«بیست دقیقه دیگه میریم!» برای شما، این جمله کاملاً واضح است زیرا درک تجربی و انتزاعی از مفهوم زمان دارید. به طور مثال، می‌دانید که این زمان برای پوشیدن لباس و کفش و رسیدن به پایین پله‌ها کفایت می‌کند. اما حرف زدن از زمان برای کودکان مانند چینی صحبت کردن است! در واقع، آن‌ها از جمله‌ای که گفتیم فقط یک چیز را می‌فهمند: «رفتن». پس سن مناسب آموزش ساعت به کودکان چه زمان فرا می‌رسد؟ آموزش خواندن ساعت و مفهوم عقربه به کودک را چگونه انجام دهیم؟ در این مطلب ضمن توضیحاتی راجع به نحوه یادگیری زمان در کودکی، به سراغ ۵ روش یا بازی سرگرم‌کننده آموزش ساعت به کودکان پیش دبستان هم رفته‌ایم.
شروع درک مفهوم ساعت در کودکان
برای کودکان درک مفهوم زمان نسبت به تجربه، مثل دیدن اشیا در هوای غبارآلود است. اما به هر حال کودکان هم از سن مشخصی و به مرور، درکی از مفهوم زمان پیدا خواهند کرد و با دیدن ساعت روی مچ بزرگترها، به خواندن ساعت علاقه می‌شوند. شاید اولین جرقه‌های علاقه به درک زمان وقتی آغاز شود که کودک می‌پرسد: «کی میرم مدرسه؟» یا «کی بزرگ میشم؟». ویژگی هایی مانند «فردا»، «طی یک هفته» و «سه ماه دیگه»، برای کودک زیر ۳ سال معنی ندارد. آن‌ها فقط می‌دانند که این عبارات در آینده هستند یا به طور خاص بعدا اتفاق می‌افتند.
گفتن عباراتی مثل «بعد از ناهار…»، «وقتی بابا از سر کار برمی‌گردد…» و «قبل از خواب…» برای کودکان زیر ۳ سال، معنی‌دارتر از روزهای هفته و تاریخ‌ها است. اما بچه‌ها از همین سن به مرور متوجه مفهوم زمان و گذر آن می‌شوند. می‌توانید از نکاتی که در مطلب آموزش مفهوم زمان به کودکان گفته شده نیز برای آموزش زمان استفاده کنید.
وقتی کودک به ۵ سال رسید، زمان آن است که کم کم با مفهوم اعداد و خواندن ساعت آشنا شود. به این ترتیب درک بهتری از اینکه چقدر باید در مهدکودک بماند، چند ساعت پیش مادربزرگ است، چقدر وقت بازی دارد یا کی از سر کار برمی‌گردید، پیدا می‌کند. احساس امنیت ذهنی کودک با توانایی ساعت خواندن و درک فواصل زمانی بیشتر می‌شود. چون دقیقا می‌فهمد که چقدر لازم است تحمل کند، استمرار داشته باشد یا منتظر بماند. از طرفی این مفاهیم برای داشتن یک ذهن آرام و هدفمند در آینده ضروری هستند.
پیشنهاد مطالعه: آموزش مهارت حل مسئله به کودکان و نوجوانان
مراحل آموزش ساعت به کودکان در ۷ گام
قبل از هرچی باید بدانیم که تا وقتی کودک مفهوم زمان را یاد نگرفته و شمردن بلد نیست، درکی از ساعت خواندن پیدا نمی‌کند. شاید برخی از کودکان در سن کم بتوانند اعداد ساعت را به تقلید از بزرگترها تکرار کنند. اما ساعت همچنان برایشان معنایی ندارد. در ادامه نحوه صحیح آموزش ساعت به کودکان را توضیح داده‌ایم که باید مرحله به مرحله باشد.
شمارش اعداد
بهتر است از شمردن اعداد شروع کنیم. با کودک شمردن اعداد از ۰ تا ۶۰ را تمرین کنید. شمارش اعداد را می‌توانید به کمک شعرهای کودکانه آموزش بدهید. مفهوم کمتر یا بیشتر بودن اعداد را با اشیا و میوه‌ها به او یاد دهید. در این مرحله کودک باید نوشتن اعداد را هم یاد بگیرد و به نوعی با شکل هر عدد آشنا باشد.
پیشنهاد مطالعه: روش های خلاقانه آموزش زبان به کودکان
آشنایی با شبانه روز
در مرحله بعد کودک باید به صورت کلی مفهوم کلی بخش‌های مختلف شبانه روز (صبح، ظهر، عصر و شب) را یاد بگیرد. برای او کارهایی را تعریف کنید که مختص یکی از این زمان‌ها است. مثلا بپرسید «کی میخوابیم؟»، «کی صبحانه می‌خوریم؟»، «بابا و مامان کی به خونه برمی‌گردن؟». این مدل سوالات بعدها، در درک بهتر ساعت و معنای آن به کودک کم میکنند.
پیوستگی بین ساعت و کارها
ساعات مشخصی که کودک در آن‌ها فعالیت خاصی دارد، مثلا ساعتی که به مهدکودک می‌رود، ساعتی که باید بخوابد یا بیدار شود را به او بگویید. به این ترتیب گوش کودک با شنیدن ساعت و وصل شدن ساعت به یک اتفاق، درک بهتری از پیدا می‌کند.
آموزش به کودکانی با شرایط خاص مسیر متفاوتی دارد، در این مورد پیشنهاد می‌کنیم اگر فرزند اوتیستیک دارید مطلب آموزش کودکان مبتلا به اوتیسم را هم مطالعه کنید.
شناخت بخش های مختلف ساعت
احتمالا تا اینجا فرزندتان به اندازه کافی به ساعت و خواندن آن علاقه‌مند شده و بارها از شما پرسیده است که «ساعت الان چنده». پس وقتش رسیده که به سراغ یک ساعت جذاب برای کودک بروید یا یک ساعت کاغذش درست کنید و اجزای ساعت شامل ساعت‌شمار (عقربه کوچک) و عقربه‌شمار (عقربه بزرگ) را به کودک یاد بدهید.
آموزش گفتن ساعت به کودک
اعداد روی ساعت را برای کودک بخوانید و بگویید که وقتی عقربه کوچک یا ساعت‌گرد روی آن رسید، ساعت چند می‌شود. کودکان این مرحله را سریع یاد می‌گیرند.
پیشنهاد مطالعه: حرف زدن با کودکان درباره پول
آموزش اعداد روی ساعت
در این مرحله باید سخت‌ترین مرحله آموزش ساعت و دقیقه به کودکان یعنی معنی دوگانه اعداد ساعت را به او یاد بدهید. مثلا اینکه عدد ۲ روی ساعت مفهوم ۱۰ دارد را به او یاد بدهید. این مرحله کمی برای کودکان چالش‌برانگیز است اما بعد از آن در ترکیب با مرحله قبل خیلی راحت‌تر ساعت را می‌خواند. خواندن دقیقه با قصه‌بافی ساده‌تر انجام می‌شود. به او بگویید که هر عدد یک هویت مخفی (دقیقه) دارد. هر بار عقربه گرد روی عددی می‌رود، هویت مخفی آن را نمایان می‌کند. بعد از مدتی و با تکرار، کودک با دیدن هر عدد، دقیقه را به زبان می‌آورد.
آموزش فواصل زمانی
در این مرحله کودک برای درک فواصل آماده‌تر است. فواصل زمانی آسان‌تر را به کودک بگویید تا یک الگو در ذهن او شکل بگیرد. می‌توانید از ۳۰ دقیقه شروع کنید و به فرزندتان یاد بدهید وقتی عقربه بزرگ روی عدد ۶ رفت چطور ساعت را بخواند. بعد به سراغ ۱۵ دقیقه، ۱۰ دقیقه و ۵ دقیقه بروید. وقتی این مراحل را به خوبی تمرین کرد، به او یاد بدهید که بین هر دو عدد روی ساعت، ۵ شماره است. تا ۳۰ دقیقه را به کودک یاد بدهید تا مدتی تمرین کند. دقیقه‌های بالاتر از ۳۰، برای کودکان ۷ سال به بالا مناسب‌تر است.
پیشنهاد مطالعه: آموزش جدول ضرب به کودکان
روش های خلاقانه برای آموزش ساعت به کودکان پیش دبستان
میتوان از ابزارهای مختلفی مثل انیمیشن و اپلیکیشن‌ها خواندن ساعت را به کود یاد داد. اما شاید بهترین روش آموزش ساعت به کودک با استفاده از انواع بازی‌ها باشد. در ادامه ۵ بازی ساده و سرگرم‌کننده برای تمرین ساعت خواندن کودکان معرفی کرده‌ایم.
پیشنهاد می‌کنیم درباره آموزش مهارت های زندگی به کودکان مطالب دیگر را هم مطالعه کنید: راهکارهای جامع آموزش مهارت نه گفتن به کودکان و آموزش قانون به کودکان
دایره های تو در توی زمان
تصویرسازی از مفاهیم انتزاعی به درک و به‌خاطرسپاری آن‌ها کمک فراوانی می‌کند. راه خوبی برای اینکه در اولین گام آموزش ساعت به کودکان بتوانید مفهوم واحدهای زمانیرا به آن‌ها یاد بدهید. به تعداد واحدهای زمانی (ثانیه، دقیقه، ساعت، روزی، هفته، ماه و سال) دایره‌هایی با رنگ‌های مختلف برش بزنید. ثانیه کوچکترین دایره باشد و به ترتیب بزرگتر شدن واحدها، دایره‌ها را هم بزرگتر کنید. دایره‌ها را روی هم بگذارید و با یک پونس در وسط آن‌ها را به هم وصل کنید. پایین هر دایره هم واحد زمانی آن را بنویسید.
آموزش ساعت به کودکان با کاردستی کاغذی
این بازی در مرحله‌ای که قرار است کودک مفهوم دوگانه اعداد روی ساعت را یاد بگیرد، به درد می‌خورد. مراحل زیر را انجام دهید:
- دو دایره و دو عقربه بزرگ و کوچک را روی مقواهایی با رنگ‌های متفاوت، برش بزنید.
- روی یک مقوا اعداد ۱ تا ۱۲ ساعت را بنویسید.
- روی مقوای دیگر مضارب عدد ۵ (دقیقه‌ها) را بنویسید.
روی مقوایی که مضارب ۵ را نوشته‌اید، قبل و بعد از هر عدد را چند سانت برش بزنید و دایره را روی صفحه اعداد ۱ تا ۱۲ بگذارید. عقربه‌ها را هم با یک پونس روی صفحه ساعت بزنید. خواندن ساعت را با این کاردستی تمرین کنید. با تا کردن کاغذ روی اعداد رویی (۱ تا ۱۲)، عدد دقایق مشخص می‌شود.
آموزش ساعت با پازل
بعد از اینکه کودک گفتن ساعت را آموزش دید، از پازل برای تمرین و تکرار استفاده کنید. برای درست کردن پازل، سه قطعه کاغذ یا مقوا را به صورت مستطیل یا مربع را با زائده پازل، مطابق شکل بالا برش بزنید. روی یک قطعه، ساعت و عقربه‌هایی که ساعت خاصی را نشان می‌دهند بکشید. روی یک قطعه، ساعت (مثلا ۵) و روی یک قطعه دقیقه (مثلا ۲۰ دقیقه) را بنویسید. به همین ترتیب تعدادی قطعه پازل درست کنید. یک قطعه را انتخاب کرده و از کودک بخواهید سایر قطعات مربوط به آن را پیدا کند.
بازی تاس و ساعت
برای این بازی از ساعت‌های اسباب‌بازی استفاده کنید که میتوان مستقیما عقربه‌های آن‌ها را عقب و جلو برد. یا اینکه با مقوا دایره و عقربه‌ها را بسازید. عقربه‌ها را طوری با پونس وسط دایره بچسبانید که بتوانند حرکت کنند. به یک یا دو تاس هم احتیاج داریم. روی تعدادی کارت، دستوراتی برای تکان دادن عقربه ها بنویسید. مثلا، عقربه بزرگ را ۵ دقیقه جلو ببر یا عقربه بزرگ را ۱۰ دقیقه عقب ببر. روی هر کارت یک عدد از ۱ تا ۶ هم بنویسید. به هر بازیکن تعدادی کارت بدهید. در هر نوبت، بازیکن با انداختن تاس باید کارتی را بردارد که عدد روی تاس نشان می‌دهد. این بازی برای درک فواصل زمانی مفید است. هر بار که کودک عقربه‌ها را جابجا می‌کند، از او بخواهید ساعت را هم بخواند.
بازی من ساعت چند هستم
با کاغذ یک دایره کوچک و یک نوار مستطیلی به اندازه دور پیشانی کودک درست کنید. روی دایره اعداد ساعت را بنویسید و عقربه‌ها را روی ساعت مشخصی بگذارید. دایره را روی بند بچسبانید تا هدبند تکمیل شود. هرکس یک هدبند روی سر خود می‌گذارد و بچه ها از یکدیگر سؤال می پرسند تا حدس بزنند پیشانی آن‌ها چه ساعتی را نشان می‌دهد. پوشیدن هدبندهای ساعتی سرگرم کننده و برای تمرین ساعت بسیار عالی است.
سخن پایانی
زمان یک مفهوم انتزاعی است که بشر برای درک بهتر آن ساعت را اختراع کرد. درک این مفهوم از کودکی اهمیت بسیاری دارد. کودکان با یادگیری زمان و فواصل زمانی و خواندن ساعت، احساس امنیت ذهنی بیشتری پیدا میکنند. به مرور یاد می‌گیرند که هر زمانی مخصوص به کار مشخصی است. بنابراین مهارت‌هایی مثل مسئولیت‌پذیری، توانایی صبر کردن و به تعویق انداختن خواسته‌ها نیز در آن‌ها شکل می‌گیرد. کودکان زیر ۳ سال فقط قبل و بعد را خوب درک میکنند. کودکان ابتدا باید یاد بگیرند که زمان از بخش‌های مختلفی مثل روز و شب، صبح، ظهر و عصر تشکیل شده است. در سن ۵ سالگی درک کودک از اعداد کامل‌تر می‌شود و آمادگی یادگیری ساعت را پیدا می‌کند.
سوالات متداول
- کودکان از چه سنی مفهوم زمان را درک میکنند؟
کودکان از ۳ سالگی به مرور با مفاهیم زمانی سر و کار دارند. اما از ۵ سالگی به بعد درک بهتری از مفهوم زمان و فواصل زمانی پیدا میکنند. - از چه زمانی آموزش ساعت به کودکان باید شروع شود؟
میتوان از ۳ سالگی به مرور کودک را با اعداد و ساعت آشنا کرد. اما سن ۵ سالگی یا زمانی که کودک بتواند اعداد و ریاضیات را هم درک کند، وقت خوبی برای شروع آموزش خواندن ساعت است. - ساده ترین روش آموزش ساعت به کودکان چیست؟
بازی و شعر بهترین راههای آموزش هرچیزی از جمله ساعت خواندن به کودک هستند. فراموش نکنید که طبق آنچه در این مطلب توضیح دادیم، مرحله به مرحله پیش بروید و ابتدا مفهوم زمان و اعداد ساعت را برای کودک جا بیندازید.
