تصور کنید دوست شما می‌پرسد: «امروز چه‌کار کردی؟» و شما پاسخ می‌دهید: «امروز به کتابخانه رفتم.» همین پاسخ ساده، یک جمله خبری است؛ جملهای که فقط یک خبر یا اطلاعات را به کسی میدهد، بدون هیچ پرسش یا دستور. در زبان فارسی، جملههای خبری یکی از پرکاربردترین و مهم‌ترین نوع جملهها هستند. شناخت این نوع جمله، به ما کمک میکند تا بتوانیم دقیق‌تر بنویسیم، بهتر حرف بزنیم و راحت‌تر منظورمان را بیان کنیم.
در این مقاله قرار است همه چیز درباره جمله خبری را به روشی ساده، قابل‌فهم و همراه با مثال‌های جذاب بیاموزید. اگر می‌خواهید بدانید جمله خبری دقیقاً چیست، چه انواعی دارد، چطور آن را از بقیه جملهها تشخیص دهید و چه نشانه‌هایی دارد، با ما همراه باشید.
جمله خبری چیست؟
جمله خبری جملهای است که خبری را به مخاطب میدهد، یعنی اطلاعاتی دربارهی کاری که انجام شده، حالتی که وجود دارد یا وضعیتی که برقرار است، بیان میکند. این نوع جملهها نه پرسشی هستند، نه امری و نه دارای احساسات خاص؛ فقط اطلاع‌رسانی میکنند.
به عبارتی دیگر، جمله خبری، جملهای است که خبری را بیان میکند و معمولاً با نقطه (.) به پایان می‌رسد. در این جملهها، گوینده یا نویسنده، دانسته‌های خود را به‌صورت گزارشی یا توضیحی به مخاطب منتقل میکند.
تفاوت جمله خبری با سایر انواع جمله
برای اینکه بهتر متوجه شوید جمله خبری چیست، بیایید آن را با انواع دیگر جملات مقایسه کنیم:
- جمله پرسشی: این جملهها برای پرسیدن سؤال به کار می‌روند و با علامت سؤال (؟) تمام می‌شوند. مثلاً: “کتابت را آوردی؟”
- جمله امری: این جملهها برای دستوردادن یا درخواست‌کردن هستند. مثلاً: “لطفاً در را ببند.”
- جمله عاطفی: این جملهها احساسات مثل شادی، ناراحتی یا تعجب را نشان می‌دهند و معمولاً با علامت تعجب (!) تمام می‌شوند. مثلاً: “چه روز قشنگی! “
اما جمله خبری فقط اطلاعات میدهد و با نقطه (.) تمام می‌شود. این جملهها در کتاب‌های درسی، داستان‌ها، اخبار و حتی صحبت‌های روزمره خیلی رایج‌اند.
مثال جمله خبری
در ادامه، چند مثال ساده از جمله خبری را مشاهده می‌کنید که برای درک بهتر این نوع جمله مفید هستند:
- خورشید از سمت شرق طلوع میکند.
- من امروز تکالیفم را انجام دادم.
- درختان در پاییز برگ‌های خود را از دست می‌دهند.
این نمونه‌ها جزو جملههای خبری هستند؛ زیرا صرفاً یک خبر یا واقعیت را بیان میکنند.
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر می‌شود!
انواع جمله خبری
جملههای خبری را می‌توان از نظر ساختار به دو دسته‌ی اصلی تقسیم کرد: جمله خبری ساده و جمله خبری مرکب. شناخت این دو نوع، به درک بهتر زبان و نوشتن جملههای دقیق‌تر کمک زیادی میکند، به‌ویژه در نوشتن انشا، گزارش‌نویسی و بیان دقیق افکار. به‌صورت کلی می‌توان گفت:
- اگر جمله فقط یک فعل و یک خبر داشته باشد ← جمله خبری ساده است.
- اگر جمله چند فعل و چند بند داشته باشد که با حرف ربط به هم وصل شده باشند ← جمله خبری مرکب است.
در ادامه این بخش با جملات خبری ساده و مرکب بیشتر آشنا می‌شوید تا بتوانید این جملهها را بهتر تشخیص دهید.
جمله خبری ساده
جمله خبری ساده جملهای است که تنها یک فعل دارد و یک پیام را به‌صورت مستقل و کامل بیان میکند. این جمله از یک‌بند (پاره جمله) ساخته شده و معمولاً کوتاه، روشن و قابل‌فهم است.
مثال‌هایی از جمله خبری ساده:
- هوا آفتابی است.
- من به مدرسه می‌روم.
- او کتاب را خواند.
- بچهها در حیاط بازی میکنند.
در همه‌ی این جملهها، فقط یک فعل وجود دارد و هر جمله فقط یک خبر را منتقل میکند.
جمله خبری مرکب
جمله خبری مرکب جملهای است که از دو یا چند بند تشکیل شده باشد و در آن بیش از یک فعل به‌کاررفته باشد. این جملهها معمولاً از ترکیب چند جمله ساده ساخته می‌شوند که با استفاده از حرف‌های ربطی مانند «و»، «اما»، «زیرا»، «اگر»، «که» و… به هم وصل شده‌اند.
مثال‌هایی از جمله خبری مرکب:
- من به مدرسه رفتم و دوستم را دیدم.
- او درسش را خواند، اما در امتحان نمره‌ی خوبی نگرفت.
- ما به پارک نرفتیم؛ زیرا هوا بارانی بود.
- مادرم گفت که امروز مهمان داریم.
در این جملهها، چند پیام یا خبر در کنار هم آورده شده‌اند و ساختار جمله از یک جمله ساده پیچیده‌تر است.
علامت جمله خبری
در زبان فارسی، هر نوع جملهای با یک علامت نگارشی به پایان می‌رسد که نوع جمله را مشخص میکند. جملههای خبری نیز از این قاعده پیروی میکنند. علامت جمله خبری، معمولاً نقطه (.) است؛ علامتی ساده اما بسیار مهم که نشان میدهد جمله به پایان رسیده و هدف آن، بیان یک خبر یا اطلاع است. به‌عبارت‌دیگر، جمله خبری همیشه حالت گزارشی دارد و نقطه، نشانه‌ی پایان این گزارش است.
مقایسه با علامت‌های دیگر
برای درک بهتر نقش نقطه در جمله خبری، لازم است آن را با دیگر علائم نگارشی مقایسه کنیم:
| نوع جمله | علامت نگارشی پایان جمله | مثال |
| خبری | نقطه (.) | امروز هوا آفتابی است. |
| پرسشی | علامت سؤال (؟) | آیا امروز هوا آفتابی است؟ |
| امری | نقطه (.) یا علامت تعجب (!) | دفترت را باز کن. / زودتر بیا! |
| عاطفی | علامت تعجب (!) | چه روز زیبایی! |
همان‌طور که در جدول بالا مشاهده می‌شود، علامت جمله خبری با سایر جملهها تفاوت دارد و تنها با نقطه تمام می‌شود، مگر اینکه حالت خاصی (مثل تأکید یا لحن عاطفی) وارد جمله شود که معمولاً در جمله خبری رخ نمی‌دهد.
۵ جمله خبری با رعایت علائم نگارشی
در ادامه، پنج جمله خبری نمونه را مشاهده می‌کنید که به‌درستی با نقطه پایان یافته‌اند:
- من دیروز به کتابخانه رفتم.
- در تابستان، روزها طولانی‌تر می‌شود.
- کتاب ریاضی روی میز است.
- بچهها مشغول بازی هستند.
- علی هر روز صبح ورزش میکند.
تمامی این جملات، یک خبر یا واقعیت را بیان میکنند و با نقطه به پایان رسیده‌اند، چون هیچ‌کدام پرسشی، امری یا عاطفی نیستند. در پایان این بخش، باید به یاد داشته باشیم که نقطه نه‌تنها پایان‌دهنده‌ی جمله خبری است، بلکه نشانه‌ی نظم و وضوح در نوشتار نیز به‌شمار می‌رود.
مثال‌هایی از جمله خبری
یکی از بهترین روش‌ها برای یادگیری کامل جمله خبری، دیدن مثال‌های متنوع و تمرین با آن‌هاست. در این بخش، نمونه‌هایی از جملههای خبری را بر اساس پایه‌های مختلف تحصیلی آورده‌ایم تا دانش‌آموزان بتوانند باتوجه‌به سطح خود، تمرین کنند و جملههای خبری را به‌خوبی بشناسند.
۵ جمله خبری کلاس دوم
در کلاس دوم، جملههای خبری باید بسیار ساده، کوتاه و دارای واژگان آشنا باشند:
- من امروز نقاشی کشیدم.
- علی به پارک رفت.
- مادر سیب خرید.
- کتاب روی میز است.
- هوا سرد شده است.
۱۰ جمله خبری کلاس چهارم
در پایه چهارم ابتدایی، جملههای خبری باید ساده، روشن و مربوط به محیط زندگی کودکان باشد:
- خورشید هر روز از شرق طلوع میکند.
- پرندگان صبح زود آواز می‌خوانند.
- بچهها در زنگ ورزش بازی کردند.
- مادر ناهار خوشمزه‌ای پخت.
- من دیشب یک داستان خواندم.
- باران روی شیشه‌ها می‌بارید.
- کتاب فارسی را به کلاس آوردم.
- ماه شب گذشته کامل بود.
- دوست من در مسابقه نقاشی برنده شد.
- ما در حیاط مدرسه درخت کاشتیم.
۱۰ جمله خبری کلاس ششم
جملههای خبری کلاس ششم می‌توانند کمی مفهومی‌تر و دقیق‌تر باشند:
- زمین به‌دور خورشید می‌چرخد.
- کتاب علوم دربارهی بدن انسان اطلاعات میدهد.
- من امروز گزارش علمی نوشتم.
- حیوانات برای بقا به غذا و آب نیاز دارند.
- دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران قرار دارد.
- بسیاری از گیاهان با نور خورشید غذا تولید میکنند.
- دانش‌آموزان در کلاس کار گروهی انجام دادند.
- فصل پاییز با برگ‌های زرد و نارنجی همراه است.
- کتابخانه مدرسه ما بسیار مجهز است.
- زلزله یکی از پدیده‌های طبیعی زمین است.
جمله خبری هفتم
در پایه هفتم، جملههای خبری می‌توانند ترکیب‌های پیچیده‌تری داشته باشند و مفاهیم علمی، اجتماعی یا شخصی را بیان کنند:
- سلول، واحد سازنده‌ی بدن موجودات زنده است و نقش اساسی در رشد اندام‌ها دارد.
- من در نوشتن داستان کوتاه تمرین می‌کنم، زیرا به نویسندگی علاقه دارم.
- در عصر اطلاعات، دانستن مهارت‌های رایانه‌ای ضروری است و بدون آن بسیاری از کارها دشوار می‌شود.
- گردش علمی ما به موزه علوم بسیار آموزنده بود و اطلاعات زیادی دربارهی فضا به دست آوردیم.
- مطالعه باعث افزایش دایره واژگان می‌شود و قدرت نوشتن را نیز تقویت میکند.
نکته مهم: در همه‌ی جملههای بالا، یک ویژگی مشترک وجود دارد: همه آن‌ها خبر یا گزارشی را بیان میکنند؛ بدون اینکه پرسشی، امری یا عاطفی باشند. همچنین، تمامی این جملهها با نقطه به پایان رسیده‌اند که نشان‌دهنده‌ی پایان جمله خبری است.
نتیجه‌گیری
جمله خبری یکی از اصلی‌ترین و پرکاربردترین انواع جمله در زبان فارسی است که در مکالمه‌های روزمره، نوشتارهای علمی، انشا، گزارش‌نویسی و حتی در پاسخ به ساده‌ترین پرسش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این مقاله، با تعریف دقیق جمله خبری، انواع آن (ساده و مرکب)، نقش علامت نقطه در پایان جمله، و تفاوت آن با دیگر انواع جمله آشنا شدیم. همچنین، با ارائه مثال‌های متنوع برای پایه‌های مختلف تحصیلی، درک بهتری از این نوع جمله پیدا کردیم. آشنایی با جمله خبری نه‌تنها به تقویت مهارت‌های نگارشی دانش‌آموزان کمک میکند، بلکه در بیان روشن افکار و انتقال صحیح اطلاعات نیز نقش مهمی ایفا می‌نماید.
سوالات متداول
- جمله خبری چیست با مثال؟
جمله خبری جملهای است که اطلاعات یا خبری را دربارهی یک وضعیت، رویداد یا موضوع بیان میکند. این جملهها معمولاً با نقطه (.) پایان مییابند و فاقد لحن پرسشی، امری یا عاطفی هستند. مثل «بچهها در حیاط بازی میکنند.» - چگونه جمله خبری را از جملههای دیگر مثل پرسشی یا امری تشخیص دهیم؟
برای تشخیص جمله خبری باید به هدف جمله توجه کنیم. اگر جمله صرفاً گزارشی از یک رویداد یا واقعیت باشد و با نقطه پایان یابد، جمله خبری است. اما اگر از مخاطب سؤالی بپرسد (؟)، دستوری بدهد (!) یا احساس خاصی را بیان کند، به ترتیب جمله پرسشی، امری یا عاطفی خواهد بود. - علامت پایان جمله خبری چیست و چه نقشی دارد؟
علامت پایان جمله خبری معمولاً نقطه (.) است. این علامت نشان میدهد که جمله کامل شده و هدف آن بیان یک خبر یا واقعیت بوده است. نقطه به خواننده کمک میکند تا جمله را بهتر درک کند و بین انواع جملهها تفاوت قائل شود.
