آیا بارها و بارها یک مطلب را مطالعه میکنید؟ آیا همیشه نگرانید که مطالب مطالعه شده را فراموش کنید؟ آیا هنگام مطالعه اضطراب دارید؟ آیا با وجود بارها مطالعه، مطالب از ذهنتان پاک می‌شوند؟ اگر جوابتان مثبت است، باید بگوییم شما دچار وسواس مطالعه شده‌اید. اما نگران نباشید، وسواس در مطالعه همواره در کمین دانشآموزان است ولی راهکارهایی برای رهایی از آن وجود دارد. کمال گرایی در درس خواندن باعث میشود شما با وجود ساعت‌ها مطالعه، به نتیجه دلخواهتان دست پیدا نکنید و همیشه در استرس باشید. اما وسواس مطالعه چیست و چگونه وسواس مطالعاتی را از بین ببریم از جمله سوالات رایج دانش‌آموزانی هستند که با این مشکل دست و پنجه نرم میکنند. برای رسیدن به پاسخ این سوالات تا پایان این مقاله از سلام همراه ما باشید.
وسواس مطالعه چیست؟
وسواس انواع مختلفی دارد که ریشه اصلی آنها ضعف اعتماد به نفس و عدم خودباوری و استرس و اضطراب ناشی از آن است که به شکل یک لوپ، وسواس را بازتولید میکنند. وسواس در درس خواندن یا حساسیت مطالعاتی، نوعی وسواس است که از مشکلات تحصیلی نوجوانان بوده و باعث اختلال در روند تحصیل و زندگی شخصیشان میشود. دانش آموزان مبتلا به وسواس مطالعه، ساعت‌ها روی مطلبی مکث میکنند، بارها آن را می‌خوانند و باز هم احساس میکنند مطالب را فراموش کرده‌اند. در واقع وسواس ناشی از استرس فراموشی یا حجم بالای درس‌ها است، اغلب دانشآموزان، برای یک بار هم که شده این نواع وسواس را تجربه کرده‌اند.
اما وسواس مطالعه نه‌تنها باعث بهتر شدن نتایج درسی شما نمی‌شود، بلکه زمان زیادی از شما می‌گیرد و فراموشی مطالب را در پی دارد. وسواس در درس خواندن می‌تواند ناشی از ترس از شکست در کودکان باشد که باعث میشود با کوچک‌ترین نتیجه ضعیفی ناامید شوید و استرس شدیدی بگیرید. دانشآموزان کمال‌گرا فکر میکنند باید در تمام درس‌ها نمرات کامل بگیرند، به تمام سوال‌ها جواب دهند و با کوچک‌ترین نقصی احساس ناکارآمدی میکنند.
پیشنهاد مطالعه: هر آنچه برای درمان وسواس فکری در نوجوانان باید بدانید
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر میشود!
وسواس مطالعه چه پیامدها و نشانههایی دارد؟
دانش‌آموزهایی که دچار وسواس درسی هستند نشانه‌های واضحی دارند:
- از علائم اضطراب در دانش آموزان رنج می‌برند.
- هر مطلب، حتی مطالب ساده را بارها و بارها از اول می‌خوانند.
- همیشه باید در جای مشخصی درس بخوانند.
- اگر یک وسیله کوچک جابه‌جا شود، تمرکزشان را از دست می‌دهند.
- حتی وقتی مطلبی را کامل یاد گرفته‌اند، احساس ضعف میکنند و حس میکنند بلد نیستند.
- زمان زیادی را برای مطالعه یک مبحث ساده می‌گذارند.
- هیچ‌وقت از نتیجه راضی نیستند.
حساسیت در درس خواندن، نه‌تنها باعث بهتر شدن وضعیت تحصیلیتان نمی‌شود، بلکه پیامدهای زیادی دارد. وسواس مطالعه، علاوه‌بر آسیب‌های زیاد روحی روانی و افزایش استرس مدرسه، باعث میشود شما علی‌رغم صرف زمان زیاد، از شدت استرس بخشی از مطالب را فراموش کنید، به دلیل مکث زیاد روی هر بخش، به برنامه‌های مطالعاتی نرسید و نتوانید برنامه‌های جانبی مثل کلاس‌های هنری و ورزشی را جلو ببرید. وسواس در مطالعه تمام وقت شما را به خودش اختصاص می‌دهد و جلوی استفاده بهینه از زمان را می‌گیرد. دانش‌آموزانی که مبتلا به وسواس در درس خواندن هستند، همیشه ذهن آشفته‌ای دارند و از شدت استرس، همه‌چیز را فراموش میکنند.
پیشنهاد مطالعه: اختلالات روانی شایع در مدارس
۱۰ راه مفید برای درمان وسواس مطالعاتی
مطالعه و درس خواندن مهارت هستند و هر مهارتی اصولی دارد که میتوان آنها آموزش دید. بسیاری از دانشآموزان به دلیل بی‌توجهی به قواعد و نکات مهم در درس خواند، نتیجه مناسب نمی‌گیرند و در نتیجه به عنوان یک مکانیسم دفاعی، دچار وسواس مطالعه می‌شوند. برای انواع وسواس مطالعاتی نیز مثل هر وسواس دیگری باید برطرف شود، وگرنه در عملکردتان اختلال ایجاد خواهد شد. اگر وسواس مطالعاتی طولانی شود و کاری برای بهبود آن نکنید، از تمام برنامه‌های درسی عقب می‌مانید، دچار استرس بیش از حد می‌شوید و نتیجه دلخواه را نمی‌گیرید و این لوپ تکرار خواهد شد. در گام اول نگران نشوید و بدانید وسواس مطالعه ممکن است برای هر دانش‌آموزی پیش بیاید، در گام بعدی باید مشکل خودتان را بپذیرید و سعی کنید به تدریج عادت وسواس را با استفاده از روش‌های صحیح مطالعه و اقدام برای رفع مشکلات روحی خود، ترک کنید. اما برای درمان وسواس مطالعاتی راهکارهای زیر کمکتان میکنند که این حساسیت در درس خواندن را کاهش دهید.
مشخص کردن زمان و مبحث پیش از مطالعه
قبل از مطالعه دروس پیش مطالعه انجام دهید. خودتان را محدود کنید. قبل از شروع مطالعه، مبحث یا تعداد صفحات مشخصی را در نظر بگیرید و با خود قرار بگذارید این مبحث یا صفحات را در زمان مشخصی، مثلاً دو ساعت، مطالعه کنید. این کار باعث میشود به‌مرور سرعت مطالعه بیشتر شود و بین مطالعه، وقت کمتری برای افکار منفی و استرس داشته باشید.
پیشنهاد مطالعه: افزایش سرعت مطالعه امتحانات و کنکور
خلاصه نویسی و یادداشت برداری از مطالب مهم
خلاصهنویسی و یادداشت‌برداری دروس، یکی از راههای بسیار موثر در درمان وسواس مطالعه هستند. با یادداشت‌برداری و خلاصهنویسی نکات مهم، دیگر نیازی نیست تمام مطالب را جز‌به‌جز چندین بار بخوانید، میتوانید برای مرور از یادداشت‌هایتان استفاده کنید. همچنین نوشتن، باعث افزایش تمرکز و تثبیت مطالب در ذهن میشود.
رهایی از افکار مزاحم و درمان وسواس مطالعه
در طول مطالعه، نگذارید افکار مزاحم وارد ذهنتان شوند؛ افکاری مثل اگه نمره‌‌ام کم بشه؟ اگه تو آزمون نتیجه بدی بگیرم؟ اگه نتونم به تمام سوالا جواب بدم؟ اگه یادم بره؟ همگی باعث ترس و استرس می‌شوند و مطالب را بیشتر از ذهنتان پاک میکنند. اگر در حین مطالعه، فکری به ذهنتان رسید، میتوانید آن را روی کاغذ یادداشت کنید تا بعداً به سراغش بروید. این‌طوری تمرکزتان افزایش پیدا میکند.
پیشنهاد مطالعه: راههای کنترل و کاهش استرس امتحان
تمرکز کردن
یکی از راههای درمان وسواس مطالعاتی، افزایش تمرکز است. اگر شما یک بار با تمرکز کافی مطلبی را مطالعه کنید، نتیجه بهتری کسب میکنید تا اینکه با نگرانی و وسواس، بارها همان مطلب را بخوانید. مطالعه با تمرکز، به نتایج بهتری می‌انجامد. بنابراین سعی کنید عوامل پرت‌کننده‌ی حواس را از اطرافتان دور کنید، به مسائل متفرقه فکر نکنید و به خودتان بگویید: «من می‌خوام این درس رو مثل یک کتاب داستان یا مجله بخونم و نباید نگران فراموش شدنش باشم».
تندخوانی و مرور
بعد از اینکه در یک زمان مشخص و با تمرکز درس‌ها را مطالعه کردید، نوبت تندخوانی دروس است. تندخوانی یعنی روی مطالب مکث نکنید و تنها با حضور ذهن و آرامش، یک بار از روی مبحث بخوانید. تکرار چند باره، تنها باعث نگرانی و استرس میشود. تندخوانی شما را وادار میکند زودتر از مباحث مختلف بگذرید و وسواستان به مرور کمتر و کمتر شود.
ذهنتان را تقویت کنید
همان‌طور که گفتیم، بخش زیادی از وسواس، ناشی از استرس است. استرس هم می‌تواند زاییده افکار منفی باشد؛ نگرانی برای نمره‌ها و نتیجه‌ها، نگرانی برای کنکور، نگرانی برای عقب افتادن از دوست‌ها و هم‌سالان، کمال‌گرایی نوجوانان و میل به بهترین بودن و بدون نقص بودن، هر کدام می‌تواند بخشی از عوامل وسواس در درس خواندن باشد. اگرچه درس و تحصیل، از مهم‌ترین و پررنگ‌ترین دغدغه هر فرد در دوران دانش‌آموزی هستند، اما با این حال تمام زندگی شما نیست. همیشه نباید بهترین نمره‌ها را بگیرید و نفر اول آزمون‌ها باشید؛ تا حد ممکن تلاشتان را بکنید و نتیجه شما را مایوس نکند. نباید از بخش‌های دیگر زندگی مثل تفریح، هنرآموزی و ورزش غافل شوید.
استفاده از تکنیک‌های ریلکسیشن و ذهن‌آگاهی
درس و امتحان برای همه‌ی دانشآموزان استرس‌زاست. برخی به‌کمک راهکارهای مدیریت استرس، سطح نگرانی خود را مدیریت میکنند و به تکالیفشان می‌رسند، برخی‌دیگر از پس اضطرابشان بر نمی‌آیند و روزبه‌روز بیشتر درگیر علائم آن مانند وسواس مطالعه می‌شوند. یکی از تکنیک‌های موثر مدیریت استرس، استفاده از مایندفولنس و مدیتیشن برای درس خواندن است، پس حتما از آنها استفاده کنید.
تمرین و تست و سوال
یکی از مسیرهای کمک به درمان وسواس مطالعاتی این است که به جای خواندن چند باره و نگرانی از فراموشی، بعد از مطالعه هر مطلب، تعدادی نمونه سوال و تست حل کنید. حل کردن سوال‌ها باعث میشود جای مطالب در ذهنتان حسابی امن و محکم شود. پس بدون نگرانی و استرس از خودتان امتحان بگیرید، بعد برگه‌ها را تصحیح کنید و سعی کنید نقاط ضعفتان را بشناسید و یادداشت کنید. پس از آن در مرورها و دوره‌ها، سراغ نقاط ضعفتان بروید و آنها را بر طرف کنید. نیازی نیست تمام مطالب را دوباره بخوانید، تنها باید سراغ نقاط ضعفتان بروید و برطرفشان کنید. در واقع تست‌زنی و حل سوال، از موثرترین راه‌ها برای درمان وسواس مطالعه است.
تغذیه و خواب کافی
اگر هنگام مطالعه، تمرکز زیادی نداشته باشید، مدام حس میکنید باید برگردید و دوباره مطالب را بخوانید. تمرکز هم تا حدودی به وضعیت جسمانی وابسته است. شب‌ها حداقل هفت تا هشت ساعت بخوابید و تغذیه مناسب داشته باشید. استفاده از قند کمتر و به جای آن گنجاندن پروتئین، سبزیجات، فیبر و آب کافی باعث میشود از نظر جسمی و روحی وضعیت بهتری پیدا کنید. انتخاب بهترین زمان برای مطالعه، قدرت حافظه‌تان را بالا می‌برد. با روحیه‌ای خوب و وضعیت جسمانی مناسب سراغ درس‌ها بروید و در طول مطالعه، اصلاً به نتیجه فکر نکنید.برای مطالعه درسی که دوست ندارید این مقاله را مطالعه کنید
حین مطالعه مکث نکنید
اگر حس میکنید مطلبی برایتان سنگین است یا باید دوباره مطالعه‌اش کنید، مکث نکنید. مکث کردن باعث میشود ساعت‌ها روی یک مطلب بمانید و در آخر ذهنتان خسته شود و نتوانید به برنامه مشخص شده برسید. به‌جای اینکه زمان زیادی را روی یک موضوع بایستید، علامتی کنار مباحث مشکل‌تر بگذارید و عبور کنید. در مرور مطالب، میتوانید کمی مکث کنید و دوباره این قسمت‌ها را بخوانید.
تکنیک‌های علامت‌گذاری در درمان وسواس مطالعه
علامت‌گذاری‌های مختلف، می‌تواند به ذهن شما نظم ببخشد و مطالب را اولویت‌بندی کند. اولویت‌بندی مطالب باعث میشود بدانید در کدام قسمت‌ها وقت بیشتری بگذارید و از کدام قسمت‌ها زودتر عبور کنید. میتوانید با علامت‌های مختلف، قسمت‌های مهم‌تر و پرتکرارتر، قسمت‌هایی که خوب بلدید، قسمت‌های مشکل‌تر و قسمت‌های ساده‌تر مباحث را مشخص کنید. این کار در مرور و دوباره‌خوانی به کمکتان می‌آید و بازدهی مطالعه‌تان را بالاتر می‌برد.
سخن پایانی
همیشه به یاد داشته باشید، تلاش بدون درایت و آگاهی، نمی‌تواند نتیجه‌بخش باشد. لزوماً ساعت‌ها مطالعه و وقت‌گذاشتن بیش از حد، شما را به موفقیت نمی‌رساند. دانش‌آموزانی که دچار وسواس مطالعاتی شدید هستند، بارها و بارها یک موضوع درسی را مطالعه میکنند، ولی در آخر هم نتیجه دلخواهشان را نمی‌گیرند. شما باید شما باید با روش‌های افزایش توجه و تمرکز آشنا شوید و تکنیک‌های درست درس خواندن را فرابگیرید. وسواس مطالعاتی، اختلالی ناشی از استرس است که به کمک تمرین‌ها و راهکارهایی که در این مقاله از سلام مطالعه کردید، قابل درمان و رفع شدن است. بنابراین وقت را تلف نکنید و از همین امروز، برای برطرف کردن وسواس مطالعاتی گام بردارید.
سوالات متداول درباره وسواس مطالعه
- وسواس مطالعه چیست؟
وسواس انواع مختلفی دارد که ریشه همه آنها استرس و اضطراب است که به شکل یک لوپ، وسواس را بازتولید میکنند. وسواس در درس خواندن یا حساسیت مطالعاتی، نوعی وسواس است که در دانشآموزان ظهور میکند و باعث اختلال در روند تحصیل و زندگی شخصیشان میشود. - علت وسواس درسی چیست؟
علل اصلی وسواس در درس خواندن مواردی مانند اضطراب، استرس، ترس از شکست و کمالطلبی منفی هستند. - چگونه بفهمیم که وسواس در مطالعه داریم؟
وسواس در درس خواندن علائم و نشانههایی دارد که در این مطلب به آنها اشاره کردهایم و در صورتی که چند مورد از آنها را تجربه میکنید به طوری که مانع از کسب نتیجه مناسب شوند، میتوان گفت به وسواس مطالعه مبتلا هستید. - چگونه وسواس مطالعاتی را از بین ببریم؟
راههای مختلفی برا درمان وسواس مطالعاتی وجود دارند که ۱۰ مورد از آنها را در این مطلب ذکر کردهایم و با تمرین و تکرار آنها میتوانید تمرکز خود را افزایش دهید.
