخت برای قبولی در کنکور یا المپیاد تلاش می‌کنید، به هیچ عنوان فعالیت فیزیکی از هر نوعی که دوست دارید و تفریح لابلای درس خواندن را فراموش نکنید چون انرژی و انگیزه شما را برمی‌گرداند.
۸ راهکار طلایی برای پر کردن اوقات فراغت
راهکار برای پر کردن اوقات فراغت کودکان بسیار است و رایج‌ترین آن ثبت نام کودکان در انواع و اقسام کلاس‌های آموزشی و تفریحی است. اما برنامه ریزی برای تابستان و پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان فقط به این‌ها خلاصه نمی‌شود. اینکه فرزندتان را در کلاس‌های مختلف نام‌نویسی کنید و بعد آن‌ها را به حال خود بگذارید احتمالا در نهایت نتیجه خاصی برای شما و او به دنبال ندارد. ما در اینجا ۸ پیشنهاد برایتان داریم که می‌توانید دست کم از آن‌ها ایده بگیرید.
کتابخوانی و عضویت در کتابخانه
خواندن کتاب‌های غیر درسی یکی از مفیدترین فعالیت‌ها است که می‌توانید در برنامه ریزی برای تابستان بگنجانید. اما نکته مهم این است که می‌توانید کتابخوانی را با قرض گرفتن کتاب از کتابخوانه در کنار فرزندتان انجام دهید. خصوصا برای کودکان سن کمتر، فضای کتابخانه، عضویت در کتابخوانه و یاد گرفتن راه و روش کرایه کردن کتاب و در کنار آن آموزش دوری از مصرف‌گرایی می‌تواند به جز فواید مطالعه، او را با حمایت از محیط زیست و ورود به یک فضای جدید آشنا کند که بسیار جذاب است. می‌توانید به همراه فرزندتان جلسات کتابخوانی خانوادگی برگزار کنید تا مهارت خوب صحبت کردن و خوب گوش دادن را تمرین کنند. در این مورد توصیه می‌کنیم مطلب دیگر ما با عنوان چگونه مهارت گوش دادن را به بچه ها بیاموزیم را هم مطالعه کنید.
فعالیت های ورزشی
منظورمان اط فعالیت ورزشی این نیست که حتما فرزندتان را در کلاس‌های خاص ورزشی ثبت نام کنید. هرچند یادگرفتن بعضی از شاخه‌های ورزشی مانند شنا نیازمند حضور یک مربی حرفه‌ای و فضای مناسب است. اما می‌توانید ساعاتی از هفته را هم به صورت خانوادگی ورزشی مانند والیبال، فوتبال، بسکتبال، بدمینتون یا ساده‌تر از همه این‌ها پیاده روی و دورچرخه‌سواری انجام دهید. این کار هم از شما یک الگوی مناسب در جهت انجام فعالیت فیزیکی برای فرزندتان می‌سازد و هم باعث پیوند عاطفی و صمیمیت عمیق‌تری بینتان می‌شود.
بازی یا ورزش فکری
به جز جسم، ذهن نیز نیاز به تمرین و ورزش دارد. بسیاری از بازی‌های فکری یا محاسباتی مانند حل سودوکوهای ساده تا پیشرفته، حل مکعب روبیک و شطرنج هستند که دانشآموزان می‌توانند در تابستان با رفتن به کلاس آن‌ها را یاد بگیرند و مغز خود را تمرین دهند. شرکت در مسابقات مکعب روبیک و شطرنج می‌تواند یک مسیر حرفه‌ای و انگیزه بیشتری برای ادامه ایجاد کند و در عین حال اعتماد به نفس فرزندتان، تحمل و تمرین شکست خوردن و افزایش ظرفیت پیروزی در رقابت‌هایی سالم را در او پرورش دهد.
انجام کارهای هنری
موسیقی، داستان‌نویسی، ترانه یا شعر نویسی، خطاطی، نقاشی و طراحی از جمله کارهای هنری هستند که باید در پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان و کودکان جایگاه ویژه‌ای برای آن‌ها باز کنید. خلاقیت و بروز هیجانات کودک با انجام کارهای هنری به اوج خود می‌رسد و به جز تقویت مهارتها، موجب آرامش روان او می‌شود. در این مورد هم هرچند شرکت در کلاس بسیار خوب است اما ضرورت ندارد. اگر نمی‌توانید یا به هر دلیلی نمی‌خواهید فرزندتان در کلاس‌های هنری شرکت کند، می‌توانید از آموزش‌های اینترنتی کمک بگیرید و در این کارها با او همراه شوید. مثلا بخواهید داستان یا شعر بنویسد و برای خانواده بلند بخواند. با یکدیگر کارت پستال طراحی کنید یا از مناظر اطراف با ساده‌ترین وسایل نقاشی بکشید، جعبه هدیه یا زیورآلات ساده درست کنید تقویت یا آموزش نوشتن به کودکان را هم می‌توانید با ترفند ساخت کارت پستال و نامه‌نویسی، درست کردن کتاب و کاردستی با آن‌ها تمرین کنید.
بازی های دسته جمعی با خانواده
امروزه کودکان و نوجوانان زمان زیادی را صرف انجام بازی با موبایل و تبلت می‌کنند که مضرات بسیاری مانند ناهنجاری‌های ستون فقرات در اثر وضعیت ثابت و نامناسب بدن، اضافه وزن، کاهش تحرک، کاهش تمرکز، افزایش استرس و کاهش قدرت ذهنی به دنبال دارند. از طرفی هیچگاه حذف یک فعالیت آن هم چیزی که حسابی برای بچه‌ها جذابیت دارد، بدون ایجاد یک جایگزین، موفقیت‌آمیز نخواهد بود. یکی از راهکار های سرگرم کردن کودکان در تابستان بازی کردن با فرزندتان است. ایام تابستان فرصت خوبی است تا دور هم بنشینید و از انوع و اقسام بازی‌های رومیزی یک، دو تا چند نفره ماند انواع پازل، چینش دومینو، بازی‌های فکری و استراتژیک لذت ببرید. حین این بازی‌ها با یکدیگر تعامل بیشتری دارید، می‌خندید، هیجان‌زده می‌شوید و دانشآموزان نیز همکاری کردن، برنامه‌ریزی و هدفگذاری را یاد می‌گیرند. این بازی‌ها را می‌توانید خریداری کنید یا خیلی ساده و با همکاری فرزندتان از روی تصاویر و اطلاعاتی که در اینترنت وجود دارد، یک نسخه شخصی برای خودتان درست کنید و با یک تیر دو نشان بزنید.
سفرها و اردوهای مدرسه ای
همانطور که در ضرب‌المثل‌هایمان نیز گفته شده، سفر به پختگی انسان کمک می‌کند و انسان‌ها را می‌تواند در سفر شناخت. به همین دلیل بسیاری از مدارس برتر، در تابستان برنامه‌های خاص و ویژه‌ای مانند سفر یا اردوی دانش آموزی و تفریحی را با نظارت کامل و رعایت شرایط امن برای بچه‌ها برگزار می‌کنند. در دوره کوتاه اردو بچه‌ها از والدین دور هستند و استقلال و انجام کارهای شخصی را تمرین می‌کنند. طی اردو کمپ زدن، نحوه تعامل و دوستی با طبیعت و محافظت از منابع طبیعی را یاد می‌گیرند. یکی دیگر از مهمترین نکته‌های سفر این است که بچه‌ها در کنار همسالان خود زمانی را بدون اینکه درس بخوانند، زندگی می‌کنند و مهارت‌های ارتباطی آن‌ها ارتقا پیدا می‌کند.
یاد گرفتن یک مهارت
مهارت‌های زیادی مثل انواع هنرها، انجام کارهای دستی، نجاری، داستان‌نویسی، برنامه‌نویسی، باغبابی یا ساخت وسایل کوچک وجود دارند که می‌توانید به اقتضای سن فرزندتان، در اوقات فراغت دانش آموزان بگنجانید. کلاس‌های مختلفی برای یادگیری این مهارتها وجود دارد و برخی از مدارس هم ممکن است در پایگاه‌های تابستانی خود این مهارتها را آموزش بدهند. به این مهارتها به چشم گذراندن وقت اضافه نگاه نکنید چون هریک از آن‌ها در کشف استعداد و علایق فرزندتان، پیدا کردن مسیر آینده یا در انجام بهتر کارهای عمومی در هر شغلی که باشند به آن‌ها کمک خواهد کرد و یک ارزش مضاعف محسوب می‌شود.
به عهده گرفتن مسئولیت در خانه
یکی از چیزهایی که شاید ساده به نظر برسد اما اهمیت زیادی در پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان در تابستان دارد، سپردن مسئولیت متناسب به آن‌ها است. بر اساس اینکه فرزند شما چقدر زمان اضافه دارد و چه مهارت‌هایی بلد است، سعی کنید راه و روش کسب درآمد هرچند اندک اما با ارزش، از طریق مهارت‌های فردی‌اش را به او بیاموزید. این مسئله هوش مالی و اقتصادی نوجوانان را تقویت می‌کند و به آن‌ها احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس می‌دهد. حتی اگر توانمندی او در حد کسب درآمد نیست، می‌توانید کارهای ساده‌ای را درخ انه به او بسپارید تا تحت نظارت شما وسیله‌ای را تعمیر کند، غذایی بپزد، کارهای ساده خطای انجام دهد و در رسیدگی به باغچه و گلدان‌ها کمکتان کند تا هم با مسئولیتهای خانه و زندگی آشنا شود و هم مبلغ تشویقی برای انجام این کارها دریافت کند. با این روش بچه‌ها هم مسئولیت‌پذیری را تمرین می‌کنند و هم یاد می‌گیرند که کسب درآمد نیاز به تلاش دارد.
نکات مهم در برنامه ریزی برای اوقات فراغت دانش آموزان
- زمانی که برای فعالیت‌های آموزشی فرزندتان در تابستان مد نظر دارید، باید با انرژی، توانایی ذهنی و سن او همخوانی داشته باشد.
- فعالیت‌های تابستانی را از بین علایق و استعدادهای فرزندتان انتخاب کنید نه لزوما چیزی که فکر می‌کنید برای او خوب است.
- در برخی از فعالیت‌های هنری، ورزشی یا کتابخوانی با فرزندتان همراهی کنید تا علاوه بر استفاده مناسب از اوقات فراغت ارتباط بین شما نیز تقویت شود.
- با در نظر گرفتن سن فرزندتان، بین فعالیت‌های تابستانی، یک سری فعالیت‌های خاص را برای جدا شدن و ارتباط او با همسالانش در نظر داشته باشید تا روابط اجتماعی مستحک‌تری بسازد و خارج از فضای درس و مدرسه آن‌ها را تمرین کند.
- برنامه ریزی برای اوقات فراغت دانشآموزان در تابستان نباید فقط مختص به کارهای در منزل، کلاس‌ها و آموزش‌های انلاین باشد. تابستان فرصت بسیار خوبی برای افزایش فعالیت فیزیکی و تقویت مهارت‌های اجتماعی دانشآموزان است.
- بعد از اینکه برناه ریزی تابستانی را انجام دادید، همه چیز را به حال خود رها نکنید بلکه طی ۳ ماه تابستان روند طی کردن این برنامه‌ها و میزان اثرگذاری و نتایج آن را بررسی کنید تا باعث آسیب به فرزندتان نشود.
- برنامه های تابستانی دانش آموزان خصوصا اگر کنکوری نیستند، باید تنوع مناسبی داشته باشد. فقط ورزش کردن ای فقط درس خواندن یا فقط کار هنری کردن، نسبت به وقتی که هریک از این فعالیت‌ها به اندازه لازم در برنامه او گنجانده شوند آنقدرها برای دانش‌آموز مفید نیست.
سخن پایانی
یکی از مهمترین کارهایی که والدین و کادر مدارس که باید برای آن تصمیم‌گیری هدفمند داشته باشند، برنامه ریزی برای اوقات فراقت در تابستان است. ویژگی‌های دانشآموزان موفق این است که زمانی که سایر دانشآموزان به بطالت می‌گذرانند یا بی هدف فعالیت می‌کنند، آن‌ها به دنبال رفع اشکال شال تحصیلی قبل و آمادگی برای سال بعد هستند. در این مطلب سعی کردیم اهمیت این بازه زمانی و راهکارهایی برای بهینه گذراندن ۳ ماه تابستان بچه ها را بیان کنیم. فراموش نکنید که سخت‌گیری زیاد و ثبت نام کردن کودکان و نوجوانان در کلاس‌های متعدد، نه تنها فصل تعطیلات را بی معنی و خسته‌کننده می‌کند، بلکه باعث شود دانشآموزان با خستگی مضاعف وارد سال تحصیلی جدید شوند.
سوالات متداول
- اهمیت اوقات فراغت دانش آموزان چیست؟
در طول سال تحصیلی دانشآموزان باید طبق برنامه کاری والدین و برنامه مدرسه پیش بروند و خصوصا در پایههای بالاتر زمان اضافی کمتری برای پرداختن به علایق متفاوت خود و کشف استعدادهایشان را دارند. اوقات فراغت زمان خوبی برای به دست آوردن مجدد انرژی کودکان و نوجوانان در کنار کسب مهارتها و لذت بردن از چند ماه غیر درسی است. - بهترین اوقات فراغت دانش آموزان چه زمان هایی است؟
طبیعتا دانشآموزان در طول سال و آخر هفتهها نیز زمان اضافه دارند اما ترجیح بر این است که این زمانها برای جبران عقبافتادگیهای درسی یا پیشرفت درسی بیشتر صرف شوند. بنابراین تابستان بهترین اوقات فراغت دانشآموزان است که میتوان برای بهینه کردن آن در کنار تفریح، بیشترین بهره را کسب کرد. - برنامه های پیشنهادی برای اوقات فراغت دانش آموزان چه هستند؟
محور اصلی برای پر کردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان باید لذت بردن در کنار هدفمند بودن باشد، انجام کارهای هنری، سپردن برخی از مسئولیتهای خانه، رفتن به اردوهای چند روزه و کسب یک مهارت خاص از جمله پیشنهاداتی هستند که برای تابستان دانشآموزان در این مطلب پیشنهاد کردیم.
