اگرچه داشتن امکانات و منابع همیشه مفید و سودمند است اما واقعا برای خوب زندگی‌کردن نیازی به فراهم‌بودن تمام تجهیزات نیست. گاهی افرادی با دستان خالی تغییرات بزرگی در زندگی خود، اطرافیان و جامعه‌شان ایجاد می‌کنند! هنر انسان‌های موفق در چینش منظم موضوعات و رسیدن به نتیجه‌گیری‌های درست و منطقی است. دقیقا مثل شطرنج‌بازان بزرگ که برای‌شان وزیر و سرباز تفاوتی ندارد؛ آنها نحوه چینش منظم مهره‌ها برای رسیدن به خواسته‌های‌شان را خوب بلدند. البته این مهارت را یک روزه به دست نیاورده‌اند و معمولا از کودکی آن را شروع کرده‌اند. اگر شما هم قصد آموزش شطرنج به فرزندتان را دارید، بهتر است ابتدا با مزایا و فواید شطرنج برای کودکان آشنایی مختصری داشته باشید.
فواید بازی شطرنج برای کودکان
درباره بهترین بازی یا ورزش رومیزی دنیا و فواید آن برای کودکان و بزرگسالان راست‌ودروغ زیادی وجود دارد. در این مقاله با نگاهی انتقادی، مزایا بازی شطرنج برای کودکان را بررسی می‌کنیم.
بهبود عملکرد هر دو نیمکره مغز
برای موفقیت در بازی شطرنج به 2 مهارت اساسی نیاز داریم:
- حساب‌وکتاب‌های منطقی و استفاده مداوم از عبارت «اگر …، پس …» و نتیجه‌گیری درباره بهترین حرکت ممکن (تفکر منطقی نیمکره چپ)
- داشتن سناریو یا طرح پشت‌پرده برای موفقیت پایانی (تفکر موازی نیمکره راست)
بر اساس نتایج تحقیقات، بچه‌های شطرنج‌باز در مقایسه با کودکان علاقه‌مند به بازی‌های کامپیوتری، چه در تفکر انتقادی (نیمکره چپ) و چه تفکر خلاقانه (نیمکره راست)، نمرات بالاتری به دست می‌آورند. مقاله بازی هایی برای تقویت خلاقیت کودکان نیز در بهبود تفکر خلاقانه فرزندان به شما کمک خواهد کرد.
افزایش تمرکز و حافظه
پاداش‌‌گرفتن در زمان حفظ تمرکز و جریمه‌شدن، ازدست‌دادن مهره یا حتی باختن در هنگام حواسپرتی، یکی از نکات جالب و جذاب در بازی شطرنج است. به همین دلیل، انجام منظم بازی شطرنج باعث استحکام مسیرهای عصبی موثر بر افزایش تمرکز و حافظه دیداری می‌شود.
احتمال افزایش ضریب هوشی
بر اساس تحقیقات، بین مداوم شطرنج‌بازی‌کردن و افزایش ضریب هوشی در دوران کودکی رابطه وجود دارد. برای مثال، در مطالعه‌ای بر روی 4000 دانش‌آموز کلاس دومی ونزوئلایی، ضریب هوشی آنها تنها 4 ماه پس از شروع بازی افزایش یافته بود!
بهبود مهارت های حل مسئله
بهبود مهارت حل مسئله یکی دیگر از تاثیرات بازی شطرنج بر کودکان است.یادگیری نحوه حلمسئله به مهارتهای پایه‌ای خاصی نیاز دارد که کودکان اکثر آنها را در طول بازی با شطرنج و به‌مرور یاد می‌گیرند. تفکر درباره مهره‌های دائما در حال تغییر و چینش موثر آنها برای رسیدن به نتیجه مطلوب، مهارتهای ارزشمندی برای موفقیت در بازی شطرنج و همچنین زندگی واقعی هستند. برای بهبود این مهارت در فرزندان‌تان، از مقاله ما درباره آموزش مهارت حل مسئله به کودکان و نوجوانان نیز استفاده کنید.
بهبود مهارت هدف گزینی و برنامه ریزی
دوراندیشی و آینده‌نگری در موفقیت آینده ما تأثیر زیادی دارد و جزو مهارتهای اساسی زندگی محسوب می‌شود. هدف نهایی بازی شطرنج دستگیرکردن پادشاه حریف است، اما برای رسیدن به این هدف باید احتمالات متنوع را سبک‌وسنگین کنیم و برای تک‌تک حرکات‌مان برنامهریزی داشته باشیم.
کاهش زمان استفاده از صفحه نمایش
هرچه بیشتر کودکان را به انجام بازی‌های رومیزی و دیگر بازی‌های پویا و فعالانه تشویق کنیم، آنها کمتر به سمت بازی‌های کامپیوتری کشیده می‌شوند. اکثر بازی‌های کامپیوتری و استفاده مفرط از شبکه‌های مجازی دقیقا نقطه مقابل شطرنج و بازی‌های این‌چنینی هستند و مضرات زیادی برای سلامت جسمانی و روانی بچه‌ها دارند. برای جلوگیری از مضرات استفاده افراطی از گوشی همراه و دیگر لوازم الکترونیکی، حتما نگاهی به مقاله قوانین استفاده از موبایل برای کودکان و نوجوانان بیندازید.
افزایش روابط و دوستی های معنادار
شطرنج یک بازی تعاملی و دونفره محسوب می‌شود و باعث تعامل کودک با شبکه گسترده‌ای از بچه‌های علاقه‌مند به این بازی می‌شود. علاقه مشترک به شطرنج، برخی از این روابط را به حدی جذاب و پرمعنا می‌کند که گاهی تا بزرگسالی و پایان عمر نیز ادامه پیدا می‌کنند.
تاثیر آموزش شطرنج بر دانش آموزان
برخی از تحقیقات به‌صورت اختصاصی به بررسی تأثیر شطرنج بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان پرداخته‌اند. خلاصه‌ای از این تحقیقات را در ادامه برای‌تان بیان می‌کنیم. پیش از این بازی های دونفره دیگری را نیز معرفی کرده‌ایم که می‌توانید از آنها ایده بگیرید.
بهبود عملکرد خواندن و نوشتن
شطرنجبازی بچه‌ها را ملزم به تقویت مهارتهای شناختی خاصی مانند رمزگذاری اطلاعات، ذخیره‌سازی آنها در حافظه، رمزگشایی و در نهایت تجزیه‌وتحلیل آنها می‌کند. کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری (بسته به نوع اختلال‌شان) در مهارتهای خاصی ضعف دارند و بازی شطرنج در تقویت این نقاط ضعف به‌شدت موثر است. بر اساس نتایج تحقیقات، کودکان شطرنج‌باز در آزمون‌های خواندن و نوشتن امتیاز بالاتری می‌گیرند. برای آشنایی بیشتر با اختلالات یادگیری، از مقاله چگونه اختلالات یادگیری را در کودک تشخیص دهیم؟ استفاده کنید.
بهبود مهارت های ریاضی و علمی
شطرنج، بازی فرضیه‌سازی و آزمایشگری است و روحیه پرسشگری، کنجکاوی و آزمون‌وخطا را در کودک زنده می‌کند. شطرنج‌بازها باید از روی محرک‌های حسی و ملموس (مهره‌های شطرنج)، الگوهای نحوه چینش آنها توسط حریف را درک کنند؛ دروس ریاضی و علوم نیز ساختاری کاملا عینی دارند و اعداد و فرمول‌ها هم نشان‌دهنده روابط خارجی بین پدیده‌های طبیعی هستند. برای فهم بهتر این موضوع، از مقاله چرا باید ریاضی بخوانیم؟ کمک بگیرید.
فراهم سازی شرایط پیشرفت تحصیلی
انجام مداوم بازی شطرنج با اکثر متغیرهای مرتبط با پیشرفت تحصیلی رابطه مستقیمی دارد. بر اساس تحقیقات، آنها در زمینه‌های زیر بهتر از همکلاسی‌های خود هستند:
- میزان حضور در مدرسه
- عادات مطالعه مناسب
- نگرش بهتر نسبت به مدرسه
- میزان فارغ‌التحصیلی از دبیرستان
- دامنه توجه و تمرکز
- نمرات امتحانی
- مهارتهای استدلالی
ترکیب بازی و آموزش
خیلی از کودکان با شیوه‌های رسمی و خشک آموزش میانه خوبی ندارند و به همین دلیل هم بازدهی آنها از توان واقعی‌شان کمتر است. بنابراین اگر بتوانیم آموزش را با سرگرمی و بازی همراه کنیم، میزان یادگیری بچه‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. شطرنج یکی از بازی‌های مناسب برای ترکیب بازی و آموزش است.
سخن پایانی
شطرنج یکی از بهترین و جذاب‌ترین بازی‌ها یا ورزش‌های رومیزی دنیاست که علاوه بر جنبه سرگرمی و تفریح، فواید زیادی نیز برای کودکان و دانشآموزان به همراه دارد. در این مقاله به‌صورت علمی و با استفاده از شواهد تجربی، مهمترین تأثیرات شطرنج بر بهبود عملکرد مغزی و مهارتهای زندگی کودکان و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان را بررسی کردیم. اگرچه حتی مدت کوتاهی شطرنجبازی هم مزایای زیادی دارد، اما انجام مداوم این بازی موجب تثبیت و اثرگذاری بلندمدت این مزایا بر ذهن و روان کودک می‌شود.
اگر فرزندتان بازی‌های دسته‌جمعی را دوست دارد، سری هم به معرفی انواع بازی های گروهی برای کودکان بزنید.
سوالات متداول
- شطرنج چه فوایدی برای مغز دارد؟
بهبود عملکرد هر دو نیمکره مغز و ارتباط بین آنها، افزایش تمرکز و حافظه، افزایش ضریب هوشی، کاهش بروز اختلالات عصبی-رشدی مانند اختلالات یادگیری و بیشفعالی از مهمترین فواید شطرنجبازی برای مغز کودکان است. - مزایای شطرنج بازی در زندگی کودکان چیست؟
بهبود مهارتهای حلمسئله، هدفگزینی و برنامهریزی، افزایش روابط و دوستیهای معنادار، کاهش زمان استفاده از صفحهنمایش و مشکلات ناشی از آن، افزایش اعتمادبهنفس و خودکارآمدی و صبر و تحمل بیشتر از جمله مهمترین مزایای بازی شطرنج در زندگی روزمره است. - تأثیر بازی شطرنج بر دانشآموزان چیست؟
بهبود عملکرد خواندن و نوشتن، تقویت ذهن ریاضی، افزایش روحیه کنجکاوی و پرسشگری، تقویت مهارتهای استدلالی و بهبود دامنه توجه و تمرکز از مهمترین تأثیرات این بازی بر افزایش یادگیری دانشآموزان است.
