شما چطور درس می‌خوانید؟ آیا از آن‌هایی هستید که از صبح خروس‌خوان تا آخر شب کتاب دست می‌گیرند و بی‌وقفه درس می‌خوانند؟ یا تلاش می‌کنید یک برنامه ریزی درسی مناسب داشته باشید و طبق برنامه پیش بروید؟ کار گروه اول شبیه درو کردن مزرعه است، حجیم، بی‌وفقه و خسته‌کننده! چرا که این افراد مدام تلاش می‌کنند حجم زیادی از اطلاعات را یکباره به سمت مغزشان سرازیر کنند. غافل از اینکه با این روش، بسیاری از مطالب پشت درهای بسته حافظه باقی می‌مانند! وجود یک مشاور تحصیلی می‌تواند در برنامه ریزی برای مدرسه به شما کمک کند.
جزو هر دسته‌ای که باشید این مقاله به شما کمک می‌کند! چون اگر اهل برنامه ریزی درسی باشید با خواندن این مقاله یاد می‌گیرید چگونه به بهترین شکل برنامه های درسی را اجرا کنید و به جای غرق شدن در کتاب‌ها و بی‌وقفه درس خواندن، یک روش منسجم را پیش بگیرید. پس این مقاله را از دست ندهید چون حرف‌ها و نکات زیادی را برای آموزش برنامه ریزی درسی برایتان آماده کردهایم و در کنار هم یاد می‌گیریم که با ۸ + ۸ نکته و اصل طلایی گفته شده، چطور برنامه ریزی درسی کنیم.
اهمیت برنامه ریزی درسی چیست؟
ممکن است بسیاری از دانش‌آموزان بپرسند چه اشکالی دارد که بدون برنامه درس بخوانیم؟ یا شاید هم با خودتان فکر کنید برنامه ریزی درسی تاثیر خاصی در موفقیت ندارد! اما با توجه به تفاوت در ظرفیت انتخاب رشته های مختلف، برای قبولی در رشته مورد علاقه‌تان باید برنامه ریزی درسی داشته باشید. بنابراین بهتر است قبل از توضیح درباره اینکه چگونه برنامه ریزی درسی کنیم کمی درباره ضرورت برنامه ریزی درسی صحبت کنیم.
فواید و اثرات برنامه ریزی درسی
لیستی از فواید و اثرات برنامه ریزی را در ادامه نوشته‌ایم:
- برنامهریزی ذهنتان را سامان‌دهی و فکرهایتان را مرتب می‌کند. به‌علاوه تمرکزتان را بالا می‌برد و باعث میشود از حواشی و مسائل غیرمهم دوری کنید.
- برنامه ریزی درسی به شما کمک می‌کند به بهترین شکل ممکن از وقت و انرژی‌تان استفاده کنید.
- با کمک برنامهریزی میتوانید موانع و اشتباهات را پیش‌بینی کنید و قبل از وقوع برطرفشان کنید.
- به مرور با نقاط ضعف و قوتتان آشنا می‌شوید و میتوانید با برطرف‌کردن ضعف‌ها و تقویت قوت‌هایتان به نوجوانی موفق در درس و تحصیل تبدیل شوید.
- از دیگر فواید برنامه ریزی درسی این است که مسیر مشخصی را پیش رویتان قرار میدهد و باعث میشود از سردرگمی نجات پیدا کنید.
- با مشخص شدن اهداف و مسیرتان، از فشارهای روانی و اضطرابتان کم میشود.
- با کمک برنامه ریزی درسی صبور بودن را یاد می‌گیرید، اراده‌تان قوی میشود و قدرت تصمیم‌گیری‌تان بالا می‌رود.
- برنامهریزی، شما را به انسان منظم‌تری تبدیل می‌کند و باعث میشود مدیریت زمان را به‌دست بگیرید.
- با برنامهریزی، اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت به‌روشنی جلوی چشممتان قرار می‌گیرید و میتوانید در بازه‌های زمانی مختلف میزان پیشرفتتان را بسنجید.
پیشنهاد مطالعه: تقویت اراده درس خواندن
ویژگی های برنامه ریزی درسی
سوال اساسی برای چیدن یک برنامه ریزی درسی این است که اساسا چگونه برای درس برنامه ریزی کنیم؟ اولین قدم شناخت ویژگیهایی یک برنامه درسی خوب است. ما در این قسمت ویژگی‌های یک برنامه ریزی خوب را برایتان ردیف کردهایم:
- یک برنامه ریزی درسی خوب، ساده و قابل اجرا است.
- کاملاً اختصاصی و متناسب با ویژگی‌ها و توانایی‌های فردی‌تان است.
- منعطف بودن یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های برنامه ریزی درسی خوب است، به‌طوری که می‌توان در صورت ضرورت، ساعات مطالعه را تغییر داد یا دروس مختلف را جابه‌جا کرد.
- معقول و منطقی است و بیشتر از توان فرد نیست.
- میزان پیشرفت‌ها و عقب‌ماندگی‌ها را می‌توان به‌راحتی در آن ارزیابی کرد.
راستی اگر تا اینجا هنوز نمیدانید روش درست خواندن چیست، سری هم به مطلب چگونه درس بخوانیم بزنید.
۸ اصل برنامه ریزی درسی
قبول دارید که حتی ساده‌ترین کارها هم اصول خاص خودشان را دارند؟ بنابراین برای اینکه برنامهریزی دقیقی داشته باشید بهتر است اصول و جوانب لازم را در نظر بگیرید. در این قسمت مهم‌ترین اصول برنامه ریزی درسی را با هم مرور می‌کنیم.
اصل اول برنامه ریزی واقع بینانه
اگر می‌خواهید یک برنامه اصولی بریزید و تا مدت‌ها به آن پایبند باشید، بهتر است رویاپردازی را کنار بگذارید و با توجه به شرایط یک برنامه عملی و واقع‌بینانه بنویسید. چون تنها در این صورت است که میتوانید در طولانی‌مدت به آن عمل کنید و از انجامش ناامید نشوید.
اصل دوم تعیین اهداف بلند مدت و کوتاه‌مدت
برای داشتن یک برنامه‌ی خوب باید ببینید که چه اهدافی را در نظر دارید، سپس این اهداف را به دو دسته‌ی کوتاه‌مدت (مثل جمع‌بندی یک مبحث خاص) و طولانی‌مدت (مثل اتمام مطالعه یک کتاب) تقسیم کنید. بر این اساس دیگر می‌دانید که در هر روز چند ساعت باید مطالعه کنید تا اهدافتان محقق شود. مثلا برای پایه نهم متوسطه هدف بلند مدت، قبولی در رشته مورد علاقه است. ممکن است شما قصد شرکت در المپیاد های مختلف مانند المپیاد نانو، المپیاد علوم کامپیوتر، المپیاد نجوم را داشته باشید که در مطلب المپیاد دانش‌آموزی درباره آن‌ها توضیح داده‌ایم و برای هر کدام باید برنامه ریزی مجزا و منحصر به فردی انجام دهید.
برای شکستن اهداف بلندمدت به کوتاه‌مدت، میتوانید از برنامهریزی به روش بولت ژورنال استفاده کنید.
اصل سوم تعیین واحد مطالعاتی
باید بدانید که اصلاً لازم نیست ساعت‌های متوالی مشغول درس خواندن باشید! چون این کار علاوه‌بر خسته‌کننده بودن، راندمان کارتان را هم پایین می‌آورد. بنابراین بهتر است برای خودتان واحدهای مطالعاتی تعیین کنید، تحقیقات روانشناسی نشان میدهد که واحدهای مطالعاتیِ ۷۵ تا ۹۰ دقیقه‌ای بسیار مناسب و پربازده هستند. البته بین هر واحد لازم است ۱۵ تا ۳۰ دقیقه استراحت کنید. برای تعیین دقیق واحدهای مطالعاتی و مبنای آن‌ها، سری هم به مقاله تکنیک پومودورو برای درس خواندن و مطالعه کنکوری موثر بزنید.
اصل چهارم تعیین واحدهای جبرانی
گاهی اوقات ممکن است برایتان کاری پیش بیاید و نتوانید طبق برنامه‌تان پیش بروید. به همین دلیل در نظر گرفتن چند جای خالی در برنامه‌تان به‌عنوان واحد مطالعاتی جبرانی از مختل شدن برنامه‌تان جلوگیری می‌کند.
اصل پنجم خواب، ورزش و تفریح به میزان کافی
در یک برنامهریزی اصولی هم به اهمیت خواب و استراحت توجه میشود و هم تفریح و ورزش را از قلم نمی‌اندازد. فراموش نکنید که شما در طول روز به ۶ تا ۸ ساعت خواب نیاز دارید و هم اینکه لازم است در هفته ۶ ساعت را به گردش وتفریح اختصاص دهید. ۱۵ تا ۳۰ دقیقه ورزش روزانه هم تمرکز و شادابی‌تان را دوچندان می‌کند.
اصل ششم توجه به تنوع مطالعاتی
برای داشتن یک برنامه ریزی درسی اصولی بهتر است روزانه درس‌های مختلفی را مطالعه کنید، این تنوع هم در به‌خاطرسپاری مطالب به شما کمک می‌کند و هم باعث میشود کمتر خسته شوید. شما در روزهای تعطیل میتوانید ۴ تا ۶ درس مختلف را در برنامه‌تان بگنجانید.
اصل هفتم ایجاد تعادل مطالعاتی
دو معیار مهمی که به شما کمک می‌کند تا در طول مطالعه تعادل داشته باشید، ضریب دروس و توانایی فردی‌تان است. با در نظر گرفتن این دو معیار بهتر میتوانید تصمیم بگیرید که باید برای چه درس‌هایی بیشتر وقت بگذارید.
اصل هشتم ترتیب مطالعاتی
بهتر است ترتیب مطالعه‌تان به این صورت باشد: دو درس اختصاصی و سپس یک درس عمومی. نکته‌ی مهم دیگر اینکه بهتر است مطالعه را با درسی شروع کنید که آسان‌تر است یا علاقه بیشتری به آن دارید و درس‌های دشوار را برای ساعات میانی مطالعه قرار دهید.
۸ نکته برای یک برنامه ریزی درسی خوب
با وجود اینکه اجرای اصول، مهم‌ترین بخش برنامهریزی است اما نکات ریزی هم وجود دارند که مثل فوت کوزه‌گری به اجرای بهتر برنامه کمک می‌کنند. برای همین هم در این قسمت به‌طور خلاصه مهم‌ترین نکات برنامه ریزی درسی را برایتان آورده‌ایم تا با استفاده از آن نتیجه بهتری از برنامه ریزی بگیرید.
با خلاصه نویسی مطالب را روانه حافظه بلندمدت کنید
شما بعد از اینکه مطلب درسی را به‌خوبی درک کردید، با نوشتن کلمات و نکات کلیدی میتوانید مطلب را خلاصه کنید. با خلاصه‌نویسی دروس هم دوره کردن درس برایتان ساده شود و هم مفاهیم مهم خیلی زود در حافظه بلندمدتتان ماندگار میشوند.
با حاشیه نویسی نکات ضروری را به خاطر بسپارید
حاشیه‌نویسی یک روش کاربردی برای به خاطر سپردن نکات کوچک اما مهم است. به کمک این روش هیچ نکته‌ای از چشمتان دور نمی‌ماند.
مکان مطالعه را تغییر ندهید
یک جای ثابت و آرام را برای درس خواندن در نظر بگیرید چون تغییر مداوم مکان مطالعه، تمرکز را از بین می‌برد.
سر وقت تست بزنید
اگر برای برنامهریزی کنکور یا یک امتحان مهم آماده می‌شوید باید با برنامه تست بزنید یا نمونه سوالات آزمون را جواب بدهید. مناسب‌ترین زمان برای موفقیت در تست زنی یا پاسخ دادن به سوالات امتحانی یک روز بعد از مطالعه است. در همین مورد میتوانید مطلب چگونه رتبه برتر کنکور شویم را هم مطالعه کنید. بهترین کار این است یک هفته، یک ماه و در نهایت سه ماه بعد دوباره تست‌زنی را تکرار کنید.
سبک مطالعه مناسب خود را پیدا کنید
هر کدام از ما توانایی‌های ذهنی متفاوتی داریم، برای همین هم بهتر است شیوه مطالعه‌مان را هم با این توانایی‌ها تطبیق دهیم. برای مثال اگر حافظه بصری شما قوی است میتوانید از فلش کارت برای مرور مطالب استفاده کنید و در صورتی که حافظه شنیداری بهتری دارید میتوانید هنگام درس خواندن صدایتان را ضبط کنید و در موقعیت‌های مختلف به آن گوش دهید.
برای خودتان جدول زمانبندی طراحی کنید
طراحی جدول برنامه ریزی برای درس خواندن کمک می‌کند تا منسجم‌تر عمل کنید. شما میتوانید برای برنامه ریزی هفتگی و ماهانه جدول‌های جداگانه طراحی کنید یا در یک جدول، زمان مطالعه و اوقات بیکاری‌تان را مشخص کنید تا برنامهریزی را با دید بهتری انجام دهید.
هر چند وقت یک بار برنامه خود را ارزیابی کنید
با مرور و بررسی عملکردتان کیفیت برنامه‌ریزی‌تان مشخص میشود. زیرا با این کار متوجه می‌شوید که آیا برنامه‌ها ثمربخش بوده یا بهتر است تغییراتی در آن ایجاد کنید.
برای هر درس به اندازه لازم وقت بگذارید
بهتر است همیشه به واحدهای مطالعاتی‌تان پایبند باشید و با سرعت معقول و در زمان مشخصی مطالعه یک درس را به پایان برسانید. کمال‌گرا بودن را کنار بگذارید و برای دروسی که ضریب اهمیت پایینی دارند، بیش از حد وقت نگذارید. گاهی برخی دانش‌آموزان وسواس زیادی در این مورد دارند، پیش از این مطلبی تحت عنوان وسواس مطالعه نوشته‌ایم که راهنمای خوبی برای این مورد است.
سخن پایانی
در این مقاله سعی داشتیم تمام نکاتی لازم برای داشتن یک برنامه ریزی درسی خوب را یادآوری کرده و بگوییم که چگونه یک برنامه ریزی درسی خوب داشته باشیم. البته فراموش نکنید، بهترین فردی که می‌تواند برنامه درسی خوب برایتان طراحی کند خودتان هستید. چون هیچ‌کس بهتر از شما ویژگی‌های اخلاقی، توانایی و قابلیت‌هایتان را نمی‌شناسد. البته برای اینکه یک برنامه اصولی داشته باشید میتوانید از مشاورین و متخصصین این حوزه کمک بگیرید. به این ترتیب همه چیز فراهم است تا با قدم‌های محکم و اراده‌ای قوی به سوی موفقیت حرکت کنید. موفقیتی که با قدم‌های آهسته اما پیوسته و با پشتکار مداوم به دست می‌آید.
سوالات متداول
- آیا برنامه ریزی درسی واقعا موثر است؟
برنامه ریزی درسی فوایدی مانند کاهش اتلاف زمان، مطالعه هدفمند، کشف نقاط ضعف و قوت در مطالعه و دروس، افزایش تمرکز و کاهش استرس و اضطراب میشود و در نهایت بهرهوری شما را به سدت افزایش میدهد. - چگونه برای درس خواندن برنامه ریزی کنیم؟
در این مطلب به ویژگی های برنامه درسی خوب و اصول و روشهای برنامهریزی اشاره کردهایم که با مطالعه آن میتوانید یک برنامه درسی اولیه و اصولی طراحی کنید. - چگونه به برنامه ریزی درسی پایبند بمانیم؟
ابتدا باید تمام اصول یک برنامه ریزی موفق را بدانید، اینکه چه ویژگیهایی دارد، چطور باید طراحی شود و باید به چه نکاتی در طراحی آن توجه کرد. مواردی مانند کمال طلبی موجب اهمالکاری در عمل به برنامه میشوند که باید به دنبال رفع آن باشید. - چگونه با برنامه ریزی به همه درس های خود برسیم؟
در هر برنامه ریزی درست، باید تعادل و هماهنگی بین اهمیت و سختی درس، نقاط ضعف و قوت شما با ساعت مطالعه وجود داشته باشد تا در همه درسها به میزان کافی و مساوی پیشرفت کنید.
