کودکان آرام‌آرام رشد میکنند و همزمان با رشد حسی، حرکتی، شناختی و کلامی مهارتهای جدیدی به دست می‌آورند. آنها این مهارتهای جدید را در طول بازی تمرین میکنند. مثلا در حدود شش ماهگی تا یک‌سالگی که قدرت بینایی‌شان کامل شده و متوجه حضور دائمی ما هستند عاشق بازی دالی‌موشه میشوند. همه انواع بازیهای مورد علاقه کودکان به همین شکل‌اند و به رشد مهارت‌ها و شناخت‌های جدید کودکان کمک میکنند. اما بازی های کودکان چه انواع و ویژگی‌های دارند؟ اگر به‌دنبال انواع بازی کودکان و چرایی جذابیت آنها می‌گردید، این مقاله را از دست ندهید.
بازی های ساختنی
کودکان در بازیهای تکنفره فقط می‌خواهند کاری کرده باشند، اما در بازیهای ساختنی، آنها هدفی برای انجام دارند؛ به‌عنوان‌مثال می‌خواهند:
- با آجرهای اسباب‌بازی خانه بسازند.
- با چیدن تعدادی چوب در کنار هم، پل درست کنند.
- با اسباب‌بازی بولدوزری خود، خاک درون باغچه را عوض کنند.
- خاک‌ها و ماسه‌ها را درون سطل بریزند و با آنها آدمک بسازند.
بازیهای ساختنی به کودکان کمک میکنند تا با قوانین طبیعت آشنا شوند و کنترل بیشتری بر محیط اطرافشان پیدا کنند. این بازی‌ها جزو محبوب‌ترین بازی ها برای کودکان ۳تا۶ سال هستند. در ابتدا این بازیهای ساختنی به‌صورت فردی و سپس به‌صورت گروهی انجام میشوند.
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر می‌شود!
بازی های حسی
شنیدن برخی صداها، دیدن برخی رنگ‌ها، بوییدن و خوردن برخی مواد و خوراکی‌ها و لمس‌کردن برخی چیزها برای کودکان جذاب است. بازیهای حسی بهترین گزینه برای بازی با کودک یک ساله هستند. همزمان با رشد شناختی و حرکتی کودکان، حواس کودکان هم در حال رشدند. برای همین است که فعالیت‌های زیر برای کودکان به منزله بازی‌اند:
- نزدیک‌شدن و دورشدن از آتش
- سنگ‌انداختن در آب و لذت‌بردن از صدای آن
- استفاده از مدادرنگی‌‌ها و رنگ‌کردن چیزهای مختلف
- بازی با خمیر، شن، ماسه، رنگ انگشتی و گواش
- ترکاندن دانه‌های پلاستیک حباب‌دار
- بازی با ورقه‌های یونولیت و فیبر
- لمس‌کردن و برداشتن چیزهای مختلف از روی زمین (مثل دردست‌گرفتن مورچه یا جوجه خانگی)
علاقه به بازی در طبیعت هم به دلیل همین جذابیت بازی های حسی برای کودکان است.
بازی های اکتشافی
شاید اسم این نوع بازی کمی مبهم و کلی باشد، اما مصداق‌هایش را همه می‌شناسیم. مثلا کافی‌ست مشغول تعمیر یک وسیله خانگی شویم تا کودک نوپایمان به‌سرعت خودش را به ما برساند و شروع به بازی با ابزارها کند؛ یا وقتی در حال پوست‌گرفتن میوه‌ها هستیم، چاقو را از ما بگیرد تا خودش میوه را پوست بکند.
این دسته از بازی‌ها نشان‌دهنده نیاز کودکان به بررسی و اکتشاف کامل محیط اطراف‌اند و برای بازی با کودک ۵ ساله بهترین گزینه‌اند. هرگز این میل فرزندتان را سرکوب نکنید. اگر احساس می‌کنید او مزاحمتان است، وسیله‌ای خراب به او بدهید و بگذارید روی آن کار کند. به‌هرحال، در ذوقش نزنید و حس کنجکاوی‌اش را کور نکنید.
بازی های نمادین یا شهودی
اگر به دنبال بازی برای کودک سه ساله هستید، بازی نمادین یا شهودی را در اولویت قرار دهید، زیرا بچه‌ها در این سن عاشق بازی شهودی‌‌اند. اکثر بازیهای وانمودی و ایفای نقش مانند خاله‌بازی جزو بازیهای نمادین هستند. در این بازی‌ها کودکان خودشان را در موقعیتی فرضی تصور میکنند و نقش فردی خاص را برعهده می‌گیرند؛ به‌عنوان‌مثال:
- با قاشق و چنگال به عروسک خود غذا می‌دهند!
- دکتر میشوند و با اسباب‌بازی‌های لوازم پزشکی، عروسک‌ها و اطرافیان را معاینه میکنند.
- گوشی اسباب‌بازی یا واقعی را بر‌می‌دارند و ادای صحبت با اطرافیان را درمی‌آورند.
- تفنگ پلاستیکی خود را بر می‌دارند و با دزدهای خیالی شروع به جنگیدن میکنند.
- با اسباب‌بازی‌های مربوط به وسایل آشپزخانه، نقش مادر خانواده را بر عهده می‌گیرند و از مهمانان پذیرایی میکنند.
- اسباب‌بازی‌های خود را روی زمین می‌چینند و به‌صورت نمادین، اسباب‌بازی‌ها را به هم‌سالان و اطرافیان می‌فروشند.
بازیهای نمادین برای رشد مهارتهای کلامی و خلاقیت کودکان ضروری‌اند. هر وقت هوس انجام بازی های خیالی و نمادین کردند، با آنها همراه شوید یا حداقل شرایط بازی را برایشان مهیا کنید.
بازی های مشارکتی
در بازیهای مشارکتی کودکان دور هم جمع میشوند و برای رسیدن به هدفی خاص با هم بازی میکنند. مثلا دور هم جمع میشوند و بدون رقابت با یکدیگر، در محیط می‌دوند یا به پارک می‌روند و با هم الاکلنگ یا تاب‌بازی میکنند. این بازی‌ها هنوز به پیچیدگی بازیهای گروهی و ساختارمند نیستند و از بهترین گزینه‌های بازی برای کودکان ۴ ساله هستند.
بازی فکری
بازی های فکری از حدود ۳-۴ سالگی و با حل پازل‌ها و مازهای ساده شروع میشوند. سودوکو، حل معما، شطرنج، اوریگامی و اکثر بازیهای صفحه‌ای یا رومیزی جزو بازیهای فکری‌ای هستند که به‌مرور و با تقویت رشد شناختی بچه‌ها، علاقه‌شان به این بازی‌ها نیز بیشتر می‌شود. علاقه به بازیهای فکری در دوران نوجوانی بیشتر از کودکی‌ست.
بازی های گروهی و قاعدهمند
بچه‌ها از حدود ۶-۷ سالگی توانایی درک قوانین و پای‌بندی به دستورالعمل‌ها را کسب میکنند. تا قبل از این سن‌وسال، کودکان در کنار هم بازی میکنند، اما با هم بازی نمی‌کنند؛ یعنی نمی‌توانند با هم بازی کنند، چون در همه انواع بازی های گروهی کودکان دست‌کم یک قانون وجود دارد.
در فرهنگ ما، بازیهای گروهی خاطره‌انگیز زیادی مانند قلعه نجات، هفتسنگ و وسطی وجود دارد که برای دوران کودکی و نوجوانی عالی‌اند. اگر به دنبال بازی برای کودک ۷ ساله بدون اسباب بازی می‌گردید، حتما این بازیهای خاطره‌انگیز گروهی و قاعدهمند را امتحان کنید.
بازی های حرکتی
یکی‌دیگر از انواع بازیهای موردعلاقه کودکان پیشدبستانی و دبستانی بازی های حرکتی هستند. پریدن، دویدن، پرت‌کردن، گرفتن، بالارفتن و بازی با توپ از جمله بازیهای حرکتی یا جسمانی هستند. مهارتهای حسی-حرکتی کودکان هر روز بهتر از دیروز میشوند و آنها با انجام بازیهای حرکتی مختلف، به تمرین و تقویت این مهارت‌ها می‌پردازند. بازیهای حرکتی بهترین انتخاب برای بازی با کودک ۶ ساله هستند، زیرا بچه‌ها در این سن می‌توانند از مهارتهای حرکتی خود در بازی‌ها استفاده کنند.
انواع بازی های یک نفره
مهم‌ترین مسئله برای بچههای ۲-۳ ساله کسب استقلال و خوداتکایی‌ست. آنها باید به خودشان ثابت کنند که توانایی سروسامان‌دادن به کارها را دارند. در این بازه سنی، بازی یک نفره برای کودکان جذابیت زیادی دارد. آنها:
- ساعت‌ها با اسباب‌بازی‌هایشان ور می‌روند،
- پازل حل میکنند،
- نقاشی می‌کشند،
- اسباب‌بازی و دیگر اشیاء را با نظمی منطقی کنار هم می‌چینند
- و خلاصه، روی مهارتهای فردی خودشان کار میکنند.
بازی دو نفره
این بازی‌ها از درگیری بیش‌ازحد کودکان با بازیهای کامپیوتری جلوگیری میکنند و در بهبود عملکرد، تمرکز، خلاقیت و هوش کودکان تاثیر زیادی دارند. بازیهای دو نفره جذاب و زیادی برای بازی با کودکان در خانه یا سرگرم‌کردن خواهر و برادرها با یکدیگر وجود دارد؛ مانند:
- پاتک
- تیزبین
- لی‌لی دست‌وپا
- قایم‌باشک کارتی
- کندوی زنبور عسل
برای آشنایی با شیوه انجام بازیهای بالا و مشاهده ایده‌های جذاب و متنوع بیشتر، پیشنهاد می‌کنیم مقاله بازی های دو نفره را مطالعه کنید.
بازی در مدرسه
حتی یادگیری هم برای کودکان بر مدار بازی می‌چرخد. اگر به دنبال راهی برای بهبود یادگیری دانش‌آموزان هستید، بازی در مدرسه بهترین گزینه ممکن است. بازی در مدرسه با دو هدف عمده انجام می‌شود:
- افزایش نشاط و تخلیه انرژی کودکان
- بهبود فرآیند یادگیری به کمک بازیهای آموزشی
توجه به این دو هدف به افزایش علاقه‌‌مندی کودکان به مدرسه و تحصیل کمک می‌کند.
بازی در خانه
بچه‌ها اکثر وقت خود را در خانه سپری میکنند، پس یافتن ایده‌هایی جذاب و سرگرم‌کننده برای بازی در خانه ضروری‌ست. تشویق و ترویج بازیهای خاطره‌انگیز خانگی مخصوصا با ظهور بازیهای دیجیتال و اعتیاد به بازیهای کامپیوتری یکی از مهم‌ترین وظایف والدین است. پس حتما بازیهای خاطره‌انگیز و جذابی مثل موارد زیر را به کودکان یاد بدهید تا در دام بازیهای مجازی و استرس‌زا نیفتند:
- یه‌قل دوقل
- نقطه‌بازی
- لی‌لی
- هفتسنگ
- سنگ، کاغذ، قیچی
- پانتومیم
- ۲۰ سوالی
- دوز
- اسم و فامیل
- نقشه گنج
- کلاغ پر
سخن پایانی
کودکان در سال‌های مختلف زندگی‌شان به نوع خاصی از بازی بیشتر علاقه‌مند میشوند: در نوپایی به بازیهای تکنفره و حسی-حرکتی علاقه زیادی دارند، در ۳-۴ سالگی به بازیهای نمادین و اشتراکی علاقه‌مند میشوند، از اوایل تا اواخر دبستان به بازیهای گروهی و رقابتی علاقه بیشتری دارند و از نوجوانی به بعد، در کنار بازیهای گروهی به بازیهای فکری هم وقت بیشتری اختصاص می‌دهند. انجام انواع بازی‌ها برای کودکان لازم است، پس با آنها آشنا شوید و زمینه انجامشان را برای فرزندتان فراهم کنید.
سوالات متداول
- انواع بازی ها چه هستند؟
بازیهای حسی، حرکتی، فکری، نمادین، ساختنی، مشارکتی، تکنفره، گروهی و قاعدهمند از انواع بازیهای مناسب و موردعلاقه کودکان هستند. - بازی های کودکان پیش دبستانی چه انواعی دارند؟
بچههای پیشدبستانی بیشترین لذت را هنگام انجام بازیهای حسی-حرکتی، اکتشافی، ساختنی و نمادین تجربه میکنند. کودکان در دوران نوپایی به بازیهای تکنفره و در سنین بالاتر به بازیهای اشتراکی علاقه بیشتری دارند. - انواع بازی دبستانی چه مواردی را شامل میشوند؟
بازیهای گروهی برای بچههای دبستانی لذت زیادی دارند. بازیهای خاطرهانگیزی مانند وسطی، هفتسنگ، طنابکشی، قلعه نجات و آببازی از بازیهای موردعلاقه کودکان دبستانی هستند.
