نقش ارتباط با طبیعت در رشد کودکان

ارتباط با طبیعت چه تاثیری بر رشد کودکان دارد؟

یاد خاطرات و سرگرمی‌­هایی مانند کارت­‌بازی و تیله‌­بازی در کوچه و خیابان، هنوز چشمان­‌مان را برق می­‌اندازد. هر روز با دیگر دوستان در محل جمع می‌­شدیم و بازی‌­های جورواجور انجام می‌­دادیم. اما حالا دیگر خبری از آن شور و شوق و بازی­‌های کودکانه در کوچه و خیابان نیست؛ با ظهور فناوری و فضای مجازی، کودکان دیگر تمایلی به بازی در طبیعت ندارند. متخصصان حوزه کودک با این سبک زندگی کاملا مخالف­‌اند و بر ضرورت تعامل کودک با طبیعت تأکید زیادی دارند. اگر شما هم از موافقان تقویت طبیعت‌گرایی در فرزندان هستید، با ما همراه باشید، زیرا در این مقاله به بررسی ارتباط با طبیعت و تاثیر آن بر رشد کودکان خواهیم پرداخت.

تاثیر ارتباط با طبیعت بر رشد کودکان

جوامع صنعتی و زندگی‌­های ماشینی باعث کاهش ارتباط با طبیعت شده است. روان­‌شناسان مدت­‌هاست که در مورد بیگانگی افراد با طبیعت هشدار داده­‌اند. آن‌­ها در ابتدا فقط به تاثیر این موضوع بر افزایش مشکلات عاطفی تأکید داشتند، اما امروزه می­‌دانیم که ارتباط با طبیعت بر تمام جنبه­‌های رشدی کودکان و حتی بزرگسالان تأثیرگذار است. در این بخش از مقاله، مهم‌­ترین تأثیرات دوستی کودک با طبیعت را بررسی می­‌کنیم.

سن جهش رشد کودک و تاخیر رشدی کودک را نیز مطالعه کنید.

افزایش اعتماد به نفس

افزایش دایره انتخاب‌­ها به‌صورت مستقیم با افزایش اعتماد به نفس در کودکان همراه است. تعامل با طبیعت نیازی به رعایت ساختارها و قوانین بازی‌­های خانگی و مکان­‌های بسته را ندارد. علاوه بر این، بازی در طبیعت به روش‌های بی‌­شماری قابل اجراست. به‌عنوان مثال، کافی است یک زمین ورزشی در اختیارتان باشد؛ به‌راحتی می‌توانید در آن فوتبال، والیبال، وسطی، هفت سنگ و بی‌شمار بازی دیگر انجام دهید.

تقویت خلاقیت و قوه خیال

روابط اجتماعی کاملا ساختاریافته هستند و در هر فرهنگی تعریفی از خوب و بد، باید و نباید و آداب و رسوم وجود دارد. رعایت این موارد برای زندگی اجتماعی ضرورت دارد، اما تأکید افراطی بر آن­ها باعث شکل­‌گیری معیارهای سخت­گیرانه در کودک می‌شود. کودکانی که مدام در جمع‌­های بزرگسالانه و محیط‌­های ساختاریافته حضور دارند، به‌مرور ذهن­شان بسته و دستورالعمل‌­محور می­شود. اما بازی و تعامل با طبیعت (محیط­‌های بدون ساختار) به افزایش تعامل فعالانه و معنادار با جهان اطراف­ منجر می­شود. بازی در طبیعت باعث آزاداندیشی، طراحی برنامه‌های سرگرم­‌کننده و ارتباط با جهان به شیوه‌­ای ابتکاری و خلاقانه می­شود. دوست خیالی کودکان نیز به همین دلیل با افزایش خلاقیت و تقویت خیال­‌پردازی همراه است.

تاثیر طبیعت بر خلاقیت کودکان

افزایش مسئولیت پذیری

وقتی در ساخت و نگه­‌داری چیزی مشارکت داشته باشیم، احساس مسئولیت‌­پذیری­ بیشتری در قبالش خواهیم داشت. کاشت نهال، ساختن یک آبراه کوچک و دادن خوراکی به حیوانات، احساس مسئولیت‌­پذیری را افزایش می‌­دهند و نوعی بازی درمانی کودکان خجالتی به‌حساب می­‌آیند. تعامل با طبیعت یک درس بزرگ دیگر نیز برای کودکان دارد: موجودات زنده در صورت عدم رسیدگی و مراقبت می‌­میرند. به‌عنوان مثال، با نگهداری از گل‌های خانگی، کودکان اهمیت فراموشی مواردی مانند آب دادن یا برخورد نامناسب (مثل از ریشه درآوردن گیاه) را یاد می‌­گیرند.

فراهم­ سازی تحریک محیطی

اگرچه فضای مجازی قابلیت‌­های زیادی را به زندگی ما اضافه کرده است، اما در نهایت سطحی و غیرواقعی است. در عوض، کودکان در طبیعت تعامل بی‌­واسطه و مستقیم با محیط اطراف دارند: می­‌بینند، می­‌شنوند، بو می­‌کشند و لمس می­‌کنند. هرچه کودکان ارتباط بیشتری با محیط اطراف داشته باشند، ساختار عصبی، روانی و فیزیکی رشد یافته‌­تری خواهند داشت. به اعتقاد روان­‌شناسان، کاهش ارتباط با طبیعت باعث ضعف ساختارهای مغزی و ادراکی کودکان می‌شود.

افزایش تحرک و جلوگیری از بی­‌انگیزگی

ارتباط با طبیعت، تحرک بیشتری از نشستن روی صندلی یا دراز کشیدن در خانه ایجاد می­‌کند. لازم نیست کودک حتما به باشگاه ورزشی محل بپیوندد یا دوچرخه­‌سواری کند، حتی یک پیاده روی ساده هم باعث افزایش تحرک و بهبود سلامت بدنی می‌شود. ورزش یک ویژگی مثبت دیگر هم دارد: برای افزایش تمرکز و توجه کودکان (به‌خصوص افراد بیش فعال) مفید است.

تقویت روحیه کنجکاوی و تفکر

کنجکاوی یکی از نیازهای ذاتی کودکان است که بر موفقیت شخصی و اجتماعی آن‌ها تاثیر زیادی می­گذارد. طبیعت همیشه چیزی برای غافلگیری و ایجاد شگفتی در خود دارد. گیاه عجیبی که در باغچه خانه روییده است یا مشاهده حشراتی مانند مورچه، باعث تعجب کودک و افزایش روحیه کنجکاوی و پرسشگری در او می‌شود.

آموزش طبیعت محور چیست؟

کاهش استرس و خستگی

آیا تا به حال تجربه کتاب­‌خوانی یا کار تمرکز دیگری در طبیعت داشته­‌اید­؟ گویی همه­ چیز متوقف شده است تا شما رو به جلو حرکت کنید. بر اساس نظریه «بازیابی توجه»، برای تمرکز در محیط­‌های شهری به توجه فعالانه و نادیده گیری عوامل حواسپرتی نیاز داریم. تلاش برای توجه و نادیده­‌گیری عوامل مزاحم، بخشی از انرژی ما را هدر می‌دهد و مغزمان را خسته می­کند. اما در محیط­‌های طبیعی، نوعی توجه به نام «شیفتگی نرم» را تجربه می‌کنیم که باعث ایجاد لذت و سرخوشی می­‌شود. شیفتگی نرم، احساس یکی شدن با محیط را افزایش می­‌دهد، به‌گونه‌ای که دیگر چیزی برای حواس­پرتی وجود ندارد و تلاش برای افزایش تمرکز بی­‌معناست.

روش‌های افزایش ارتباط کودکان با طبیعت

اعتیاد به فضای مجازی و کاهش ارتباط با طبیعت باعث بروز مشکلاتی جسمی و روانی متعددی مانند پرخاشگری کودکان می‌شود. به همین دلیل، مدت­‌هاست که برنامه‌های آموزش طبیعت‌محور در بعضی مدارس . دیگر سازمان‌­ها اجرا می­‌شود. البته این موضوع چیزی از مسئولیت والدین کم نمی­‌کند؛ آن‌ها باید ارتباط کودکان با طبیعت را با استفاده از روش‌های زیر تقویت کنند.

آموزش کاشت و پرورش گل و گیاه به کودکان

  • آموزش‌های لازم برای کاشت سبزیجات و گیاهان دیگر را برای کودک فراهم کنید.
  • اگر در حیاط خانه باغچه دارید، قسمتی از آن را به فرزندتان اختصاص دهید تا برای خودش گل و گیاه بکارد.
  • اگر به باغ و باغچه دسترسی ندارید، از گلدان یا جعبه برای کاشت سبزیجات و گل و گیاه استفاده کنید.
  • با کودک به باغ‌های اطراف محل زندگی­‌تان بروید، میوه و سبزی بچینید و خرید کنید.
  • برای کشف گل‌­ها و گیاهان جدید، به همراه یکدیگر طبیعت­‌گردی کنید.

برقراری پیوند بین طبیعت و خانه

  • برای اتاق کودک و دیگر بخش­های خانه، گلدان تهیه کنید.
  • مواد طبیعی مانند برگ، گل، پر و چیزهای دیگر را به همراه فرزندتان جمع آوری و برای تزئین فضای خانه استفاده کنید. مثلا آن­ها را به در و دیوار اتاق بچسبانید یا کاردستی بسازید.
  • از بازی های حسی برای کودکان استفاده کنید.
  • در صورت امکان، اتاق کودک دارای پنجره باشد تا بتواند گه‌گاهی آسمان، درختان و گل‌های حیاط یا خیابان را تماشا کند و از مناظر طبیعی لذت ببرد.
  • به همراه فرزندتان از طبیعت عکس بگیرید، سپس آن‌ها را چاپ کنید و روی دیوارهای خانه بچسبانید.
  • کودکان را با صداهای طبیعی مانند آواز پرندگان، امواج اقیانوس و صدای آبشار مأنوس کنید. مثلا از آهنگ­‌های ضبط شده برای افزایش ذهن­‌آگاهی استفاده کنید.
  • برای فرزندتان مستندهای مربوط به حیات‌وحش و زیبایی‌­های طبیعت فراهم کنید.
چگونه ارتباط کودکان با طبیعت را افزایش دهیم؟

انجام فعالیت های مرتبط با طبیعت

  • زمانی را برای پیاده روی با فرزندتان در فضای سبز، مانند پارک محله اختصاص دهید.
  • بعضی از وعده‌های غذایی را در فضاهای باز، مانند پارک­‌ها میل کنید.
  • کشیدن نقاشی موجودات طبیعی را به کودک آموزش دهید.
  • املا و تلفظ صحیح نام حیوانات را همراه با عکس­ آن­ها به فرزندتان نشان دهید و با استفاده از این روش، درست نوشتن را به کودک بیاموزید.
  • شب‌ها همراه با یکدیگر ستاره‌ها را تماشا کنید و از آسمان شب لذت ببرید.
  • برای انجام بازی و تفریح به پارک بروید.
  • در صورت علاقه کودک، او را در کلاس‌های ورزشی ثبت نام کنید.
  • در مسیرهای جنگلی پیاده‌­روی کنید یا به ساحل بروید و در خط ساحل قدم بزنید.

آموزش حفاظت از محیط زیست

  • زباله‌های موجود در پارک‌ها، خط ساحلی و پیاده روها را  به همراه یکدیگر جمع‌­آوری کنید.
  • بذرها یا گیاهان مفید بکارید و علت آن را به کودک توضیح دهید. به‌عنوان مثال، برای کمک به شهد زنبورها گل پرورش دهید یا در روز درخت­کاری، یک نهال متناسب با آب و هوای منطقه­‌تان بکارید.
  • داستان‌هایی از حیوانات، گیاهان و اهمیت محیط‌­زیست برایش بخوانید.
  • علت و نحوه جدا کردن زباله‌های تروخشک را به او بیاموزید.

آشنا کردن کودک با حیوانات

  • از باغ وحش دیدن کنید و در مورد ویژگی­‌های حیوانات و نحوه برخورد با آن­ها به فرزندتان توضیح دهید.
  • به مناطق روستایی بروید و او را با حیوانات اهلی آشنا کنید.
  • ·          با همراهی یکدیگر به حیوانات غذا بدهید.
  • به هیچ وجه کودک را با جملاتی مانند: «الان میگم هاپو بیاد بخورتت»، نترسانید. به‌جای آن، از ویژگی‌های خوب حیوانات برای کودکان تعریف کنید.
  • اگر دچار حیوان هراسی است، سعی کنید به‌مرور و گام به گام او را با ترسش مواجه کنید تا به غیرمنطقی بودنش آگاه شود (اگر کودک به شکل افراطی از حیوانات می‌ترسد، حتما از یک روان­شناس بالینی کمک بگیرید).
نحوه افزایش دوستی کودکان با طبیعت و حیوانات

سخن پایانی

تعامل کودکان با طبیعت به رشد اجتماعی، عقلانی، فیزیکی و عاطفی آن­‌ها کمک می‌­کند. افزایش اعتماد­به­‌نفس و مسئولیت‌­پذیری، تقویت خلاقیت و قوه خیال، فراهم‌­سازی تحریک محیطی، پیشگیری از بی­‌انگیزگی و کاهش استرس، از مهم‌ترین مزایای تعامل آن‌ها با طبیعت است. به دلیل تاثیر طبیعت بر یادگیری کودکان و دانش آموزان، برنامه‌هایی برای آموزش طبیعت محور توسط مدارس و سازمان‌های دیگر شکل گرفته است. والدین نیز باید از روش‌هایی مانند آموزش کاشت و پرورش گل­‌و­گیاه، ارتباط با حیوانات و حفاظت از محیط‌­زیست، برای دوستی کودکان با طبیعت استفاده کنند. 

سوالات متداول

  1. تعامل با طبیعت چه تاثیری بر رشد کودکان دارد؟
    باعث رشد همه جانبه استعدادها و توانایی‌های کودکان می‌شود و بر افزایش اعتماد­به‌­نفس و مسئولیت پذیری، پیشگیری از بی‌­انگیزگی، کاهش استرس، فراهم‌­سازی تحریک محیطی و تقویت خلاقیت در آن­ها تأثیرگذار است.
  2. آموزش طبیعت‌­محور چیست؟
    یادگیری از طریق انجام فعالیت در محیط طبیعی و با استفاده از عناصر موجود در آن مانند آب، گیاهان و حیوانات را آموزش طبیعت­‌محور می­‌گویند.
  3. روش­‌های افزایش ارتباط کودکان با طبیعت چیست؟
    ارتباط با حیوانات، کاشت و پرورش گل­‌و­گیاه، محافظت از محیط­‌زیست و طبیعت­‌گردی از روش افزایش ارتباط کودکان با طبیعت است.

به این مطلب امتیاز دهید

اشتراک گذاری مطلب :

جهت دریافت آخرین اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان شماره تماس خود را وارد نمایید

مقالات مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *