ابزارهای مختلفی برای سنجش انواع هوش در کودکان وجود دارد. برخی از این آزمون‌ها بر اساس سوال و جواب و برخی دیگر تست هوش بر اساس تصویر هستند. یکی از معتبرترین آنها تست هوش تصویری کتل است. این تست هم برای بزرگسالان و هم برای کودکان کاربرد دارد اما نوع سوالات و تفسیر آن با توجه به رده سنی تعیین میشود. در ادامه این مطلب برای آشنایی با تست هوش کتل درباره تاریخچه، نظربیه کتل، تعارف هوش، انواع مقیاس‌های تست هوش کتل، کاربردها و تفسیر آن صحبت کرده‌ایم.
تاریخچه تست هوش کتل
ریموند کتل طراح تست هوش کتل، اعتقاد داشت که بهترین روش برای بررسی بهره هوشی افراد، استفاده از تست‌هایی است که وابسته به فرهنگ، آموزش و شرطی‌سازی‌های تجربی نباشند. بر این اساس او تست هوش کتل را برای اولین بار در سال ۱۹۳۰ طراحی کرد که نوعی آزمون تصویری است و بعدها این تست بارها مورد بازبینی قرار گرفت و دچار تغییراتی شد. تست هوش کتل امروزه یکی از برترین و معروف‌ترین روش‌های بین‌المللی برای سنجش هوش محسوب میشود. کتل همچنین هوش عمومی را به دو دسته هوش سیال و هوش متبلور تقسیم‌بندی کرد. هوش سیال مبتنی بر ژنتیک است و هوش متبلور سطح واقعی عملکرد شناختی فرد که تحت تأثیر آموزش و فرهنگ است را نشان می‌دهد. این آزمون دارای سه مقیاس است که بر اساس سن و توانمندی عمومی افراد استفاده می‌شوند. بعدها ریموند کتل تستهای دیگری مانند آزمون اضطراب و تست شخصیت‌شناسی (آزمون ۱۶ عاملی کتل) را هم طراحی کرد.
کاربرد تست هوش کتل چیست؟
اگرچه فقط میزان کلی IQ را گزارش میکند و برای سنجش برخی از انواع آن مانند هوش حرکتی جنبشی کودکان مناسب نیست، اما می‌توان از نتایج تست هوش کتل برای کاربردهای دیگری نیز استفاده کرد:
- کمک به شناسایی اختلالات یادگیری
- کمک به راهنمایی و مشاوره تعیین مسیر شغلی و حرفه‌ای
- شناسایی دانش‌آموزان و کودکان تیزهوش
- پیش‌بینی احتمال موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان
- ارزیابی مناسب هوش فضایی در کودکان
مقیاس های آزمون هوش کتل
آزمون هوش کتل در ۳ مقیاس تهیه شده است:
- تست هوش کتل مقیاس I: برای کودکان ۴ تا ۸ ساله و بزرگسالانی که مبتلا به مشکلات شناختی، اختلال یادگیری، معلولیت ذهنی یا روانی خاص هستند. این مقیاس دارای ۸ زیر آزمون (خردهآزمون) است.
- تست هوش کتل مقیاس II: برای کودکان بین ۸ تا ۱۳ سال، بزرگسالانی با تحصیلات کمتر از دیپلم، افراد دارای هوش متوسط و افراد بالای ۵۰ سال کاربرد دارد و دارای ۴ خردهآزمون است.
- تست هوش کتل مقیاس III: برای بزرگسالان با تحصیلات بالاتر از دیپلم و هوش بالا طراحی شده است و ۴ خردهآزمون دارد.
پیشنهاد مطالعه: افزایش هوش کودک با برنامه‌ای منسجم
نمونه سوالات تست هوش کتل
تمام سوالات تست هوش کتل در همه مقیاسها و خرده‌آزمون‌ها از نوع تصویری هستند. اول دو دسته سوالات ماز و پیدا کردن اشکال مشابه از کودک سوال میشود و هر خردهآزمون زمان مشخصی دارد. همانطور که گفته شد مقیاس‌های ۲ و ۳ دارای ۴ خردهآزمون هستند:
- سری‌ها: پیدا کردن یک شکل که تکمیل‌کننده یک سری از اشکال است. در واقع فرد باید با پیدا کردن ارتباط بین ۳ شکل اول، شکل چهارم را حدس بزند و از بین گزینه‌ها انتخاب کند.
- دسته‌بندی: ۴ شکل به فرد داده میشود که دو مورد از آنها با دیگر اشکال متفاوت هستند و باید آنها را انتخاب کند.
- ماتریس‌ها: ۴ شکل وجود دارد که دو به دو با یکدیگر ارتباط تصویری دارند، بر اساس ارتباط دو تصویر اول، پاسخ‌دهنده باید تصویر چهارم را متناسب با تصویر سوم پیدا کند.
- شرطی‌ها: پاسخ‌دهنده باید گزینه‌ای را انتخاب کند که با الگوی تصاویر موجود در سوال مطابقت داشته باشد.
تفسیر تست هوش کتل
بر اساس نوع سوالاتی که فرد پاسخ داده و تعداد پاسخ‌های صحیح، یک عدد به هوش فرد نسبت داده میشود. هر مقیاس کتل میانگین هوش را صفر تا بالاتر از ۱۶۰ تعیین میکند که بر اساس جدول زیر می‌توان این عدد را با درجه‌بندی هوش فرد بر اساس میانگین جامعه تشخیص داد.
| نمره تست هوش کتل | تفسیر درجه هوش |
| کمتر از ۲۵ | حمایت‌پذیر |
| ۲۶ – ۴۹ | تربیت‌پذیر |
| ۵۰ – ۶۹ | آموزش‌پذیر |
| ۷۰ – ۸۹ | هوش مرزی |
| ۹۰ – ۱۰۹ | هوش متوسط |
| ۱۱۰ – ۱۱۹ | هوش متوسط قوی |
| ۱۲۰ – ۱۲۹ | باهوش |
| ۱۳۰- ۱۴۴ | تیزهوش |
| ۱۴۵ – ۱۵۹ | نابغه |
| ۱۶۰ و بالاتر | نابغه سرآمد |
نکات مهم آزمون هوش کتل
در این آزمون برای پاسخ دادن به هر سوال زمان مشخصی وجود دارد و آزمون شامل نمره منفی نیست. بنابراین باید سعی کنید بهترین جوابی که به ذهنتان می‌رسد را پاسخ دهید. شرایط روحی و تمرکز شما باید در حالت عادی و نرمال باشد، محیط پر سر و صدا، اضطراب و حال روحی و جسمی نامناسب روی اعتبار نتیجه تست اثرگذار هستند. با توجه به اینکه طراحی سوالات این آزمون متفاوت است، اگر خواستید دوباره تست هوش کتل را انجام بدهید، یک آزمون یکسان را تکرار نکنید و به سراغ فرم‌های موازی باشید. در غیر این صورت یادگیری و تکرار باعث ایجاد نتیجه کاذب میشود. از طرفی ممکن است افراد با هر بار تست دادن نتایج متفاوتی کسب کنند، اختلاف یا خطای ۱۰ امتیاز در تست کتل معمول و طبیعی است.
سخن پایانی
درجه هوش افراد همیشه یکی از جذاب‌ترین موضوعات روانشناسی بوده است به همین دلیل روش‌های مختلفی برای سنجش و اندازهگیری آن به وجود آمده است که یکی از معتبرترین آنها تست کتل است. این آزمون تصویری در واقع هوش غیر کلامی را به نحوی که فارغ از فرهنگ و آموزش باشد، میسنجد. علاوه بر این تصور فضایی و قدرت تصور کردن نیز در پاسخ به والات این تست هوش مهم هستند. برای ردههای سنی مختلف خرد‌ه‌آزمون‌های مختلفی در تست هوش کتل طراحی شده است. اگر مایل به آشنایی با سایر آزمون‌های هوش هستید پیشنهاد می‌کنیم مطلب معرفی ۷ تست هوش برای کودکان و نوجوانان و آزمون گودیناف را هم بخوانید.
سوالات متداول
- تست هوش کتل چیست؟
تست هوش کتل یکی از انواع تستهای هوش تصویری است که طی یک سری سوالات تصویری، هوش عمومی افراد یا همان IQ را میسنجد. - تست هوش کتل چه چیزی را اندازهگیری میکند؟
تست هوش کتل بهره هوش غیر کلامی افراد را بر اساس ۳ مقیاس مختلف برای سنین و توانمندیهای مختلف اندازهگیری میکند. - تست کتل چند مقیاس دارد و برای چه ردههای سنی مناسب است؟
این آزمون در ۳ مقیاس برای گروههای سنی مختلف و افرادی با توانمندیهای متفاوت طراحی شده است. هریک از این مقیاسها چند خردهآزمون دارند. به این معنی که چند سری سوال تصویری پرسیده میشود که موضوع آنها مشترک است.
