وقتی تعطیلات یا فصل تابستان فر می‌رسد، یکی از اصلی‌ترین مشکلات والدین سرگرم کردن کودکان و نوجوانان است. اگرچه امروزه بچه‌ها بسیاری از وقت خود را با موبایل و تبلت می‌گذرانند، اما قطعا این تفریح مطلوب برای رشد ذهنی بچه‌ها در عین سرگرم‌سازی نیست. از بهترین روش‌ها برای مشغول کردن بچه‌ها، تفریح و آموزش و رشد کودکان و نوجوانان انجام انواع بازیهای فکری و آموزشی است که مهارت‌های مختلفی را به کودکان آموزش می‌دهند و در عین حال باعث نزدیک شدن افراد خانواده و وقت گذراندن با یکدیگر میشوند. بنابراین نقش بازی در رشد کودکان قابل کتمان نیست. در این مطلب می‌خواهیم ۱۰ نمونه بازی فکری در خانه بدون وسیله را آموزش بدهیم که برای رده‌های سنی مختلف می‌توانید انجام دهید.
معرفی بازی فکری در خانه
در این قسمت می‌خواهیم انواعی از بازیهای فکری، حفظی، سرگرم‌کننده و خلاقانه را به شما معرفی کنیم که به سادگی در منزل قابل انجام هستند. اما توصیه ما این است که گاهی با فرزند خود در انجام این بازیها همراه شوید و گاهی بگذارید به تنهایی بازی کنند؛ تا خصوصا برای بچه‌هایی با سن کمتر لازم نباشد همیشه همراه آنها باشید و کنارشان بنشینید.
اوریگامی
اوریگامی ریشه ژاپنی دارد و بازی کاغذ و تا برای تمام سنین است. در این سرگرمی فوق‌العاده، هوش تجسمی کودک، دید فضایی، هندسه، قدرت محاسباتی و توانایی انجام کارهای ظریف تقویت می‌شود. می‌توانید با انواع الگوها که به راحتی در کتاب‌های مختلف یا اینترنت پیدا می‌شود، شکل های مختلفی مانند حیوانات، ستاره، گل و اشکال هندسی را به صورت سه بعدی بسازید. برای اوریگامی فقط به کاغذهای آماده یا باطله (در این صورت خط‌کش، مداد و قیچی هم نیاز است) و دستان خود برای تا زدن مداوم کاغذ تا رسیدن به یک طرح سه‌بعدی احتیاج دارید. برای بچه‌هایی با سن کمتر شکل‌های خیلی ساده را انتخاب کنید.
حل معما
معماهای مختلف ریاضی و چیستان‌های فکری می‌توانند سرگرمی خیلی خوبی برای اوقات فراغت کودکان باشند. این نوع معماها هم ذهن آنها را از نظر تحلیلی قوی می‌کند و هم قدرت محاسباتی و تمرکز را افزایش می‌دهد. معماها و چیستان‌های مختلف را می‌توانید از اینترنت یا کتاب و مجلات انتخاب کرده و تکی یا دسته‌جمعی بازی کنید.
پانتومیم
پانتومیم یکی از بازیهای مهیج و شاد برای همه سنین است که باید حتما دو یا چند نفری انجام بدهید و حداقل دو گروه باشید. در این بازی یک گروه موضوعی برای گروه دیگر انتخاب می‌کند، یکی از اعضا باید برای دیگر هم‌گروهی‌های خود با استفاده از نمایش دادن، کلمه یا عبارت مورد نظر را بازی کند بدون اینکه حرفی بزند یا حروف را بکشد و آنها عبارت را حدس بزنند. سادگی کلمات را می‌توانید بر اساس سن بچه‌ها انتخاب کنید و خیالتان راحت باشد که چند ساعت کنار هم به شادی و خنده می‌گذرد ضمن اینکه قدرت تحلیل و ارتباط برقرار کردن کودکان و هوش هیجانی آنها بهبود پیدا می‌کند.
بازی شباهت و تفاوت
تصاویر مختلف را انتخاب کنید یا روی کاغذ بکشید و تفاوت‌های کوچکی در آنها ایجاد کنید. بعد از کودک بخواهید با نگاه کردن به آنها تفاوت‌هایشان را بشمارد و ذکر کند. این بازی دقت و توجه به جزئیات و همچنین بینایی را تقویت می‌کند. مشابه همین بازی را می‌توانید در مورد رنگ‌ها انجام دهید. شکل‌های یکسان با یک یا دو رنگ متفاوت بکشید از کودک بخواهید تعداد رنگ‌ها و تفاوت آنها را بگوید.
بازی کلمات یا اسکرابل
بازی با کلمات به حافظه کودک، افزایش دایره لغات و تفکر کمک می‌کند. برای درست کردن این بازی می‌توانید یک جدول ۱۵ در ۱۵ بکشید و روی تعدادی کارت حروف الفبار را بنویسید. هر فرد باید کارت‌های الفبا را در نوبت خود طوری داخل جدول قرار دهد که یک کلمه معنا دار ایجاد شود.
بازی های فضای باز در خانه
برخی از بازیهای قدیمی که در گذشته و فضای بیرون از خانه انجام می‌شد، علاوه بر سرگرم کردن، عاملی برای افزایش تحرک بود. می‌توانید این بازیها را در خانه هم انجام دهید. مثلا خانه‌های بازی لی لی را روی کاغذ یا پارچه بکشید و در منزل بازی کنید. هرچند باید مراقب رعایت آرامش همسایگان هم باشید. اما در صورت امکان انجام چنین بازی‌هایی در منزل، به تخلیه انرژی کودک و افزایش نشاط او کمک بسیاری می‌شود. در این مورد می‌توانید مطلب بازی برای تخلیه انرژی در خانه را هم مطالعه کنید.
حل جدول سودوکو
جدول سودوکو از تعدادی مربع‌های کوچکتر با ۹ خانه تشکیل شده است. در هر خانه یک عدد از ۱ تا ۹ قرار می‌گیرد. هر عدد در هر مربع فقط یک بار می‌تواند تکرار شود. برخی از خانه‌ای جدول از قبل پر شده‌اند و بر اساس همین قانون ساده باید اعداد دیگر خانه‌ها را پیدا کنید. این بازی تک نفره است و کودک باید بدون نوشتن، اعداد هر خانه را پیدا کند. انجام این بازی به تقویت حافظه و قدرت تصور کودک کمک می‌کند و برای سنین بالای ۱۰ سال مناسب‌تر است. می‌توانید جدول سودوکو را از اینترنت کپی کنید یا خودتان روی کاغذ بکشید.
حل تست هوش تصویری
انواع تست هوش را می‌توانید از اینترنت مشاهده کنید و تصاویر مربوط به آن را روی کاغذ نقاشی کنید یا از آنها پرینت بگیرید و بخواهید کودک آنها را حل کند. این بازی به تقویت هوش تصویری کودکان کمک بسیاری می‌کند.
ماز یا مارپیچ
طرح یک ماز یا مارپیچ تو در تو که یک نقطه شروع و یک راه خروج و کلی مسیر فرعی بن‌بست داشته باشد را کف یک کارتن بی استفاده بکشید. لبه‌های کارتن را ببرید و فقط ۱۵ سانت آن را باقی بگذارید. سپس روی خطوط چسب بزنید و نی‌های رنگارنگ را متناسب با اندازه خطوط بریده و روی آنها بچسبانید. بعد از یک تیله کوچک استفاده کنید که فرزنداتان با هل دادن آن را از مسیر مناسب به سمت خروج هدایت کند. با وجود تیله یا توپ کوچک، این بازی برای بچه‌ها خیلی کوچک که ممکن است توپ را در دهاشان بگذارند مناسب نیست.
بازی استوژیت
یکی از بازی‌هایی که به خلاقیت کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان کمک بسیاری می‌کند، مفرح و غیر تکراری است. این بازی به صورت گروهی با ۲ تا ۸ نفر انجام می‌شود و شامل تعدادی کارت با تصاویر است که به طرز جذاب و شگفت‌انگیزی توانایی تفکر خلاقانه و قدرت شهود را می‌آزماید. برای موفقیت در این بازی باید استعداد، تخیل، اشعار، موسیقی داستان‌ها و نمادها را تلفیق کنید تا رمزی که در تصاویر پنهان است را پیدا کنید. زمان این بازی کوتاه بوده و برای سنین ۸ سال به بالا مناسب است. برای ساخت این بازی می‌توانید از تصاویر واقعی آن در اینترنت استفاده کنید و آنها را روی کارت‌هایی که با کاغذ یا ترجیحا مقوا بریده‌اید بکشید. به ۸ عدد مهره نیاز دارید که از هر وسیله ترجیحا غیر قابل بلع می‌توانید استفاده کنید.
هدف در هر دور از بازی فکری استوژیت پیدا کردن کارت تصویر انتخاب شده توسط قصه‌گو است. قصه‌گو باید به گونه‌ای کارت تصویر مورد نظر خود را توصیف کند که به آسانی توسط بقیه شناسایی نشود. هدف مهمتری که این بازی دنبال می‌کند پرورش خلاقیت و مهارت‌های ارتباطی است که در هر سنی و برای همه افراد لازم هستند. مطلب بازی هایی برای افزایش خلاقیت کودکان را هم توصیه میکنیم.
سخن پایانی
بچه‌ها عاشق بازی کردن هستند اما همیشه نمی‌توان آنها را به پارک یا فضای باز برد یا بازیها گران قیمت برایشان خرید. عادت به موبایل و تبلت هم گزینه خوبی برای از سر باز کردن آنها نیستند و اثرات منفی زیادی دارند. در این بین بهترین گزینه بازیهای فکری هستند که نوعی تمرین و ورزش برای سلول‌های مغزی محسوب میشوند. در این مطلب تلاش کردیم که با ارائه ایده برای ساخت بازی فکری در خانه و معرفی برخی از بازیهای ساده فردی و گروهی، راهی برای سرگرم کردن بچه‌ها و ارتباط بیشتر آنها با خانواده در اختیارتان بگذاریم. با استفاده از این روش‌ها ذهن می‌توانید ذهن کودکان را درگیر حس مسئله، تحلیل و تقویت حافظه کنید تا توانمندی‌های ذهنی و خلاقیتی آنها افزایش پیدا کنند.
سوالات متداول
- انجام بازی فکری در خانه با کودکان چه فوایدی دارد؟
بازیهای فکری به شکلی طراحی میشوند که برای انجام آنها و برنده شدن، نیاز به تحلیل، تفسیر، توجه و دقت، خلاقیت و سرعت عمل باشد، بنابراین این مهارتها در کودک تقویت خواهند شد. - بین بازی های فکری تک نفره و گروهی کدام برای کودکان بهتر هستند؟
هر دو نوع بازی به تقویت ذهن کودکان و نوجوانان کمک میکنند اما بازیهای فکری علاوه بر اینها توانایی تعامل، پذیرش و ظرفیت شکست خوردن و انجام کار تیمی را هم به آنها میآموزند. - آیا استفاده از بازی فکری با موبایل و تبلت برای کودکان مفید است؟
عدم تحرک، کاهش تعامل با دیگران، افزایش استرس و وابستگی زیاد به موبایل و تبلت از مضرات این نوع بازیها است. بنابراین ما پیشنهاد میکنیم به جای این وسایل، از ابزارهای ساده در خانه کمک بگیرید و همراه کودک و نوجوان بازی مورد علاقه خودتان را بسازید.
