باوجود تمام تلاش‌های والدین و معلمان برای افزایش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، اما تمرکز در کلاس درس برای کودکان مشکل است. بازخورد معلمان به والدین اغلب به این نتیجه ختم می‌شود که: «فرزند شما باهوش ولی حواس‌پرت است». والدین از بیتوجهی فرزندان به انجام تکالیف، فراموشی حرفهای معلمان و عدم تمرکز دانش آموزان در کلاس درس نگران هستند. این موضوع باعث آزار والدین می‌شود، زیرا آن‌ها کنترلی بر شرایط کلاس درس ندارند. به همین دلیل، در این مقاله روش‌های جذابی را به شما معرفی می‌کنیم که به‌صورت غیرمستقیم باعث افزایش تمرکز در کلاس درس می‌شوند.
چالش های والدین با تمرکز کودکان در کلاس درس
جلب توجه کودکان حتی برای موارد ساده‌ای مانند غذا خوردن مشکل است. بازی برای آن‌ها یعنی همه چیز و بدون آن زندگی برایشان بیمعناست. بیرون رفتن با کودکان برای انجام کارهایی مانند خرید مواد غذایی یا صف نانوایی واقعا انرژی‌بر است، زیرا آن‌ها به یکجانشینی عادت ندارند. یکی از دلایل عدم تمرکز در کودکان، رشد ناکافی قسمت پیشانی مغز (مسئول کنترل رفتار و تمرکز) است. رشد این ناحیه به‌مرور زمان تمرکز را افزایش می‌دهد، اما شما چه‌کارهایی در این زمینه می‌توانید انجام دهید؟
5 ایده جذاب برای افزایش تمرکز در کودکان
راه های افزایش تمرکز در کلاس به نکاتی مانند حذف عوامل حواسپرتی، جذاب کردن محتوای یادگیری، تغییر روش تدریس، تنظیم خواب دانش آموزان و پیروی از برنامه روزانه اشاره می‌کنند. همه این روش‌ها برای آماده سازی دانش آموزان لازم و حیاتی هستند، ولی والدین کنترلی بر اتفاقات کلاس درس ندارند. با این وجود، شما می‌توانید از استراتژی‌های زیر برای افزایش تمرکز در فرزندان استفاده کنید.
استفاده از بازی های فکری
بازی های فکری، به‌خصوص بازهای رومیزی یا صفحه‌ای، یکی از بهترین روش‌ها برای بهبود مهارت‌های خودتنظیمی است. در واقع تمام اعمالی که شما برای افزایش تمرکز کودکان انجام می‌دهید، بخشی از مهارت‌های خودتنظیمی هستند. مرکز رشد کودک، خودتنظیمی را این‌گونه تعریف میکند: «فرآیندهای ذهنی که در برنامه ریزی، تمرکز، پیروی از دستورالعمل‌ها و مدیریت همزمان چندین کار به افراد کمک می‌کنند. مشابه با سیستم کنترل ترافیک هوایی برای مدیریت موثر پروازهای متعدد، مغز ما به مهارت‌های خودسازماندهی برای فیلتر عوامل مزاحم، اولویت بندی وظایف، دستیابی به اهداف و کنترل تکانه‌ها نیاز دارد».
بازی‌ها را بر اساس سلیقه خودتان و کودک انتخاب کنید تا برای هر دوی شما جذابیت‌های لازم را داشته باشد. بازی های زیر را به‌عنوان نمونه پیشنهاد می‌کنیم:
- بازی فکری گلوبز: در این بازی سرعت عمل اهمیت زیادی دارد و خیلی زود تمرکز کودک را افزایش می‌دهد.
- بازی مونوپولی: بازی مونوپولی حالتی نوستالژی دارد و برای والدین هم جذاب است. علاوه بر این، در آموزش سواد مالی به کودکان هم به شما کمک میکند.
- بازی کاپوچین: به دلیل جذابیت بازی های حسی-حرکتی در دوران کودکی، این بازی را حتما امتحان کنید.. بازی کاپوچین حتی گاهی تا ساعت‌ها فرزندان را غرق در بازی نگه می‌دارد.
- نام و شهرت: هرچند شاید به نظرتان قدیمی و از مد افتاده باشد، اما قوانین این بازی برای تقویت تمرکز مفید است.
تمرین انتظار برای افزایش مدت زمان تمرکز
انتظار کشیدن را با فرزندانتان تمرین کنید. مطب دکتر، خواروبار فروشی، میز شام و صف انتظار بانک، موقعیت‌هایی ایدئال برای آموزش تمرین انتظار به کودکان هستند. در این مواقع، به‌جای سرگرم کردن کودک با تلفن‌های هوشمند، با فرزندتان بازی کنید. بازی های عملی و فکری بسیار زیادی وجود دارد که هر دوی شما را سرگرم خواهد کرد و به تقویت تمرکز و توجه کودک نیز کمک میکند. از نمونه‌های پیشنهادی زیر هم می‌توانید استفاده کنید:
- اگر در مطب دکتر هستید و سکوت اهمیت زیادی دارد، بازی های فکری مانند «20 سوالی» هر دوی شما را از کسلی در می‌آورد.
- اگر در فروشگاه‌های بزرگ لوازم غذایی هستید، بازی «قایم باشک» انتخاب جذابی است.
- · اگر در صف انتظار بانک هستید، بازی خاطرهانگیز «نون بیار کباب ببر» را با فرزندتان امتحان کنید.
علاوه بر تمرین‌های خارج از خانه، در خانه نیز مواردی مانند منتظر ماندن برای اسباب بازی خواهر یا برادر، خوردن کلوچه یا خرید اسباببازی مورد علاقه را تمرین کنید. انتظار کشیدن برای کودکان سخت است و ممکن است باعث عصبانیت و گریه آن‌ها شود. در این مواقع، به کودک نشان دهید که شرایط او را درک می‌کنید، زیرا کودک فقط احترام و محبت شما را به یاد خواهد آورد و زمان انتظار کشیدن به فراموشی سپرده می‌شود.
به‌عنوان آخرین تکنیک برای تمرین انتظار کشیدن، تا پایان صرف شام توسط تمام اعضای خانواده، کودک را سر میز شام نگه دارید. عادت کردن به نشستن پشت میز شام به مدت 30 دقیقه، آن‌ها را برای نشستن روی نیمکت‌های مدرسه و افزایش تمرکز در کلاس درس آماده میکند.
کاهش مدت زمان تماشای صفحه نمایش
تماشای صفحه نمایش لوازم الکترونیکی مانند تلویزیون، گوشی همراه و لپ تاپ باعث کاهش دامنه توجه و فراموشکاری کودکان می‌شود. توصیه تحقیقات قدیم‌تر برای تماشای صفحه نمایش در کودکان کمتر از 2 ساعت بود، اما تحقیقات جدیدتر این زمان را به کمتر از نیم‌ساعت کاهش داده‌اند. برخی متخصصان از حذف کامل تماشای صفحه نمایش توسط کودکان به مدت چند هفته برای بهبود سیستم عصبی استفاده می‌کنند. آن‌ها معتقدند: «حذف کامل تماشای صفحه نمایش باعث خواب عمیق‌تر، ثبات هیجانی، تمرکز بیشتر و افزایش فعالیت جسمانی می‌شود. در نتیجه، کودک شروع به لذت بردن از موضوعات طبیعی میکند و به بازهای خلاقانه و خیالی روی می‌آورد».
تشویق به «ایفای نقش» در خانه
کاملا واضح است که یادگیری عملی، بازدهی بسیار بیشتری از گفت و شنود محض دارد. هرچند صحبت با کودکان در مورد روش‌های رفع خستگی و افزایش تمرکز در کلاس درس مفید است، اما ایفای نقش کارایی بیشتری دارد. ایفای نقش، موثرترین شیوه برای آموزش عملی راهحل‌های مختلف به کودکان است. این روش برای موضوعات دیگری مانند چگونه جدا خوابیدن کودک را عملی کنیم نیز کاربرد دارد.
ایفای نقش به شیوه‌های مختلفی قابل اجراست. یکی از جذابترین روشهایی که برای افزایش تمرکز در کلاس درس کاربرد دارد، بازی های «معکوسسازی نقش» است. در این روش:
- فرزندان نقش معلم را بر عهده دارند و شما کودکی حواس پرت هستید که توانایی تمرکز در کلاس درس را ندارد.
- هرچه بهتر نقش یک دانش آموز حواس پرت را بازی کنید، کودک درک بهتری از موقعیت پیدا میکند و شاید راه‌حل‌هایی برای کاهش اهمال کاری تحصیلی پیشنهاد دهد.
- تکنیکهای افزایش تمرکز در کلاس را به‌درستی اجرا کنید. هرچه بهتر اجرایشان کنید، یادآوری آن‌ها در زندگی واقعی برای کودک راحت‌تر است.
تمرین‌های ذهن آگاهی
هرچه بیشتر در این جا و اکنون حضور داشته باشیم، کمتر حواسمان به موضوعات جانبی پرت می‌شود. علاوه بر این، تمرینات ذهن آگاهی باعث افزایش شبکه‌های نورونی و دامنه توجه و تمرکز می‌شوند. روش‌های زیادی برای افزایش ذهن آگاهی در کودکان وجود دارد که در زیر 3 مورد از آن‌ها را به‌صورت مختصر توضیح می‌دهیم:
- تنفس عمیق: نام دیگر آن تنفس دیافراگمی است و یکی از روش‌های بسیار موثر برای کاهش استرس و افزایش تمرکز است.
- اسکن بدن (بدن آگاهی): دانش آموزان باید حدود یک ساعت روی نیمکت‌های کلاس بنشینند و به صحبت‌های معلمان توجه کنند. تمرین آگاهی از موقعیت اندام‌های بدن، نشستن مداوم را برای کودک آسانتر میکند.
- آموزش شناسایی هیجانات: یکی از روش‌های جذاب برای شناسایی هیجانات، استفاده از تمرین‌های ذهن آگاهی است. با این روش، ارتباط بین کلمات احساسی و تجربه واقعی آن‌ها را به کودک بیاموزید. به آن‌ها کمک کنید تا احساساتشان را به بدن مرتبط کنند. به‌عنوان مثال، عصبانیت شبیه سوت کشیدن مغز و عشق شبیه از جا کنده شدن قلب است.
پیشنهاد مطالعه: علت عدم تمرکز در نوجوانان و راهکارهای درمان آن
سخن پایانی
تمرکز مداوم در کلاس درس برای کودکان مشکل است و این موضوع با نگرانی والدین و معلمان همراه است. هرچند موضوعاتی مانند حذف عوامل عدم تمرکز، جذاب کردن محتوای یادگیری و تغییر روش تدریس، برای آماده سازی شرایط یادگیری ضروری هستند، اما والدین تاثیری بر کنترل کلاس درس ندارند. آن‌ها باید با استفاده از روشهایی مانند بازی فکری، تمرین انتظار، ایفای نقش، تمرینات ذهن آگاهی و کاهش زمان تماشای صفحه نمایش، ذهن و بدن کودکان را برای تمرکز کلاس درس آماده کنند.
سوالات متداول
- والدین چه نقشی در بالا بردن تمرکز دانش آموزان دارند؟
استفاده از روشهایی مانند بازی فکری، تمرین انتظار کشیدن، ایفای نقش و تمرینات ذهن آگاهی، به والدین در افزایش تمرکز کودکان در کلاس درس کمک میکند. - چه بازی های فکری برای افزایش تمرکز در کودکان مناسب است؟
بازی های گلوبز، مونوپولی، کاپوچین و نام و شهرت در این زمینه تأثیرگذار هستند. - چه راه هایی برای افزایش تمرکز کودکان در کلاس درس وجود دارد؟
حذف عوامل حواسپرتی، جذاب کردن محتوای یادگیری، تغییر روش تدریس، تنظیم خواب دانش آموزان و پیروی از برنامه روزانه برای آماده سازی دانش آموزان ضروری هستند.
