اگر به شما بگویند یک وزنه سنگین را بلند کن چه می‌گویید؟ قطعا اولین چیزی که به نظرتان می‌رسد تمرین مداوم و عضله‌سازی است تا به توانایی لازم برای بلند کردن وزنه برسید. به غیر از انگیزه که موتور محرکه اولیه برای شروع هر کاری است، یادگیری یکی از عوامل کلیدی برای رشد و پیشرفت است. اما مشکل این است که گاهی اراده لازم برای طی کردن فرآیند یادگیری، مطالعه، حفظ و درک مطالب جدید را نداریم. می‌دانیم باید درس بخوانیم، می‌دانیم چه رویاها و آرزوهای دور و درازی برای خودمان داریم اما انگار دست و پایمان را بسته‌اند. در این مقاله، به بررسی کاربردی‌ترین روشهای تقویت اراده برای درس خواندن و ایجاد تعهد به یادگیری خواهیم پرداخت.
اراده چیست؟
اراده، قدرتی درونی است که ما را به سوی آرزوها و اهدافمان سوق میدهد. این قدرت باعث میشود تا با متعهد بودن به یادگیری، تلاش مداوم داشته باشیم. اراده مانند عضلات بدن است که با فعالیت بیشتر و تمرین کردن، قوی‌تر میشود. اما تعریف دقیق اراده چیست؟ این تعریف را باید در فاکتورهایی که برای اراده در نظر گرفته میشود جستجو کرد:
- توانایی به تأخیر انداختن لذت
- مقاومت در برابر وسوسه‌های لحظه‌ای و کوتاه مدت
- کنترل کردن تکانش‌های ناگهانی و هیجانی
- توانایی خودتنظیمی و خودکنترلی
آیا من اراده ضعیفی دارم؟
حالا از کجا متوجه شویم که آیا مشکل ما در پیش نرفتم اراده است یا چیزهای دیگر؟ قبل از هرچیز باید بدانیم که اراده مجموعه‌ای از توانمندی‌ها برای شروع کار و تداوم آن است. بنابراین نشانه‌ها و فاکتورهای مشترکی با مشکلات دیگری مثل اهمال کاری داشته و در واقع با آن‌ها همپوشانی دارد. این نشانه‌ها ممکن است در افراد مختلف با میزان و شدت‌های متفاوت دیده شوند و ارتباط آن‌ها با ضعف اراده نیز ممکن است با عوامل روان‌شناختی و زیستی مختلف ارتباط داشته باشد. در کل، اگر در مسیر درس خواندن حداقل چند مورد از چالش‌های زیر را دارید، باید بدانید احتمالا مشکل به اراده شما برمی‌گردد:
عدم تصمیم‌گیری مستقل
در تصمیم‌گیری‌های مهم تردید و شک زیادی دارم و نمی‌توانم مستقل تصمیم بگیرم.
تعویق در اقدام
دائما اقدام کردن را به تعویق می‌اندازم و هر بار تصور می‌کنم حتما روز یا ماه بعد کار را شروع خواهم کرد.
عدم مقاومت در برابر عوامل حواس پرتی
با هر چیز کوچکی حواسم پرت میشود و تمرکزم را برای ادامه کار از دست می‌دهم.
ناتوانی در کنترل هیجانات
نسبت به نیازهای غیرضروری مقاومت کمی دارم و نمی‌توانم خوش‌گذرانی‌های ساده و زودگذر را به تعویق بیندازم.
عدم مقاومت در برابر چالش ها
با برخوردن به هر شکست، مشکل، پیچیدگی در کار یا حتی خستگی جسمی و روحی، سریعا از ادامه کار دست می‌کشم.
ناتوانی در پایبندی به هدف
معمولا در برنامهریزی برای اهداف بلند مدت سالانه یا ماهانه، بین راه هدف را گم می‌کنم و همه چیز را رها می‌کنم. به همین دلیل کارهای عقب‌مانده و برنامه‌های بلاتکلیف زیادی دارم.
ترس از ابهام و تغییر
اگر شرایط تغییر کند، مثلا مدرسه، دوستان یا معلم من عوض شود، تمرکز و استمرارم از بین می‌رود.
ترس از سختی
اگر با هدف بزرگ یا دشواری روبرو شوم که مسیر رسیدن به آن پیچیده است، جا می‌زنم.
تکرار روش های ناکارآمد
بارها از روش‌هایی استفاده می‌کنم که در دفعات قبلی مرا به نتیجه مطلوب نرسانده‌اند. میلی به پیدا کردن روشهای جدید یا یافتن راه حل ندارم.
اهمیت تقویت اراده برای درس خواندن
با افزایش اراده، میتوانیم:
- مدت زمان به خاطر سپردن مطالب را افزایش دهیم.
- روند یادگیری را سریعتر کنیم.
- مدت زمان تمرکز برای مطالعه را افزایش دهیم.
- در شرایط نامناسب نیز به برنامه درسی پایبند باشیم.
- روی هدف‌ها و آرزوهایمان تمرکز کنیم.
- با چالش‌ها و مشکلاتی که در مسیر یادگیری وجود دارند، بهتر روبرو شویم.
- از غرق شدت در رویا، اهمال‌کاری و کمالطلبی دور شویم.
- با شکست خوردن عقب‌نشینی نکرده و آن را به فرصتی برای رشد تبدیل کنیم.
پیشنهاد مطالعه: درس خواندن در تابستان و چگونه درس بخوانیم
علل ضعف در اراده برای درس خواندن
وقتی بارها رویای خود را مرور کردید و به آن نرسیدید، وقتی از برنامه مطالعاتی خود عقب ماندید یا نتیجه دلخواه را در کنکور یا هر کار دیگری کسب نکردید، حتما با خودتان فکر می‌کنید چه اتفاقی برای من افتاده؟ چرا اراده کافی ندارم؟ چرا علی‌رغم میلم نمی‌توانم این مشکل را کنترل کنم؟ چرا هر راهی انتخاب می‌کنم به بنبست می‌رسد؟ اینجاست که باید مسئله را کمی ریشه‌ای‌تر ببینیم و علل بی اراده بودن را جستجو کنیم. هرکدام از عوامل زیر میتوانند یک نقش کلیدی در ضعف اراده برای درس خواندن بازی کنند:
- اهمال کاری ( پیشنهاد می‌کنیم سری به مطلب اهمال کاری تحصیلی بزنید)
- نداشتن انگیزه و هیجان کافی برای شروع
- ترس از شکست خوردن
- ترس و اضطراب از سرزنش، تحقیر و تنبیه والدین یا مدرسه
- عدم تمرکز
- پیدا نکردن مسیر یا درس مورد علاقه
- کمال طلبی
- وجود عوامل حواس‌پرتی و محیط نامناسب برای مطالعه
- ناتوانی در یادگیری به دلیل مشکلاتی مثل اختلالات یادگیری
- پایین بودن هوش هیجانی
اینجاست که متوجه میشویم راه‌هایی مانند ایجاد فشار از سمت والدین یا مدرسه، تنبیه کردن یا توقع کامل بودن از دانش‌اموزان، نه تنها نتیجه مثبتی ندارد بلکه اگر دچار افراط در این رفتارها شویم، اراده و انگیزه آن‌ها را فلج خواهیم کرد.
بهترین روش های تقویت اراده برای درس خواندن
اراده را میتوان به عنوان انگیزه یا انگیزه درونی توصیف کرد که ما را وادار می‌کند تا دست به عمل بزنیم و در تلاش خود پافشاری کنیم. این نیرویی است که به ما کمک می‌کند تا به اهداف یادگیری خود متعهد بمانیم و به ما قدرت میدهد تا از موانع و حواس‌پرتی‌ها عبور کنیم. درست مانند یک عضله، اراده را میتوان در طول زمان تمرین و توسعه داد.
تعیین اهداف مشخص
فرض کنید قصد دارید کاری را آغاز کنید اما هیچ ایده‌ای از اینکه چرا این کار را می‌کنید ندارید. قطعا جایی در میانه مسیر، انگیزه اراده برای درس خواندن در شما فروکش خواهد کرد. با وجود اهداف مشخص و شخصی است که به جست و جوی چشم‌اندازآینده می‌رویم، ابزارها، روش و برنامه لازم برای رسیدن به هدف را می‌چینیم و به حرکت می‌افتیم. هدف علاوه بر انگیزه، ایجاد امید، امنیت و شفافیت می‌کند و ذهن را از چرخه سرگردانی و عدم تمرکز خارج می‌کند. وقتی هدفی کاملا تعریف شده داشته باشیم، حفظ انگیزه و ماندن در مسیر آسان‌تر میشود. حتما اهداف خود را به بازه‌های چند ساله، یک ساله، یک ماهه، هفتگی و روزانه تقسیم کنید. فایده‌ای ندارد بدانید می‌خواهید ۵ سال بعد مهندس هوا و فضا باشید در حالی که هیچ برنامه کوتاه مدتی برای آن نچیده‌اید.
داشتن برنامه مطالعه
وقتی می‌خواهید از نقطه الف به نقطه ب بروید، قبل از هرچیز از یک برنامه مسیریاب استفاده می‌کنید یا فورا سراغ نقشه می‌روید. پس چطور فکر می‌کنید میشود بدون داشتن یک برنامه روشن و قدم‌های مشخص، اراده درس خواندن داشته باشید؟ برنامه ریزی درسی خوب و ساختاریافته به ما کمک می‌کند تا وظایف یادگیری خود را سازماندهی کنیم و از پیشرفت پایدار به سمت اهداف خود اطمینان حاصل کنیم. پیروی از یک برنامه حس عدم قطعیت را کم می‌کند و با ایجاد امنیت ذهنی، کمک می‌کند به مسیر پایبند بمانید. پیش از این بهترین اپلیکیشن های برنامه ریزی درسی و کاری را هم معرفی کرده‌ایم که در این مورد کمک فراوانی می‌کنند.
پرورش انگیزه درونی
همه ما دست کم در دوره کودکی با گرفتن جایزه یا تحسین شدن (پاداش) به سمت کارهای مختلف سوق داده شده‌ایم. اما در بزرگسالی از این جایزه‌ها و تشویق‌ها خبری نیست. بلکه بسیاری از مسئولیت‌ها صرفا وظایف ما به عنوان یک بزرگسال هستند و دیگران از ما توقع دارند. جایزه‌ها قرار بود به ما در شروع کمک کنند و بعد آن شور و هیجان‌ها به انگیزه‌های درونی تبدیل شوند. اما اگر چنین اتفاقی در بزرگسالی رخ ندهد چه؟ احتمالا با سستی اراده و بی‌انگیزگی دست و پنجه نرم می‌کنیم. البته خصوصا در دوره کودکی، روش‌هایی برای تشویق موثر وجود دارد که در دو مطلب تشویق کودکان به درس خواندن و تشویق کودکان به کتابخوانی به آن‌ها پرداخته‌ایم. راه‌های زیر را هم برای پرورش انگیزه‌های درونی انجام دهید:
- به این فکر کنید که در انجام کارها چه چیزی واقعاً شما را هیجان زده و علاقه‌مند می‌کند؟ وقتی موضوعاتی را مطالعه می‌کنیم که به آن‌ها علاقه داریم، این روند لذت‌بخش به طور طبیعی اراده را تقویت می‌کند.
- از قدرت هدایا غافل نشوید و حتی شده با یک پک استیکر یا دیدن یک قسمت سریال مورد علاقه‌تان، به خودتان پاداش بدهید.
- نقاط عطف و دستاوردهای کوچک مسیر را جشن بگیرید.
پاداش به خود برای انجام وظایف، رفتار مثبت را تقویت می‌کند تا به مرور انگیزه‌های درونی قوت بگیرند. اگر باید درسی بخوانید که از آن متنفرید، مطلب مطالعه درسی که دوست ندارید برای شما نوشته شده است.
پذیرفتن مسئولیت
از دوستان، خانواده یا دوستانی که میتوانند شما را در قبال تعهدات تحصیلی خود مسئول بدانند، حمایت کنید. به اشتراک گذاشتن اهداف و پیشرفت خود با دیگران احساس مسئولیت را تقویت و انگیزه شما را حفظ می‌کند. در محیط‌های مختلف به دنبال مسئولیت‌های کوچک باشید تا احساس ارزشمندی و شوق ادامه دادن در شما پرورش پیدا کنند. هربار که کاری را تمام کنیم هورمون دوپامین به عنوان جایزه در مغز ترشح میشود و این احساس رضایت از مسئولیت‌پذیری مانند یک مولتی ویتامین، اراده و عزم راسخ را تقویت می‌کند. بسیاری از مفاهیم باید از سنین کم آموزش داده شده و تمرین شوند، بنابراین پیشنهاد ما به شما مطالعه مقاله مسئولیت پذیری در کودکان است.
تغییر طرز فکر
روی روش تفکر خودتان، اطلاعات و حتی دانشی که درباره کارکرد مغز و ذهن وجود دارد کار کنید. این مسیر باعث میشود بدانید وقتی برای شروع کردن دچار چالش می‌شوید دقیقا چه اتفاقی در مغزتان افتاده است؟ همانطور که گفتیم خیلی از باورهای ما مانند صفر و یک نگاه کردن، روی ضعف اراده و ترس از شروع موثر هستند. بنابراین با مطالعه، تفکر و صحبت کردن با اطرافیان (والدین آگاه، مشاور یا معلم)، خطاهای ذهن خودتان را شناسایی کرده و به آن‌ها مسلط شوید.
پیشنهاد مطالعه: آموزش نظم و انضباط به نوجوانان
تمرین ذهن آگاهی
تکنیک‌های ذهن آگاهی، مانند تنفس عمیق و مدیتیشن، به کاهش استرس و افزایش تمرکز کمک می‌کند. فردی که دچار سستی اراده است باید بداند در لحظاتی که احساس ناتوانی دارد، چه احساس در او جریان پیدا می‌کند؟ شناخت احساسات و افکار در هر لحظه، کمک می‌کند بتوانید دور مشکل اصلی خط بکشید و به دنبال راه حل باشید. یادتان نرود که دانش آموز تنبل وجود ندارد و همه چیز به ساختارمندی، طرز تفکر و روشهای ما بستگی دارد.
محدود کردن حواس‌پرتی‌ها
تک تک عوامل حواس‌پرتی، شرایطی ایجاد می‌کنند که احتمال تصمیمات غیر منطقی بیشتر شود و اهداف کوتاه مدت را به اهداف بلند مدت ترجیح دهیم. با به حداقل رساندن عوامل حواس‌پرتی، یک محیط مطالعه مساعد ایجاد کنید. وسایل الکترونیکی را کنار بگذارید یا از برنامه‌ها برای مسدود کردن رسانه‌های اجتماعی در طول زمان مطالعه استفاده کنید. پیشنهاد می‌کنیم از تکنیک‌های افزایش تمرکز که در دو مطلب افزایش تمرکز در مطالعه و امتحان و افزایش تمرکز کودکان در کلاس توضیح داده‌ایم، استفاده کنید.
تقسیم وظایف به مراحل کوچک
از قدیم شنیده‌ایم که سنگ بزرگ علامت نزدن است یعنی اگر هدف بزرگی انتخاب کنیم، از همان اول به شکست سلام کرده‌ایم. چشم کار بزرگ را می‌بیند و دست و دل اراده می‌لرزد. کافی است ذهن خودتان را در این موارد درک کنید و کمی هم او را گول بزنید. تقسیم وظایف پیچیده به مراحل کوچکتر و قابل مدیریت، باعث میشود سریعتر اقدام کنید، کمتر از شکست بترسید و با یک چراغ قوه کوچک، فقط جلوی پایتان را روشن کرده و به مسیر ادامه دهید. به مرور عادت به عمل کردن در شما نهادینه میشود و هربار کمتر نیاز به کلنجار رفتن با خودتان دارید. تمام مطلب این است که هر میزان از عمل کردن، اراده را تقویت می‌کند. برنامه ریزی با ماتریس آیزنهاور به شما کمک می‌کند زمانبندی و اولویت‌بندی کارها را دقیق‌تر پیش ببرید.
مثبت بمانید
تلاش‌ها و پیشرفت خود را ببینید، حتی زمانی که با چالش یا شکست روبرو می‌شوید. داشتن لحن مثبت نسبت به خود، شفقت‌ورزی نسبت به خود، و در کل خودگفتاری مثبت را دست کم نگیرید. قرار نیست مانند آموزه‌های روانشناسی زرد یا پکیج‌های مثبت اندیشی بگوییم چنین رویه‌ای زندگی شما را یک شبه تغییر میدهد. اما واقعیت این است که فیزیولوژی مغز در اثر باورها، احساسات و آنچه تجربه می‌کند، دچار تغییرات بسیاری میشود. در نهایت این تغییرات فیزیولوژیک بر روی حال درونی ما و در نتیجه بر عملکردمان اثر می‌گذارند. بنابراین تقویت اظهارات ذهنی مثبت به نوبه خود، اراده را هم تقویت می‌کند. البته روش مثبت ماندن فقط به تکرار سخنان مثبت ختم نمی‌شود، کارهای کوچکی که حس رضایت درونی ایجاد می‌کنند هم همین اثر را دارند:
- انجام یک کار خیریه
- کمک به دیگران
- انجام کارهای گروهی و دسته جمعی مثل پیاده روی یا هر ورزش دیگری
سخن پایانی
اراده در جنبه‌های مختلف زندگی مانند رشد شغلی، پیشرفت شخصی و دنبال کردن سرگرمی‌ها، یک ضرورت است. با کمک اراده است که موانع را کنار می‌زنیم و اقدام به عمل می‌کنیم. حتی اگر انگیزه یا شوق کافی نداشته باشیم، اراده کمک می‌کند به هدف پایبند بمانیم. تقویت اراده درس خواندن نیز مسیری است که در نهایت به بالا رفتن شانس موفقیت در یادگیری، می‌انجامد. با تعیین هدف‌های محدود، برنامهریزی مداوم، ایجاد انگیزه درونی، تشویق‌های بیرونی، ایجاد عادت و شکل‌دهی یک محیط مناسب میتوانیم اراده خود را در راستای یادگیری تقویت کنیم. با این روشها بهترین نتیجه را از زمان و انرژی صرف شده برای یادگیری، به دست می‌آوریم. از طرفی هرچه اراده و انگیزه بالاتر باشد، احتمال بروز پدیده‌هایی مانند ترک تحصیل دانش آموزان کمتر خواهد بود. اراده و انگیزه برای شروع درس خواندن را میتوان در هر سنی با تمرین مداوم و پشتکار رشد و تقویت کرد.
سوالات متداول
- چرا تقویت اراده درس خواندن مهم است؟
بدون داشتن اراده کافی بارها تسلیم افکار منفی، خستگی، بیحوصلگی و از این شاخه به آن شاخه پریدن میشویم. فردی که اراده کافی برای تداوم در مطالعه ندارد، سریعتر در چالش و سختیهای درس خواندن خسته میشود و جا میزند. - در تقویت اراده انگیزه درونی مهم است یا شرایط محیطی؟
خود انضباطی ارتباط تنگاتنگی با اراده دارد. این شامل انتخابهای منسجم و انجام اقدامات همسو با اهداف بلندمدت ما است. تمرین انضباط شخصی میتواند عزم را برای مطالعه تقویت کند. عوامل بیرونی مانند حمایت خانواده، تشویق معلمان و یک محیط مطالعه مساعد میتوانند بر اراده ما تأثیر مثبت بگذارند. - چرا اراده ام ضعیف است؟
وقتی توانایی اقدام کردن یا ادامه دادن نداریم باید به دنبال مشکلاتی در افکار، روشها، شخصیت خود و محیط اطرافمان باشیم. کمالطلبی، نداشتن انگیزه و علاقه به کار، آشنا نبودن با روشهای موثر در یادگیری و مطالعه، ترس از شکست، عدم آشنایی با روشهای برنامهریزی و زمانبندی از مهمترین دلایل بیارادگی هستند. - چگونه اراده ام را تقویت کنم؟
اراده برای مطالعه نیروی قدرتمندی است که ما را به سمت پیشرفت تحصیلی سوق میدهد. با تعیین اهداف روشن، ایجاد یک برنامه مطالعه، پرورش انگیزه درونی، تمرین ذهن آگاهی و پذیرش ذهنیت رشد، میتوانیم اراده خود را تقویت کنیم و بر موانعی که بر سر راه ما قرار میگیرد غلبه کنیم. به یاد داشته باشید، عزم راسخ مهارتی است که میتوان آن را تقویت کرد و با تلاش مداوم و خودباوری، موفقیت تحصیلی در دسترس ما است.
