وقتی به مشکلات انسان در زندگی شخصی و جامعه و مشکلات اجتماعی فکر می‌کنیم، یکی از اولین رشته‌ها و مشاغلی که به ذهن می‌آید، مددکاری اجتماعی است. در این مطلب می‌خواهیم با ماهیت این رشته آشنا شویم که بین سایر رشتههای مشابه، کمی مهجورتر مانده است. بسیاری از دانش‌آموزان تفاوت این رشته با مشاوره یا روانشناسی را نمی‌دانند و نسبت به آینده شغلی و بازار کار مددکاری اجتماعی نامطمئن هستند. اگر شما در خود علاقه به بررسی، ریشه‌یابی و کمک به حل مشکلات و معضلات اجتماعی و فردی را می‌بینید، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را مطالعه کنید.
معرفی رشته مددکاری اجتماعی
مددکاری اجتماعی رشته‌ای دانشگاهی و حرفه‌ای مبتنی بر انجام اقدامات اجتماعی است که با توجه به ارتباط مستقیم با آسیب‌های اجتماعی و افراد آسیب دیده، به استعدادها، مهارت‌ها و توانمندی‌های خاصی نیاز دارد. دانشجویان این رشته توسعه و تغییر اجتماعی و بهبود انسجام اجتماعی از طریق توانمندسازی افراد را تسهیل می‌کنند. هدف رشته مددکاری اجتماعی کمک به افراد و خانواده‌های آسیب دیده از بزه، مشکلات روحی، مشکلات رفتاری، شرایط محیطی، مشکلات جسمی، حوادث و بحران‌های مختلف است تا شرایط زندگی و عملکردی آنها ارتقا پیدا کند.
توانايي‌هاي لازم برای مددکاری اجتماعی
هر رشته تحصیلی به جز جنبه‌های مثبت، واقعیت‌های تحصیلی و شغلی دارد که باید قبل از انتخاب، شناخت کافی از آنها داشته باشید. علایق، مهارت‌های فردی، مهارت‌های اجتماعی، ارزش‌های شخصی، شرایط فردی و خانوادگی، توانایی مالی و اولویت‌های فردی شما از جمله مواردی هستند که باید به آنها توجه داشته باشید. فراموش نکنید زمانی این رشته برای شما موفقیت و رضایت را به همراه خواهد داشت که آن را با علاقه و اعتقاد کامل و نه صرفا به عنوان راهی برای قبولی در دانشگاه یا یک رشته جایگزین انتخاب کنید. در مورد رشته مددکاری اجتماعی که در ارتباط مستقیم با آسیب‌های اجتماعی است، باید استعدادها و توانمندی‌هایی که در ادامه ذکر کردهایم را در خودتان رشد و توسعه بدهید:
- علاقه و قدرت همدلی کردن
- قدرت روحی و تحمل بالا
- سخنوری و توانایی بالا در گفتگوی موثر
- مهارت شنیدن
- تعامل اجتماعی خوب
- صبر و حوصله
- توانایی همکاری و انجام کار تیمی
- پایبندی به اصول اخلاق حرفه‌ای
- خودشناسی و خود اصلاحی مداوم
- داشتن تفکر انتقادی
- قدرت تفسیر و تحلیل
- توانایی کار با افراد در سنین مختلف
- عدم پیش داوری و قضاوت
- قدرت رویارویی با چالش‌ها
- تفکر خلاقانه و ارائه راه‌حل‌های ابتکاری
- نظم و انضباط در نوشتن گزارش و شرح حال و شرایط مددجو
- مطالعه مداوم و کسب دانش در زمینههای مرتبط مانند جامعه‌شناسی و ادبیات
شخصیت های مناسب شغل مددکاری اجتماعی
هرگز نمیتوان هر شغل و رشته درسی را مختص یک گروه خاص یا تیپ شخصیتی ویژه‌ای دانست، اما با توجه به نیازهایی که این رشته دارد می‌توان تا حدودی گفت که مددکاری برای تیپ‌های شخصیتی زیر مناسبتر است:
- ENFJ
- INFJ
- ENFP
- INFP
- ESFJ
- ISFJ
- ESFP
- ISFP
انتخاب مددکاری اجتماعی در کنکور سراسری
مددکاری اجتماعی از جمله رشتههای شناور محسوب میشود یعنی میتوانید از هر سه کنکور ریاضی، تجربی و انسانی این رشته را انتخاب کنید. یکی از تغییرات اجرایی کنکور از سال ۱۴۰۲ حذف دروس عمومی از کنکور است بنابراین برای قبولی در این رشته دیگر روی دروس عمومی حساب نکنید. اما در حال حاضر حذف زیرگروه‌های مختلف هر گروه آزمایشی، جزو تغییرات مصوب کنکور نیست، بنابراین لازم است بدانید که رشته مددکاری اجتماعی مربوط به کدام زیرگروه است و متناسب با ضریب هر درس، برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای قبولی در این رشته داشته باشید. اینکه از چه شاخه‌ای مددکاری اجتماعی را انتخاب می‌کنید به عوامل مختلفی بستگی دارد بنابراین موارد زیر را در نظر بگیرید:
- در دروس کدام رشته دبیرستان قوی‌تر هستید؟
- اگر در این رشته قبول نشوید، در کدام شاخه امکان قبولی در سایر رشته شهرهای مورد علاقه خود را دارید؟
- می‌خواهید بر روی کدام دروس تخصصی مرتبط با مددکاری اجتماعی، در دبیرستان تمرکز بیشتری داشته باشید؟
رشته مددکاری اجتماعی از ریاضی
این رشته در زیرگروه ۱ ریاضی قرار دارد که ضریب ۳ درس تخصصی آن طبق جدول زیر است:
| فیزیک | ریاضی | شیمی |
| ۳ | ۴ | ۲ |
مطلب شغل های رشته ریاضی را برای آشنایی بیشتر با این رشته و مقایسه بین آنها مطالعه کنید تا انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشید.
رشته مددکاری اجتماعی از تجربی
مددکاری اجتماعی یکی از شغل های رشته تجربی است که در زیرگروه ۵ تجربی قرار دارد. ضرایب دروس تخصصی آن را در ادامه مشاهده می‌کنید:
| زیست‌شناسی | زمین‌شناسی | فیزیک | ریاضی | شیمی |
| ۲ | ۱ | ۲ | ۳ | ۲ |
رشته مددکاری اجتماعی از انسانی
برای انتخاب مددکاری باید به ضرایب زیرگروه ۲ انسانی توجه داشته باشید:
| ریاضی | اقتصاد | زبان و ادبیات فارسی | عربی | تاریخ و جغرافیا | علوم اجتماعی | فلسفه و منطق | روانشناسی |
| ۴ | ۲ | ۲ | ۱ | ۱ | ۳ | ۱ | ۲ |
توصیه ما این است که درباره سایر شغل های رشته انسانی هم مطالعه داشته باشید.
رشته مددکاری اجتماعی بدون کنکور
رشته مددکاری اجتماعی از طریق سوابق تحصیلی، پذیرش بدون کنکور در برخی از واحدهای دانشگاه‌های آزاد، غیرانتفاعی، پیام نور و علمی کاربردی نیز دارد. شرایط پذیرش رشتههای بدون کنکور، تعداد پذیرش و شهر و دانشگاه‌هایی که مددکاری اجتماعی را ارائه می‌دهند، هر سال در سایت سازمان سنجش ارائه میشود.
دروس رشته مدد کار اجتماعی در دانشگاه
داشنجویان دوره کارشناسی مددکاری اجتماعی باید واحد را بگذرانند که عموما ۸ ترم و ۴ سال طول می‌کشد. به دلیل کاربردی بودن مددکاری اجتماعی، طی کردن دوره‌های کارورزی نیز برای این رشته ضرورت دارد و تجربه عملی دانشجویان را افزایش می‌دهد. در جدول زیر لیست دروس مربوط به این مقطع از مددکاری اجتماعی را نوشته‌ایم تا با بررسی آنها نسبت به فضای تحصیلی این رشته ذهنیت کامل‌تری پیدا کنید.
| دروس پایه | مبانی جامعه‌شناسی ، خدمات اجتماعی و تعاون در اسلام، مبانی روانشناسی، ریاضیات پایه، مبانی مددکاری، آمار مقدماتی، مبانی رفاه اجتماعی، مبانی جمعیت‌شناسی، مبانی مردم‌شناسی، کاربرد آمار در خدمات اجتماعی، اصول علم اقتصاد، کلیات حقوق، مبانی مدیریت، اصول علم سیاست، اصول توانبخشی، روانشناسی اجتماعی، نظریه‌های جامعه‌شناسی، روش تحلیل جمعیت، روش تحقیق در خدمات اجتماعی (عملی)، نهاد خانواده، آسیب‌شناسی اجتماعی، حقوق خانواده و کار، جامعه‌شناسی روستایی، بهداشت خانواده، جامعه‌شناسی شهری و توسعه، بهداشت روانی، بررسی مسایل اجتماعی ایران، مدیریت مؤسسات خدمات اجتماعی، کلیات برنامه‌ریزی اقتصادی و تجاری |
| دروس تخصصی | مددکاری فردی، آشنایی با روش‌های مددکاری، پویایی گروهی، مددکاری گروهی، توانبخشی گروه‌های خاص، کارورزی مددکاری فردی، روانشناسی کودک و نوجوان، مشاوره و مددکاری، مددکاری جامعه‌ای، روانشناسی مرضی، کارورزی در مددکاری گروهی ، تغذیه، کارورزی مددکاری جامعه، اقتصاد ایران، پروژه تحقیقاتی، سرپرستی در خدمات اجتماعی |
| دروس کارورزی | کاورورزی مددکاری اجتماعی فردی، کارورزی مددکاری اجتماعی گروهی، کارورزی مددکاری اجتماعی جامعه‌ای |
گرایش های مددکاری اجتماعی
این رشته گرایشی در مقطع کارشناسی دانشگاه سراسری ندارد اما در مقطع ارشد داوطلبان می‌توانند مددکاری اجتماعی، یا مدیریت خدمات اجتماعی را ادامه بدهند. البته رشتههای دیگری نیز برای فارغ‌التحصیلان مددکاری اجتماعی مجاز است و شما در صورت علاقه میتوانید سایر رشتههای مرتبط و نزدیک به علوم اجتماعی را انتخاب کنید و حوزه دانش و تخصص خود را گسترش بدهید. اما در دانشگاه علمی کاربردی متفاوت است و مددکاری اجتماعی گرایش‌های مختلفی دارد که به صورت تخصصی روی حوزه‌های مختلف فعالیت دارند و در جدول زیر میتوانید لیست این گرایش‌ها را مشاهده کنید:
| گرایش های مددکاری اجتماعی دانشگاه علمی کاربردی | گرایش خانواده، مدیریت محله، گرایش توانبخشی افراد کم توان، گرایش کودک، گرایش مراکز اورژانس اجتماعی، گرایش آسیب‌شناسی اجتماعی، گرایش مددکاری روانی اجتماعی در بحران (سوانح طبیعی)، گرایش مدیریت آموزش‌های شهروندی، گرایش پیشگیری از اعتیاد، گرایش مدیریت سلامت، خانواده و مراقبت سالمندان |
تفاوت مددکاری اجتماعی و مشاوره و روانشناسی
اگر بخش‌های قبلی را خوب مطالعه کرده باشید، حتما با حوزه کاری و فضای تحصیل و شغل مددکاری اجتماعی آشنا شده‌اید. اما برخی از دانش‌آموزان می‌پرسند روانشناسی بهتر است یا مددکاری اجتماعی و اصلا این رشته‌ها چه تفاوتی با هم دارند؟ تفاوت مشاوره، روانشناسی و مددکاری اجتماعی، سه رشته‌ای که شاید کمی مشابه به نظر برسند، در دروس دانشگاهی، تمرکز دروس و وظایف شغلی آنها است. علی‌رغم برخی واحدهای مشابه یا فضای کلی این سه رشته که کمک به افراد جهت رفع مشکلات فردی است، گستردگی عملکرد و محیط فعالیت آنها تفاوت بسیاری دارد. یک روانشناس به صورت تخصصی‌تر درمان فرد به فرد را در زمینه‌ها و با روش‌های مختلف درمان آموزش می‌بیند و بخش بزرگی از توانایی خود را در دوره‌ها و کارگاه‌های تخصصی خارج از دانشگاه فرا می‌گیرد.
مشاور به صورت عمومی‌تری نسبت به روانشناس فعالیت می‌کند و نمی‌تواند به درمانگری بپردازد بلکه حوزه فعالیت مشاوران، ارائه راهکارهای کوتاه مدت در کمک به حل مسائل فردی و بین فردی است. اما آنچه مددکاری را ازین دو شاخه مجزا می‌کند، تمرکز این رشته بر آسیب‌های اجتماعی و اثر آن بر افراد و جوامع است. مددکار اجتماعی به صورت خاص با آسیب و حوزه درمان و کمک به افراد آسیب‌دیده سر و کار دارد.
برای مطالعه بیشتر در این مورد میتوانید به مقاله آیا مددکار اجتماعی با مشاور و روانشناس تفاوت دارد؟ مراجعه کنید
وظایف مددکار اجتماعی
یک مددکار اجتماعی در زمینههای مختلفی به ارائه خدمات مشاوره‌ای، خدمات اجتماعی، رسیدگی به مشکلات و کمک به حل آنها و بررسی معضلات اجتماعی می‌پردازد. وظایف مددکار اجتماعی را می‌توان در ۳ حوزه بررسی کرد:
مددکاری فردی
در این شاخه، مددکار به افراد و خانواده‌ها در زمینه افزایش توانمندی‌های فردی و اجتماعی، استفاده از استعدادها و توانمندی‌های درونی برای رسیدن به حداکثر رشد مادی و معنوی، خودکفایی و بهبود کارآیی آنها می‌پردازد.
مددکاری جامعه
برخی از مددکاران اجتماعی در زمینه مشکلات کلان جامعه و اجتماع فعالیت می‌کنند. این متخصصان با بررسی کمبودها و ضعف‌های موجود در جامعه، انجام تحقیق و پژوهش‌های آماری و تحلیلی، به بررسی دلایل و بیان تئوری‌های مرتبط با مشکلات اجتماعی و ارائه راهکار و برنامه برای بهبود وضعیت جامعه می‌پردازند.
مددکاری گروهی
می‌توان افراد مختلف را بنابر موضوعیت مشکلات آنها، در گروه‌های مختلفی جای داد که با مسائل نسبتا مشابهی روبرو هستند. به طور مثال افراد مبتلا به اعتیاد، افراد دچار بزه، کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست یا بدسرپرست و معلولان که هر گروه نیازمند رسیدگی‌ها و مددجویی‌های تقریبا مشابهی هستند و یک مددکار با کار تخصصی در زمینه هر گروه می‌تواند با تسلط و شناخت بالاتری به آنها کمک کند.
موقعیت شغلی رشته مدد کار اجتماعی
از جمله موسسات و مراکزی که استخدام مددکار اجتماعی در آنها ممکن است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اداره رفاه
- اداره امور اجتماعی
- موسسات خیریه
- بهزیستی و پرورشگاه‌ها
- مراکز نگهداری از سالمندان
- مراکز مشاوره خصوصی و دولتی
- مراکز بازپروری
- مراکز اصلاح و تربیت
- مراکز درمان اعتیاد
- زندان‌ها
- اورژانس اجتماعی
- سازمان‌های امدادی
- مراکز حقوقی و قضایی
- سازمان‌های رفاهی حمایتی، امدادی و توانبخشی
- مراکز و آسایشگاه‌های نگهداری از بیماران خاص
بازار کار مددکار اجتماعی
بازارکار مددکار اجتماعی در ایران به طور کلی بد نیست چون زمینههای بسیاری برای فعالیت یک مددکار اجتماعی وجود دارد. از طرفی متاسفانه معضلات اجتماعی در کل دنیا شکلی جدید و پیچیده پیدا کرده‌اند و در عین حال، جامعه بیش از پیش به ضرورت استفاده از دانش مددکاری در شناخت و حل این مشکلات رسیده است. میزان درآمد مددکار اجتماعی کاملا به مرکزی که فرد در آن کار می‌کند، سطح تحصیلات، میزان تجربه، سطح دانش روز، هوش و ذکاوت و میزان علاقه و تلاشی که فرد در کار می‌گذارد بستگی دارد. فارغ‌التحصیلان مددکاری اجتماعی می‌توانند با داشتن سابقه کار و تحصیلات کافی، مجوزهای لازم برای تأسیس مراکز خصوصی را هم دریافت و کارآفرینی کنند و از طریق جذب مددجو، درآمد نسبتا بهتری داشته باشند.
سخن پایانی
مددکاری اجتماعی یکی از رشته‌هایی است که با وجود زمینههای کاری مختلف و مناسب، در بین دانش‌آموزان کمی مهجور مانده است؛ هرچند تمام جوامع امروزی با توجه به افزایش آسیب‌های اجتماعی و اهمیت سلامت روان، استقلال و بهره‌وری افراد در زندگی، نیاز فراوانی به مددکاران دارند. بنابراین اگر شما نیز جزو افرادی هستید که در خودتان تمایل و قدرت کمک به دیگران را می‌بینید، با مطالعه اطلاعات جامعی که در این مطلب راجع به رشته مددکاری اجتماعی گفتیم، میتوانید با اطمینان بیشتری وارد این رشته شوید و یک مددکار اجتماعی مفید برای جامعه باشید.
سوالات متداول
- برای رشته مددکاری اجتماعی باید در کدام رشته کنکور شرکت کنیم؟
مددکاری یکی از رشتههای شناور است که از هر ۳ رشته شاخه نظری (ریاضی، تجربی و انسانی) میتوانید آن را انتخاب کنید؛ ضرایب دروس تخصصی و زیرگروه مربوط به هر رشته را در این مطلب ذکر کردهایم. - رشته مددکاری اجتماعی بدون کنکور هم پذیرش دارد؟
بله این رشته در برخی واحدهای دانشگاه آزاد، غیر انتفاعی، پیام نور و علمی کاربردی پذیرش بدون کنکور و با پرداخت شهریه دارد که شرایط و ظرفیت پذیرش آن در دفترچه پذیرش بدون کنکور در سایت سازمان سنجش اعلام میشود. - روانشناسی بهتر است یا مددکاری اجتماعی؟
نمیتوان به طور قطع گفت کدامیک از این دو رشته بهتر هستند، بر اساس توانمندیها، اهداف و علایق شما، ممکن است یکی از این دو رشته برایتان مناسبتر باشد. در این مطلب تفاوت روانشناسی و مددکاری اجتماعی و زمینههای شغلی آنها را توضیح دادیم.
