یکی از رشتههای جذابی که با دنیای مولکول‌ها و اتم‌ها در مواد شیمیایی سر و کار دارد، شیمی محض است که برای بسیاری از دانش‌آموزان هر دو رشته ریاضی و تجربی جذابیت دارد. داوطلبان هر گروه، از زاویه‌ای متفاوت به علم شیمی نگاه می‌کنند و می‌توانند وارد حوزه‌های زیستی یا صنعتی مرتبط با علم شیمی شوند. در این مطلب قصد داریم از نحوه ورود، پذیرش، انتخاب رشته، دروس دانشگاهی تا بازار کار و آینده شغلی رشته شیمی محض را بررسی کنیم تا با شناخت بیشتری انتخاب رشه خود را انجام دهید.
معرفی رشته شیمی محض
رشته شیمی محض در دانشگاه با هدف آموزش کارشناسان و متخصصانی انجام گرفته است که بتوانند با مطالعه، تحقیق و شناسایی ساختار مواد، ترکیب مواد شیمیایی، واکنش‌های شیمیایی و تسلط بر ارتباط و قوانین مربوط به آن‌ها، به ابداع، نوآوری و افزایش دانش در زمینه تهیه، استخراج یا سنتز مواد شیمیایی مختلف دست پیدا کنند. در دوره کارشناسی این رشته دانشجویان با مباحث ۴ حوزه اصلی شیمی شامل شیمی آلی، شیمی معدنی، شیمی تجزیه و شیمی فیزیک آشنا می‌شوند. به غیر از دانش تئوری و مباحث پایه، دانشجویان طی دوره تحصیلی خود با کار در آزمایشگاه، شناخت عملی مواد شیمیایی و کار با آن‌ها، روش‌های آزمایشگاهی و نحوه استفاده از دستگاه‌های آزمایشگاهی مربوط به مواد شیمیایی آشنا می‌شوند.
تفاوت شیمی محض و کاربردی
هرچند این دو گرایش مرتبط هستند و مباحث مشترکی نیز دارند، اما تفاوت‌های منحص به فردی نیز با یکدیگر دارند. به طور کلی این دو رشته بسته به دانشگاه، در ۱۲ تا ۱۸ واحد درسی با کدیگر متفاوت هستند. اما همانطور که گفتیم، در بخش تئوری، رشته شیمی محض بیشتر خواص اولیه مواد و واکنش‌های شیمیایی را بررسی می‌کند. در واقع این گرایش به بررسی و گسترش تئوری‌های عمیق علم شیمی می‌پردازد. اما در شیمی کاربردی مسیر مطالعات تئوری، عملی و آزمایشگاهی با هدف طراحی نیمه صنعتی و کاربرد شیمی در صنعت است و بیشتر دروس نیز با رویکرد کاربرد در صنعت تدریس می‌شوند. یکی دیگر از تفاوت‌های این دو رشته است که دانشجویان شیمی کاربردی ملزم به ارائه پایان‌نامه هستند در حالی که این واحد درسی برای شیمی محض اختیاری است.
توانایی های لازم برای رشته شیمی محض
اگر توانمندیهای زیر را در خودتان می‌بینید، می‌توانید روی موفقیت در رشته شیمی محض حساب باز کنید:
- استعداد و علاقه به دروس ریاضی، شیمی و فیزیک دبیرستان
- توانمندی در دروس حفظی و به خاطر سپردن اعداد و اسامی
- توانایی تحلیل کردن و یاد گیری قواعد و قوانین شیمیایی
- علاقه به درک عمیق مفاهیم پایه‌ای و نظریات علم شیمی
- توجه به جزئیات و دقیق بودن
- علاقه به کار انفرادی در آزمایشگاه
- قابلیت انجام کارهای تیمی و گروهی
- توانایی تفکر خلاقانه
- علاقه به کار طولانی مدت در فضای آزمایشگاه
- روحیه کاوشگری و کنجکاوی
- داشتن هوش فضایی و هندسی بالا
- علاقهمندی به مباحث تئوری
- روحیه تلاش و پشتکار بالا
- علاقهمندی به حوزه‌های پژوهش و تحقیقات
انتخاب شیمی محض در کنکور و بدون کنکور
همانطور که در ابتدا اشاره کردیم شیمی محض رشته مشترک و شناور بین ریاضی و تجربی است بنابراین با توجه به توانمندیهای شخصی و شرایط انتخاب رشته نهم ریاضی و انتخاب رشته نهم تجربی، می‌توانید از طریق کنکور هریک از این دو گروه، رشته شیمی محض را انتخاب کنید. از طرفی برخی از واحدهای دانشگاه دولتی در دوره شبانه، پردیس خودگردان، دانشگاه آزاد، پیام نور و غیر انتفاعی هر ساله تعدادی از دانشجویان را صرفا بر اساس سوابق تحصیلی پذیرش می‌کنند.
کارشناسی شیمی محض
کارشناسی یا لیسانس شیمی محض ۴ سال (۸ ترم تحصیلی) طول می‌کشد و دانشجویان طی این دوره باید ۱۳۷ واحد درسی تئوری و آزمایشگاهی را بگذرانند. دروس کارشناسی شیمی محض به گروه‌های زیر دسته‌بندی میشود:
- دروس عمومی: ۲۰ واحد
- دروس پایه: ۲۶ واحد
- دروس الزامی مشترک : ۵۹ واحد
- دروس الزامی اختصاصی : ۱۷ واحد
- دروس اختیاری : ۱۵ واحد
دروس رشته شیمی محض
طبیعتا بیشتر دروس دانشجویان شیمی محض مرتبط با مباحث مختلف شیمی، فیزیک و ریاضی است. عناوین این دروس را در جدول زیر مشاهده کرده و با شیمی کاربردی مقایسه کنید تا دیدگاه کامل‌تری نسبت به این دو گرایش رشته شیمی داشته باشید.
| دروس عمومی | اندیشه اسلامی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، انقلاب اسلامی ایران، تربیت بدنی، آیین زندگی، تفسیر موضوعی قرآن، زبان خارجی، فارسی، دانش خانواده و جمعیت |
| دروس پایه | ریاضی ۱، ریاضی ۲، شیمی عمومی ۱، شیمی عمومی ۲، فیزیک عمومی ۱، فیزیک عمومی ۲، آزمایشگاه شیمی عمومی ۱، آزمایشگاه شیمی عمومی ۲، آزمایشگاه فیزیک عمومی ۱، آزمایشگاه فیزیک عمومی ۲ |
| دروس اصلی | ایمنی در آزمایشگاه، ریاضی در شیمی، شیمی آلی ۱، آزمایشگاه شیمی آلی ۱، شیمی آلی ۲، آزمایشگاه شیمی آلی ۲، شیمی آلی ۳، شیمی تجزیه ۱، آزمایشگاه شیمی تجزیه ۱، شیمی تجزیه ۲، آزمایشگاه شیمی تجزیه ۲، شیمی تجزیه ۳، آزمایشگاه شیمی تجزیه ۳، شیمی فیزیک ۱، آزمایشگاه شیمی فیزیک ۱، شیمی فیزیک ۲، آزمایشگاه شیمی فیزیک ۲، شیمی معدنی ۱، آزمایشگاه شیمی معدنی ۱، شیمی معدنی ۲، آزمایشگاه شیمی معدنی ۲، شیمی معدنی ۳، زبان تخصصی شیمی، شناسایی ترکیبات آلی، آزمایشگاه شناسایی ترکیبات آلی، شیمی فیزیک ۳ |
| دروس تخصصی | اصول تصفیه آب و پساب های صنعتی، شیمی آلی فلزی، شیمی فیزیک آلی، طیف‌سنجی مولکولی، روش‌های جداسازی در شیمی، شیمی پلیمر |
| دروس اختیاری | اصول صنایع شیمیایی، محیط زیست، شیمی اصول بیوشیمی، متون علمی شیمی، سنتز مواد آلی، شیمی دارویی، شیمی هسته‌ای، شیمی و فناوری مواد غذایی، شیمی و فناوری چرم، شیمی سبز، فناوری پلیمرها، خوردگی فلزات، الکترو شیمی کاربردی، آزمایشگاه خوردگی فلزات، شیمی سطح و حالت جامد |
بهترین دانشگاه های رشته شیمی محض
بیشتر دانشگاه‌های معتبر ارائه‌دهنده این رشته در ردیف دانشگاه‌های دولتی تهران قرار دارند که از بین آن‌ها میتوان موارد زیر را نام برد:
- دانشگاه شهید بهشتی تهران
- دانشگاه تهران
- دانشگاه اصفهان
- دانشگاه الزهرا تهران
- دانشگاه بوعلی سینا همدان
- دانشگاه خوارزمی تهران
- دانشگاه رازی کرمانشاه
- دانشگاه زنجان
- دانشگاه شهید باهنر کرمان
- دانشگاه شهید چمران اهواز
- دانشگاه شهید مدنی آذربایجان و تبریز
- دانشگاه شیراز
ادامه تحصیل در رشته شیمی محض
بازار کار و میزان تخصص لازم در اغلب رشتههای علوم پایه از جمله شیمی محض، نیازمند ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر است. علاقه‌مندان به این رشته می‌توانند تا مقطع دکترا در یکی از گرایش‌های مرتبط با شیمی ادامه تحصیل بدهند:
- شیمی فیزیک
- شیمی آلی
- شیمی و فناوری اسانس
- شیمی معدنی
- شیمی تجزیه
- شیمی کاربردی
- فیتوشیمی
- نانو شیمی
- آموزش شیمی
- پیشرانه‌ها
- شیمی پلیمر
- شیمی دریا
- علوم و تکنولوژی پلیمر
- شیمی کاتالیست
- شیمی و فناوری اسانس
- بیوشیمی
آینده شغلی رشته شیمی محض
امکان کار در صنایع مختلفی چون پزشکی، رادیو شیمی، پتروشیمی، داروسازی، نفت، گاز و صنایع معدنی برای فارغ‌التحصیلان این رشته فراهم است. از جمله فرصت های شغلی رشته شیمی محض میتوان به حوزه‌های کاری زیر اشاره کرد:
- مدیریت، کارشناس یا مسئول فنی واحدهای تولید مواد شیمیایی
- سرپرست، کارشناس یا مدیر خط تولید در شرکت‌های دارویی
- آموزش عملی یا تئوری در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی
- کارشناس تحقیق و توسعه در شرکت‌های دانش بنیان
- تولید مواد شیمیایی برای ارائه طرح های پژوهشی و تحقیقاتی
- مشاوره در زمینه بهینه‌سازی فرآیند تولید مواد شیمیایی
- سرپرست، کارشناس یا مدیر کنترل کیفیت شرکت‌ها و کارخانه‌های تولیدی
- کارشناس توسعه و تحقیقات
- آزمایشگاههای مرتبط با کارخانه‌ها و معاونت غذا و دارو
پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه بهتر بتوانید برای انتخاب رشته خود تصمیم بگیرید و بازار کار سایر رشته‌ها را بررسی کنید، سری به دو مطلب شغل های رشته ریاضی و شغل های رشته تجربی بزنید.
سخن پایانی
شیمی محض یکی از گرایش‌های رشته شیمی در دانشگاه است. علاقه‌مندان می‌توانند از طریق شرکت در دو زیرگروه آزمایشی ریاضی و تجربی این رشته را انتخاب کنند یا برای پذیرش بدون کنکور (صرفا بر اساس سوابق تحصیلی) شیمی محض ثبت نام انجام دهند. این رشته برای آن دسته از علاقه‌مندان به دنیای واکنش‌های شیمیایی، ترکیب بین مواد و دنیای اتم‌ها و مولکول‌ها جذابیت دارد که بتوانند در آینده با دقت بالا، روحیه کاوشگری، پشتکار در کار آزمایشی و پژوهش یا در مسیر آموزش، با علاقه گام بردارند. امکان ادامه تحصیل در رشتههای مرتبط با علم شیمی برای فارغ‌التحصیلان این گرایش، تا مقطع دکترا فراهم است. همچنین مشاغل رشته شیمی محض از کار به عنوان کارشناس آزمایشگاه، مسئول فنی یا تحقیق و توسعه در کارخانه‌های مختلف و شرکت‌های مرتبط با تولید یا پخش مواد شیمیایی (از جمله مواد صنعتی، آرایشی، بهداشتی یا دارویی) تا حوزه پژوهش و آموزش را در بر می‌گیرد.
سوالات متداول
- از کدام رشته دبیرستان میتوان شیمی محض را انتخاب کرد؟
شیمی محض از جمله رشتههای مشترک بین علوم تجربی و ریاضی و فیزیک است. - رشته شیمی محض بدون کنکور هم پذیرش دارد؟
بله، هر سال برخی از واحدهای دانشگاه آزاد، غیر انتفاعی، پیام نور یا دولتی دوره شبانه بخشی از پذیرش رشته شیمی محض را بر اساس سوابق تحصیلی انجام میدهند. - تفاوت شیمی محض و کاربردی چیست؟
گرایش های رشته شیمی محض و کاربردی با وجود تشابههای بسیار، در نوع نگاه خود به علم شیمی متفاوت هستند. در شیمی محض بیشتر به دانش نظری و شناخت مباحث شیمی توجه میشود در حالی که شیمی کاربردی بیشتر بر استفاده از علم شیمی و شناخت مواد و ترکیبات شیمیایی در صنعت تمرکز دارد. - رشته شیمی محض برای چه کسانی مناسب است؟
طبیعتا علاقه و استعداد در دروس شیمی، فیزیک و ریاضی اولین پیششرط موفقیت در شیمی محض است. در درجه بعدی باید در سه سطح یعنی دروس دانشگاهی، ویژگیهای شخصیتی مانند کار تیمی، روحیه جستجوگری و دقت بالا و در نهایت مشاغل مرتبط با این رشته مانند کار در آزمایشگاهها یا حوزه پژوهش، علاقهمندی و توانمندیهای لازم را داشته باشید.
