هر سال تعداد شرکت کنندگان کنکور در زیر شاخه های رشته تجربی بیشتر می‌شود که می‌توان علت را در جایگاه اجتماعی و درآمد خوب بسیاری از رشته های دانشگاهی تجربی دانست. اگر حفظیات شما خوب است، به دروس زیست و شیمی علاقه دارید و البته از پایه مناسبی در دروس فیزیک و ریاضی برخوردار هستید، انتخاب‌های متنوعی برای شما در رشته تجربی وجود دارند که در این مطلب درباره آن‌ها صحبت کرده‌ایم.
شاخه های رشته تجربی
رشته های دانشگاهی تجربی به رشته دندانپزشکی و پزشکی محدود نمی‌شوند بلکه تنوع وسیعی از رشته‌های علوم پایه، پیراپزشکی و شاخه‌های میان‌رشته‌ای مانند روانشناسی و حقوق نیز از مسیر کنکور تجربی وجود دارند.
بر حسب علاقه و استعداد تحصیلی و اهداف شغلی که دارید به راحتی می‌توانید به یک انتخاب مناسب در این زیرگروه برسید. در این مطلب، به معرفی رشته ی علوم تجربی، زیرشاخه های رشته تجربی و رشته های دانشگاهی تجربی را همراه با بازار کار آن‌ها توضیح داده‌ایم.
معرفی شاخه تجربی
رشته تجربی یکی از شاخه‌های نظری در دوره متوسطه دوم است. دانش‌آموزان می‌توانند در صورت داشتن شرایط لازم مانند کسب حد نصاب معدل، نمرات و نتیجه آزمون هدایت تحصیلی در سال نهم انتخاب رشته تجربی را انجام بدهند. دروس تخصصی و اصلی همه رشته های تجربی زیست، شیمی و زمین‌شناسی هستند. بنابراین علاقه و استعداد در این درس‌ها لازمه موفقیت در شاخه های رشته تجربی محسوب می‌شود.
زیر گروه های تجربی
در کنکور سال ۱۴۰۲ به بعد،زیرگروه‌ها با یکدیگر ادغام شده‌اند و ضرایب دروس برای تمام رشته های علوم تجربی یکسان هستند. همچنین دیگر از دروس عمومی سوالی در کنکور طراحی نمی‌شود.
رشته های دانشگاهی تجربی
اغلب رشته های تجربی در دانشگاه از کاردانی و کارشناسی در کنکور پذیرش دارند و برخی دیگر به صورت ارشد یا دکتری پیوسته هستند. می‌توانید از کاردانی وارد رشته‌های پرطرفداری مثل رشته رادیولوژی، رشته مامایی و رشته هوشبری شوید و به این ترتیب شانس خود را برای ورود و ادامه تحصیل در آن‌ها بالا ببرید. در ادامه جدول رشته های علوم تجربی مرتبط با هریک از زیر شاخه های تجربی ذکر شده‌اند.
برخی از زیرشاخه های رشته تجربی از کاردانی و کارشناسی در کنکور پذیرش دارند و برخی دیگر به صورت ارشد یا دکتری پیوسته هستند. در جدول زیر رشته های دانشگاهی تجربی در مقاطع مختلف آورده شده‌اند.
| دکتری و دکتری حرفه‌ای | دکترای پیوسته بیوتکنولوژی، پزشکی، دکترای عمومی دامپزشکی، دندانپزشکی، داروسازی | |
| کارشناسی | آموزش ابتدایی، آموزش زیست‌شناسی، آموزش کودکان استثنایی، تکنولوژی اتاق عمل، اعضای مصنوعی، بهداشت مواد غذایی، بهداشت و بازرسی گوشت، بینایی سنجی، پرستاری، تکنولوژی پرتودرمانی، تکنولوژی پرتوشناسی، روانشناسی، زیست‌شناسی (جانوری، دریا، سلولی و مولکولی، گیاهی) زیست فناوری، رشته ساخت پروتزهای دندانی، شنوایی‌سنجی، علوم آزمایشگاهی، علوم آزمایشگاهی دامپزشکی رشته علوم تربیتی، علوم تغذیه، علوم و صنایع غذایی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی، مامایی، هوشبری، میکروبیولوژی، آموزش شیمی، بهداشت عمومی، بیولوژی و کنترل ناقلین بیماری‌ها، تکنولوژی پزشکی هسته‌ای، شیمی کاربردی، رشته شیمی محض، فناوری اطلاعات سلامت، مهندسی بهداشت محیط، مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار، اقیانوس‌شناسی، زمین‌شناسی ادیان و مذاهب، اقتصاد، امنیت اقتصادی، تاریخ اسلام، تاریخ تمدن ملل اسلامی، حسابداری، زبان و ادبیات عربی، شیعه‌شناسی، علم اطلاعات و دانش‌شناسی، علوم انتظامی، علوم قرآن و حدیث، فقه و حقوق اسلامی، فقه و حقوق امامی، فقه و حقوق حنفی، فقه و حقوق شافعی، فقه و حقوق مذاهب اسلامی، فقه و مبانی حقوق اسلامی، فلسفه و حکمت اسلامی، فلسفه و عرفان اسلامی، فلسفه و کلام اسلامی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، گردشگری، مدیریت اطلاعات و ارتباطات، مدیریت امور بانکی، مدیریت امور گمرکی، مدیریت بازرگانی، مدیریت بیمه، مدریت بیمه اکو، مدیریت دولتی، مدیریت صنعتی، مدیریت فرهنگی هنری، مدیریت کسب و کارهای کوچک، مدیریت مالی، مدیریت و بازرگانی دریایی، معارف اسلامی، معارف اسلامی – تبلیغ و ارتباطات، معارف اسلامی و اخلاق، معارف اسلامی و ادیان، معارف اسلامی و تاریخ، معارف اسلامی و علوم تربیتی، معارف اسلامی و علوم قرآنی، معارف اسلامی و کلام، معارف اسلامی و مدیریت، هتلداری آموزش تربیت بدنی، امنیت اطلاعات، امنیت بین الملل، امنیت نرم، پژوهشگری امنیت، تربیت مروج سیاسی، ترویج و آموزش کشاورزی پایدار، حفاظت اطلاعات، ضد تروریسم، علوم دامی، علوم سیاسی، علوم فنی امنیت، علوم ورزشی، علوم و مهندسی باغبانی، علوم و مهندسی جنگل، علوم و مهندسی خاک، علوم و مهندسی شیلات، علوم و مهندسی صنایع غذایی (کشاورزی)، علوم و مهندسی محیط زیست، کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی، گیاه پزشکی، مددکاری اجتماعی، مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، مربیگری عقیدتی، مطالعات امنیتی، مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، مهندسی صنایع چوب و فرآورده‌های سلولزی، مهندسی صنایع مبلمان، مهندسی طبیعت، مهندسی فضای سبز، اقتصاد کشاورزی | |
| کاردانی | آموزش و پرورش ابتدایی، اتاق عمل، بهورزی، تکنسین پروتزهای دندانی، تکنسین سلامت دهان، تکنولوژی پرتودرمانی، تکنولوژی رادیولوژی دهان – فک و صورت، دامپزشکی، علوم آزمایشگاهی، فوریت‌های پزشکی، مامایی، هوشبری، بهداشت حرفه‌ای، بهداشت عمومی (گرایش‌های بهداشت خانواده)، بهداشت محیط، شیمی آزمایشگاهی امور بانکی، بیمه، امور دولتی، امور فرهنگی، امور مالی و مالیاتی، تربیت مبلغ قرآن کریم، تربیت معلم قرآن کریم، گردشگری، حسابداری، علم اطلاعات و دانش‌شناسی، علوم انتظامی، مدارک پزشکی، مدیریت بازرگانی، مدیریت صنعتی، مدیریت گمرکی، هتلداری امور اراضی، امور زراعی و باغی، تکنولوژی تولیدات دامی، تکنولوژی تولیدات گیاهی، تکنولوژی جنگلداری، تکنولوژی چوب، تکنولوژی شیلات، تکنولوژی صنایع غذایی، تکنولوژی محیط زیست، تکنولوژی مرتع و آبخیزداری، تکنولوژی مواد غذایی، تولید و فرآوری خرما، پرورش اسب، پرورش زنبور عسل، تولید و بهره‌برداری از گیاهان دارویی و معطر، علوم ورزشی، نوغان داری | |
| کارشناسی ارشد | کارشناسی ارشد پیوسته معارف اسلامی و ارشاد |
همانطور که در جدول بالا مشاهده کردید، برخی از شاخه های تجربی مانند حسابداری، مدیریت، روانشناسی و تربیت بدنی میان‌رشته‌ای هستند یعنی از سایر رشته‌های دبیرستان هم می‌توان آن‌ها را انتخاب کرد.
پیشنهاد مطالعه: رشته فوریت های پزشکی و رشته فیزیوتراپی
آینده شغلی زیر شاخه های رشته تجربی
تعداد داوطلبین رشته تجربی در کنکور سراسری نسبت به شاخه‌های دیگر بالاتر است اما هنوز این رشته‌ها اشباع نشده‌اند. در بسیاری از رشته های دانشگاهی تجربی مثل مامایی، شنوایی سنجی، بینایی سنجی، فیزیوتراپی، رادیوتراپی، رادیولوژی و تغذیه، می‌توانید پس از کارشناسی در مطب یا مراکز مرتبط شروع به کار کنید یا حتی کلنیک خود را راه بیندازید. البته در مورد تأسیس کلینیک و مطب در هر شهر قوانین خاصی نیز وجود دارند و علاوه بر این نیاز به سرمایه هم خواهید داشت. اما همین امکان خود اشتغالی، یکی از دلایل اقبال عمومی نسبت به شاخه های رشته تجربی است.
علاوه بر این‌ها، در تمامی زیر مجموعه های رشته تجربی که از سطح کارشناسی پذیرش دارند، امکان ادامه تحصیل وجود دارد و می‌توانید پس از آن کار تدریس در مدارس یا دانشگاه‌ها را انجام دهید، وارد شرکت‌های پزشکی و دارویی شوید یا کار خودتان را راه بیندازید و درآمد بالایی داشته باشید.حالا که درباره‌ی آینده‌ی شغلی رشته‌های تجربی صحبت شد، بد نیست نگاهی هم به رشته های بورسیه دار تجربی بیندازید.
پردرآمدترین رشته های تجربی
در ایران با کمبود نیروی متخصص در رشته‌هایی مانند پزشکی و پرستاری مواجه هستیم بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که شرایط کاری این رشته‌ها در آینده پیشرفت قابل ملاحظه‌ای خواهد کرد و فارغ‌التحصیلان از درآمد و وضعیت شغلی خوبی برخوردار خواهند بود. اگر علاقه‌مند هستید درباره مشاغل زیرشاخه های رشته تجربی اطلاعات بیشتری به دست بیاورید، قبلا در این خصوص مطلبی با عنوان بازار کار رشته های تجربی نوشته‌ایم که به صورت کامل آینده شغلی رشته علوم تجربی در آن توضیح داده شده است.
شاخه های علوم پایه تجربی
رشته‌هایی مانند گرایش‌های زیست شناسی، ژنتیک، رشته بیوتکنولوژی و علوم محض، علاوه بر امکان کار در برخی شرکت‌ها در شهرهای بزرگ، می‌توانند به عنوان پژوهشگر یا کارشناس در مؤسسات تحقیقاتی، دانشگاه‌ها یا آزمایشگاه‌ها نیز مشغول به کار شوند. در صورت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر هرکدام از شاخه های رشته تجربی نیز می‌توانید در دانشگاه یا مدارس درجه یک تدریس کنید، به شرط اینکه علاوه بر دریافت مدرک، دانش و علم کافی هم داشته باشید.
روانشناسی
روانشناسی یکی از زیر شاخه های رشته تجربی است که میان‌رشته‌ای محسوب می‌شود و همیشه از جمله رشته‌های پر متقاضی بوده است. این رشته هر روز طرفداران بیشتری هم پیدا می‌کند چون دیدگاه جامعه نسبت به روانشناسی رو به بهبود است و افراد بیشتری برای درمان و سلامت روان خود به روانشناس مراجعه می‌کنند. در مقاطع بالاتر این رشته امکان تحصیل در شاخه‌های متنوعی مثل روانشناسی بالینی، روانشناسی خانواده یا مشاوره وجود دارد.
یک روانشناس می‌تواند هم در سازمان‌های مختلفی کار کند و هم در مطب شخصی یا کلینیک‌‌ها کار درمانی انجام دهد و درآمد بالایی داشته باشد. هرکدام از این رشته‌ها شرایط روحی خاص خود را می‌طلبند که باید با شناخت خودتان اقدام صحیحی در انتخاب رشته نهم انجام دهید.
پزشکی و پیراپزشکی
رشته‌های زیر گروه پزشکی و پیراپزشکی، محبوب‌ترین و پردرآمدترین زیر شاخه های رشته تجربی هستند که می‌توان از بین آن‌ها به ترتیب دندانپزشکی، پزشکی، داروسازی، مامایی، پرستاری و رشته علوم آزمایشگاهی را نام برد. برای سایر رشته‌ها مانند فیزیوتراپی، بینایی سنجی، رشته میکروبیولوژی و علوم آزمایشگاهی، شهرهای بزرگ و خصوصا تهران به دلیل وجود صنایع، کارخانه‌ها و شرکت‌های خصوصی فرصت‌های شغلی بیشتری وجود دارند.
رشته دامپزشکی
از دامپزشکی هم نباید غافل شوید. در سال‌های اخیر این رشته بازار کار بهتری داشته است و امکان رشد درآمد و اشتغال در دامپزشکی طی سال‌های آینده وجود دارد. هم می‌توانید در مراکز تولید و پرورش دام و طیور استخدام شوید و هم می‌توانید کلینیک تخصصی خود را در زمینه درمان حیوانات داشته باشید. به طور کلی عوامل مختلفی بر سطح درآمد فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها اثرگذار هستند.
مثلا شهر محل کار، که در مورد رشته‌های پزشکی شهرستان‌ها و مناطق محروم در دوران طرح و پس از آن درآمدزایی بیشتری دارند چون احتمال تأسیس مطب از نظر هزینه و امکان دریافت مجوز بالاتر است. با کسب مهارت، داشتن پشتکار و با به روز کردن اطلاعات خود، یک قدم از سایرین جلوتر باشید، این عوامل به شما کمک خواهند کرد که در پیدا کردن کار مناسب و سطح درآمد بالا موفق باشید.
آزمون لیسانس به پزشکی
به دلیل ظرفیت پایین، سالانه فقط ۲ درصد از داوطلبین زیرگروه های تجربی می‌توانند وارد رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در دانشگاه‌های دولتی شوند. اگر فکر می‌کنید قبول شدن در رشته پزشکی در سال اول برای شما مشکل است یا به هر دلیل نمی‌خواهید پشت کنکور بمانید، یا اگر دوست دارید ابتدا پایه دروس زیستی خود را تقویت کنید تا برای خواندن رشته‌هایی که بعدا قصد تخصص در آن‌ها را دارید مثل رشته رادیولوژی (تکنولوژی پرتوشناسی)، مامایی یا فیزیوتراپی (برای تخصص‌هایی مانند رادیولوژی، زنان و زایمان، ارتوپد) آماده‌تر باشید یا حتی اگر می‌خواهید امکان انتخاب دقیق‌تر پزشکی یا سایر رشته‌ها را در آیننده داشته باشید، ورود به یکی از زیر شاخه های رشته تجربی در پایه کارشناسی انتخاب خوبی است.
شرکت در آزمون لیسانس به پزشکی شرایط خاصی مانند شرط معدل، داشتن مدرک بین‌المللی زبان و شرکت در آزمون ورودی لیسانس به پزشکی دارد. برای اینکه بدانید در صورت چنین انتخابی یعنی ورود به کارشناسی یکی از رشته های دانشگاهی تجربی و آماده شدن برای آزمون پزشکی، چه دروسی را باید بخوانید و کمی با ابعاد این راه آشنا شوید، مواد امتحانی آزمون لیسانس به پزشکی آمده است که از هریک از این دروس ۱۵ سوال در آزمون می‌آید:
- فیزیولوژی
- آناتومی
- بیوشیمی
- ایمنی‌شناسی
- ژنتیک
- بافت‌شناسی و جنین‌شناسی
- تغذیه
- فیزیک پزشکی
- باکتری‌شناسی و ویروس‌شناسی
- انگل‌شناسی
- بهداشت
- آمار و اپیدمیولوژی
- روانشناسی
دانشگاه های مطرح زیرشاخه های رشته تجربی
دانشگاه‌های مختلف بر اساس معیارهای مختلفی مانند تولیدات علمی، تعداد جوایز بین‌المللی و همایش‌های برگزار شده، رتبه‌های داخلی و بین‌المللی متفاوتی دارند که البته ممکن است برای هر رشته نیز این رتبه بر اساس امکانات دانشگاه متغیر هستند. انتخاب دانشگاه معیارهای متعددی دارد. مثلا برخی ازدانش‌آموزان دوست دارند در شهر محل زندگی خود یا شهرهای نزدیک‌تر درس بخوانند. برای برخی دیگر وجود امکانات آموزشی دانشگاه، امکان کار حین تحصیل یا امکان ادامه تحصیل اهمیت بیشتری دارند. بنابراین همیشه توجه داشته باشید که بهترین انتخاب ممکن است برای شما با دیگری فرق داشته باشد.
بر اساس تعداد مقالات و فعالیت‌های علمی، ۱۵ رتبه اول از معتبرترین دانشگاه‌های علوم پزشکی را در سال ۱۴۰۰ در ادامه نام برده‌ایم تا یک دید کلی در این مورد داشته باشید:
- دانشگاه علوم پزشکی مشهد
- دانشگاه تهران
- دانشگاه شهید بهشتی
- دانشگاه ایران
- دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی جندی شاپور اهواز
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان
- دانشگاه علوم پزشکی کرمان
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان فارس
- دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
- دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله
- دانشگاه علوم پزشکی بیرجند
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گیلان
سخن پایانی
در اکثر رشته های دانشگاهی تجربی کمبود فارغ‌التحصیل یا متخصص با مهارت بالا وجود دارد که این مسئله شانس اشتغال و درآمد خوب را برای فارغ‌التحصیلان شاخه‌های پزشکی و پیراپزشکی بیشتر می‌کند. گفته می‌شود که ظرفیت پذیرش این رشته‌ها در سال‌های آینده بیشتر خواهند شد که این نیز احتمال ایجاد شغل را بالا می‌برد، در عین حال که فشار کاری شدید از روی آن‌ها برداشته می‌شود.
اگر در کنار گذراندن واحدها و گرفتن مدرک دانشگاهی، سطح زبان انگلیسی خود را تقویت کنید و به دنبال علم و دانش روز باشید، در تمامی رشته‌ها از علوم محض تا پزشکی و پیراپزشکی، بیکار نخواهید ماند و به جای اینکه شما به دنبال شغل و درآمد باشید، شغل و درآمد بالا به سراغ شما می‌آیند! هرچند اگر می‌خواهید با دردسر کمتر و طی زمان کوتاه‌تری به درآمدزایی برسید یا علاقه‌ای به پژوهش ندارید، رشته‌هایی مانند دندانپزشکی، داروسازی و شاخه‌های پیراپزشکی و البته روانشناسی مناسب‌تر خواهند بود.
سوالات متداول
- پردرآمدترین رشته های تجربی چه هستند؟
رشته‌های دندانپزشکی، پزشکی، داروسازی و رشته‌های پیراپزشکی از جمله پردرآمدترین رشته های علوم تجربی هستند. - رشته تجربی چند زیر گروه دارد؟
در حال حاضر زیرگروه‌ها حذف شده‌اند و دروس تخصصی تجربی برای همه رشته‌ها، ضریب یکسانی دارند. - رشته های پیراپزشکی چه هستند؟
عملکرد شغلی زیرشاخه های پیراپزشکی تکمیل‌کننده کادر درمان است. - آیا رشته های گروه پزشکی پذیرش بدون کنکور دارند؟
در حال حاضر رشته‌های پزشکی پذیرش بدون کنکور و بر اساس سوابق تحصیلی ندارند.
