ذوق‌وشوق پول‌توجیبی‌گرفتن از والدین برای خوراکی مدرسه یادش به‌خیر! وقتی قلب‌مان تا بیرون‌آمدن دست پدر از جیبش می‌‌ایستاد، یادش به‌خیر! وقتی سرمان به پس‌انداز نمی‌شد و تا قران آخرش را خوراکی یا حالا هر چه باب دلمان بود می‌خریدیم، یادش به‌خیر! خلاصه یاد هر سکه و اسکناس دریافتی از هر کسی و در هر کجایی به‌خیر! شاید به رسم خوشحالی قدیم‌ترهای خودتان، با هر اشاره فرزند پولی به او بدهید و شادش کنید یا برعکس، با خودتان بگویید: «بچه پول واسه چیشه، هر موقع هر چی خواست خودم واسه‌ش میگیرم.» اما کمی صبر کنید. بیایید مسئله دادن پول توجیبی به کودکان را از نگاه تقویت هوش مالی کودک و ابعاد روان‌شناختی و تربیتی آن بررسی کنیم.
اهمیت پول توجیبی دادن به کودکان
رسیدگی کافی و به‌موقع به نیازهای فرزندان باعث احساس خود-ارزشمندی در آنها می‌شود و برای افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان ضروری است. یک لحظه دوران کودکی خودتان و غرور حاصل از سکه‌به‌دست رفتن به سوی مغازه را تصور کنید: آیا خوراکی‌هایی که خودتان خریدید را بیشتر به‌خاطر می‌آورید یا آن‌هایی که پدر و مادرتان برای‌تان خریده بودند؟ چرا خریدهای اول‌تان را کامل به یاد می‌آورید؟ آیا این خرید‌ها، به غیر از استقلال چیز خاصی داشتند؟
منظور اینکه، پولتوجیبی دادن به فرزندان علاوه بر تاثیرات انکارناپذیرش بر آموزش سواد مالی به کودکان، در تقویت سلامت روان‌شان نیز بسیار موثر است.
سن شروع دادن پول توجیبی به کودکان
حدود 75 درصد پدر و مادرها در بازه سنی 5 تا 7 سالگی برای فرزندان‌شان مبالغی ماهیانه، هفتگی یا حتی روزانه تعیین می‌کنند. عادات مالی بزرگسالی به آموزش پول خرج کردن در کودکی بستگی دارد؛ بنابراین، به‌محض اینکه فرزندتان توانایی شمارش و درک ارزش پول برای خرید را به دست آورد، پولتوجیبیدادن به او را شروع کنید.
برای خرید چه چیزهایی می‌توان به کودک پول توجیبی داد؟
پول‌دادن از شما و خرج‌کردن آن با کودک است. فرآیند مستقل شدن کودک با کاهش دخالت در کارهای او زودتر طی می‌شود. علاوه بر این، هدف اصلی از دادن پولتوجیبی به کودک، یادگیری مفاهیم سواد مالی مانند اولویت‌بندی هزینه‌ها و مدیریت دخل‌وخرج است. اگر قرار است هزینه‌ها را شما تعیین کنید، پس خودتان هم پولش را پرداخت کنید! البته نه اینکه نظارت بر مصرف پولتوجیبی فرزندتان را متوقف کنید:
شما باید همواره بر خریدهای فرزندتان نظارت داشته باشید تا مبادا به خودش یا دیگری آسیب بزند؛ مثلا اگر کل پولش را شکلات یا بستنی خریده است، شما اجازه برگشت‌زدن آنها را دارید. همچنین میتوانید در حین حرف زدن با کودک درباره پول، توضیحاتی درباره موارد آسیب‌زا و امن به او ارائه دهید.
چقدر و از چه سنی به بچهها پول توجیبی بدهیم؟
کودکان هم مثل ما بزرگ‌ترها از لحاظ پول‌خرج‌کردن با هم فرق دارند. برخی‌ها هیچ‌وقت از مبلغ دریافتی‌شان رضایت ندارند و همیشه کم میآورند و برخی‌دیگر همیشه مقداری از پول‌شان پس‌انداز می‌شود. شما کاری به نوع شخصیت فرزندتان در این زمینه نداشته باشید و صرفا بر اساس عوامل زیر، میزان پولتوجیبی او را تعیین کنید:
سن کودک
با بزرگتر‌شدن فرزندتان، دغدغه‌های او نیز بزرگتر می‌شود و پول بیشتری برای رسیدگی به آنها نیاز دارد. چیزهای دیگری مانند نرخ تورم سالانه نیز باید به مبلغ اولیه اضافه شود.
نیازهای کودک و انتظارات شما
اینکه شما چه انتظاراتی از کودک برای مصرف درآمدش دارید نیز مهم است؛ مثلا اگر شما انتظار دارید فرزندتان با پول‌توجیبی‌اش هزینه حمل‌ونقل، ناهار یا چیز دیگری را پرداخت کند، پس احتمالا باید مبلغ بیشتری به او بدهید.
فرزندتان هم احتمالا درخواست‌هایی از شما دارد که باید آنها را بشنوید و در صورت منطقی‌بودن، مبلغی برای‌شان در نظر بگیرید و به کودک بپردازید.
توان مالی خانواده
شاید واقعا مبلغی که به فرزندتان می‌دهید کافی نباشد اما اهمیت چندانی ندارد. هدف اصلی شما در اینجا مانند عیدی دادن به کودک، اهمیت قائل‌شدن برای فرزندتان و آموزش مفاهیم مالی به اوست. پس هرگز تحت‌تاثیر موضوعاتی مانند مبلغ پولتوجیبی دوستانش قرار نگیرید و باتوجه به توان مالی خانواده، مبلغی به فرزندتان پرداخت کنید.
آیا می‌توان برای انجام کارهای خانه به کودک پول داد؟
تاحدودی بله و تاحدودی نه:
مشارکت کودک در انجام کارهای خانگی مانند تمیزکردن اتاق شخصی، چیدن میز شام یا کمک در شستن ظرف‌ها جزو وظایف تک‌تک اعضای خانواده هستند. برای چنین کارهایی نباید به کودک پول پرداخت کرد، زیرا او به‌مرور پرتوقع می‌شود و تا پای پول در میان نباشد، دست به سیاه‌وسفید نمی‌زند.
از سوی دیگر، درک ارتباط بین کار و پول برای کودک بسیار مفید است. بالاخره او قرار نیست تا آخر عمرش از شما پول بگیرد! بنابراین، شاید برای اضافه‌‌کاری‌هایی مانند شستن ماشین و هرس باغ بتوان مبلغی را تعیین و به کودک پرداخت کرد. تصمیم‌گیری در مورد این موضوع که برای چه کارهایی پول پرداخت کنید، کاملا با شماست.
تا چه حد می‌توان در پرداخت زمان پول توجیبی انعطاف داشت؟
تاحدی که منجر به بی‌مسئولیتی و حواسپرتی کودک نشود. مثلا فرض کنید فرزندتان اسباب‌بازی موردعلاقه‌اش را در بازار می‌بیند و از شما می‌خواهد تا اول هفته آینده به او پول قرض بدهید. در چنین شرایطی بهترین واکنش چیست؟
اگر دفعه اولی باشد که فرزندتان این درخواست را مطرح می‌کند و مشکل ناشی از ناتوانی او در پس‌اندازکردن نیست، میتوانید انعطاف‌پذیر باشید. حتی میتوانید کاربرد مسائلی مانند رسید و وثیقه را نیز به او بیاموزید؛ مثلا او باید کتبا بنویسد چه مبلغی گرفته و زیر آن را امضا کند، یا اسباب‌بازی دیگری را در رهن بگذارد تا بتواند بدهی‌اش را صاف کند. از سوی دیگر، اگر قرض‌گرفتن به عادت تبدیل شود، جلوی رشد مسئولیت پذیری در کودک را می‌گیرد؛ پس در چنین مواقعی، انعطاف‌پذیر نباشید.
آموزش نکاتی درباره‌ی پول به کودکان
آگاهی از نکات زیر، به شما در فرآیند اجرا و مدیریت پولتوجیبیدادن به فرزندان کمک می‌کنند:
داشتن ثبات رویه
اینکه مبلغ تعیین‌شده را روزانه، هفتگی، دوهفته یکبار یا ماهانه به فرزندتان می‌دهید اهمیت چندانی ندارد، مهم این است که در انجام آن ثبات داشته باشید. اگر هم برنامه فعلی پرداخت به‌نظرتان کارآمد نیست، با فرزندتان درباره آن صحبت و تغییرش دهید.
پول توجیبی و آموزش پول دیجیتال
اگرچه پول واقعی برای آشنایی کودک با ارزش واقعی اسکناس‌های مختلف خوب است، اما نباید از آموزش پول دیجیتال غافل شوید. بنابراین، اگر فرزندتان اهل پس‌انداز است، یک حساب بانکی برایش باز کنید و هفتگی یا ماهانه، به میزان دارایی‌هایش در بانک بیفزایید و با یکدیگر از رشد مداوم آنها لذت ببرید.
عدم استفاده از پول به‌عنوان رشوه یا تنبیه
رشوه و تنبیه کودک هر دو تکنیک‌های غلطی برای اصلاح رفتار فرزند هستند. هرگز از خود این روش‌ها استفاده نکنید و پول را نیز دست‌مایه تنبیه و رشوه قرار ندهید. در مقاله روش صحیح جایزه دادن به کودکان درباره پیامدهای منفی رشوه بیشتر صحبت کرده‌ایم.
پرهیز از افراط و تفریط
اگر میزان پولتوجیبی خیلی زیاد باشد، کودک ولخرج می‌شود و در نتیجه، شما به هدف‌تان یعنی آموزش مدیریت مالی نمی‌رسید. اگر هم کم باشد، کودک نمی‌تواند با مفاهیمی مانند پس‌انداز آشنا شود، زیرا مبلغ دریافتی کفاف خرج‌هایش را نمی‌دهد.
کمک به کودک در مدیریت دخل‌وخرج
مسلما هدف اول شما از پول‌دادن به کودک افزایش استقلال اوست، اما در کنار آن تقویت مدیریت مالی هم اهمیت دارد. فرزندتان احتمالا به‌دلایلی مانند ناآگاهی از بودجه‌بندی هزینه‌ها، همیشه پول کم بیاورد. در چنین مواقعی، شما باید اشتباهات کودک و نحوه اصلاح آنها را به او بیاموزید. راهنمایی و مشورت کاربردی، نوعی آموزش مهارت حل مسئله به کودکان هم محسوب می‌شود.
تشویق کودک به کمک‌های خیریه
اگرچه حق استفاده کامل پولتوجیبی با کودک است، اما بد نیست به او پیشنهاد بدهید که به کودکان کم‌برخوردار کمک کند. با این کار علاوه بر تقویت مهارت همدلی، از خسیس بودن کودک نیز جلوگیری می‌کنید.
الگوی خوبی باشید
کودکان از طریق مشاهده رفتارهای شما، چیزهای زیادی درباره پول یاد می‌گیرند. برای مثال، اگر فرزندتان تلاش شما برای خرید بهترین کالا با کمترین قیمت را ببیند، او نیز سعی می‌کند همین‌کار را انجام دهد.
سخن پایانی
پولتوجیبیدادن به کودک نوعی احترام‌گذاشتن به اوست تا مجبور نشود برای هر چیز ریزودرشتی دستش را جلوی‌تان دراز کند. علاوه بر این، فرصت خوبی برای آموزش مفاهیم مرتبط با سواد مالی، خصوصا اولویت‌بندی هزینه‌ها، فراهم می‌کند. بنابراین، هر وقت فرزندتان توانایی شمارش و درک ارزش پول را به دست آورد، مبلغی برای پول‌توجیبی‌اش در نظر بگیرید. در شیوه خرج آن هم تا زمانی که به خود یا دیگری آسیبی نرسانده است، دخالت نکنید. هر وقت هم متوجه شکست کودک در هر زمینه‌ای از مدیریت مالی شدید، برای خروج از بن‌بست راهنمایی‌اش کنید.
سوالات متداول
- چقدر و از چه سنی به بچهها پول توجیبی بدهیم؟
اکثر کودکان در بازه سنی بین 5 تا 7 سالگی مهارتهای ابتدایی لازم برای مدیریت پول را به دست میآورند، پس شما هم میتوانید از همین سن شروع کنید. میزان پولتوجیبی کودک هم باید بر اساس 3 عامل سن، نیازها و انتظارات و توان مالی خانواده تعیین شود. - برای چه هزینههایی میتوانید پول توجیبی بدهید؟
پولتوجیبیها مبلغی اضافه هستند که کودک میتواند برای هر نیازی از آنها استفاده کند؛ البته بهشرط اینکه به خود یا دیگری آسیب نرساند. پس تاحد امکان، شیوه خرج این پول را به فرزندتان بسپارید. - چه زمانی باید به کودکان پول توجیبی بدهیم؟
سعی کنید رویهای ثابت در پرداخت پولتوجیبی کودک داشته باشید تا او بتواند برای آن برنامهریزی کند. این رویه ثابت میتواند روزانه، هفتگی، دو هفته یکبار یا حتی ماهانه باشد.
