یکی از مسائل جدید و بحث‌برانگیز درباره تلفن‌های همراه، تصمیم‌گیری درباره استفاده از آن توسط دانشآموزان است. اگرچه گوشی‌ها اطلاعات و ابزارهای مفید زیادی در اختیار دانشآموزان گذاشته‌اند، اما تاثیرات منفی‌شان بر تمرکز و سلامت روان هم کم نیست! باتوجه به این شرایط، نظر شما درباره استفاده دانشآموزان از تلفن همراه در مدرسه و حتی خانه چیست؟ آیا باید آن را به‌صورت کامل برای آن‌ها ممنوع کرد یا می‌توان اثرات منفی آن را مدیریت کرد و از مزایایش بهره برد؟ برای رسیدن به جواب این سوال ابتدا باید به مزایا و معایب تلفن همراه برای دانشآموزان نگاهی بیندازیم.
مزایا تلفن همراه برای دانش آموزان
تلفن‌های همراه مزایای بسیار زیادی برای دانشآموزان دارند. با بهبود اپلیکیشن‌های آموزشی و برنامهریزی و همچنین رشد سریع محتوای مفید و استاندارد، این مزایا روزبه‌روز بیشتر و باکیفیت‌تر نیز خواهند شد. مهمترین مزایای تلفن همراه برای دانشآموزان را در ادامه مرور می‌کنیم:
افزایش تعامل و همکاری
با فراگیرشدن گوشی‌های هوشمند و ظهور رسانه‌ها و پیام‌رسان‌های مجازی، دانشآموزان و معلمان به‌راحتی در فضای مجازی گروه کلاسی تشکیل می‌دهند و درباره برنامه‌های درسی و کارهای گروهی گفت‌وگو می‌کنند. رشد پلتفرم‌های ویدیوکنفرانس و برگزاری کلاس‌های آنلاین یکی دیگر از راه‌های ارتباطی مهم دانشآموزان و معلمان با یکدیگر است.
پرسیدن سوال در مقابل هم‌کلاسی‌ها برای برخی از دانشآموزان سخت است، اما در فضای مجازی راحت‌تر و با استرس کمتری می‌توان سوال خود را مطرح کرد. دانشآموزان همچنین می‌توانند برای توضیحات بیشتر درباره تکالیف یا یک مسئله با معلم خود در این پیام‌رسان‌ها در ارتباط باشند. این امکانات فرآیند درس و تحصیل را پویاتر و پربارتر کرده و منابع بیشتری را برای یادگیری و به اشتراک‌گذاری دانش در اختیار دانشآموزان قرار داده است.
بهره‌گیری از منابع آموزشی گسترده
امروزه با یک سرچ ساده در اینترنت می‌توان به انبوهی از اطلاعات دسترسی پیدا کرد. فقط کافی‌ست به سایت‌های مرجع و معتبر آموزشی داخلی و بین‌المللی مراجعه کنیم و با مطالعه مقاله‌ها یا دیدن ویدیوهای آموزشی آن، جواب سوال یا سوالاتمان را بگیریم. در واقع، امروزه دانشآموزان به منابع آموزشی و درسی بسیار گسترده‌تر و متنوع‌تری دسترسی دارند.
علاوه‌بر سایت‌ها، برای اکثر موضوعات آموزشی مانند جدول ضرب، حروف الفبا و… اپلیکیشن‌های خوبی توسط مراکز معتبر ساخته شده است که می‌توان آن‌ها را دانلود و استفاده کرد.
امکان افزایش انگیزه دانشآموزان
به این مزیت فناوری و تلفن همراه تاکنون توجه کمی شده است، اما یکی از قابلیتهای مهم آن است. احتمالا اسم گیمیفیکیشن (بازی‌وارسازی) به گوشتان رسیده باشد. در این روش، سایت‌ها، اپلیکیشن‌ها، مدارس و معلمان مطالب آموزشی و مسائل درسی را در قالب بازی و رقابت برای دانشآموزان جذاب می‌کنند تا توجه و علاقه آن‌ها به یادگیری بیشتر شود.
اکثر اپلیکیشن‌های آموزشی خوب هم به این نکته توجه می‌کنند و به‌کمک ترفندهایی مثل جمع‌آوری امتیاز، برگزاری مسابقات و تعیین سطح کاربران، اشتیاق آن‌ها به آموزش و یادگیری را افزایش می‌دهند. همچنین بعضی از آن‌ها کاملا شخصی‌سازی شده هستند و خود را با نیازها و سرعت یادگیری افراد سازگار می‌کنند.
تسهیل برنامه ریزی و سازمان‌دهی
تلفن‌های همراه با امکانات عمومی خود مانند تقویم‌ها و یادآورها و امکان نصب اپلیکیشن‌های متنوعی مانند اپلیکیشن های برنامه ریزی درسی و کاری و اپلیکیشن های کنکوری برای یادداشت برداری و تست زنی، مسائلی مانند مدیریت زمان و برنامه ریزی درسی را برای دانشآموزان راحت‌تر کرده‌اند.
افزایش حس امنیت
همراه‌داشتن تلفن همراه به این معناست که دانشآموزان در وضعیت‌های اورژانسی به‌راحتی می‌تواند با خانواده و مدرسه تماس بگیرند و موقعیت خود را به اشتراک بگذارند. این مسئله به والدین و کادر مدرسه هم احساس امنیت بیشتری می‌دهد که می‌توانند به‌راحتی با دانشآموزان ارتباط بگیرند و از وضع و حال آن‌ها باخبر شوند.
- افزایش امکان تعامل و همکاری بین دانشآموزان و معلمان
- دسترسی به منابع آموزشی گسترده و متنوع
- افزایش انگیزه دانشآموزان به‌کمک روش‌هایی مانند گیمیفیکیشن (بازی‌وارسازی)
- بهبود برنامهریزی درسی با استفاده از اپلیکیشن‌های متنوع
- افزایش احساس امنیت
معایب تلفن همراه برای دانش آموزان
تا اینجا درباره مزایای تلفن همراه برای دانشآموزان صحبت کردیم، اما قبل از اینکه درباره تایید یا رد استفاده از موبایل برای دانشآموزان صحبت کنیم، باید از معایب آن هم مطلع باشیم:
عامل حواسپرتی
بدون شک مهمترین ایراد استفاده از تلفن همراه برای دانشآموزان، تاثیر آن بر کاهش تمرکز و افزایش حواس‌پرتی‌ست. گوشی‌ها به ۲ طریق باعث حواسپرتی می‌شوند:
- نور آبی ساطع‌شده از گوشی‌های هوشمند، تمرکز و توجه را مختل می‌کند و به‌شدت حواس‌پرتی‌زاست.
- مسائلی مثل سرک‌کشیدن به رسانه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، انجام بازی‌های کامپیوتری، پیامک‌دادن به همدیگر سر کلاس و… حواس دانشآموزان را پرت می‌کند.
آزار و اذیت آنلاین
پیام‌های توهین‌آمیز، مسخره‌کردن دسته‌جمعی یک دانش‌آموز، پخش‌کردن اطلاعات شخصی، تصاویر یا ویدیوها و درست‌کردن شایعه برای تمسخر یا آسیب‌رساندن به دیگری همه از مصادیق آزار و اذیت آنلاین هستند. استفاده از تلفن همراه در مدرسه با دوربین‌ها و قابلیت‌هایی که دارد باعث افزایش نقض حریم خصوصی و درنتیجه افزایش دیگرآزاری آنلاین می‌شود.
آزار و اذیت‌های آنلاین معمولا از طریق رسانه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مجازی دست‌به‌دست می‌شوند و دانشآموزان را وارد حاشیه می‌کنند. تاثیر دیگرآزاری آنلاین گاهی شدیدتر از ناراحتی و دل‌مشغولی موقتی می‌شود و به کاهش عزت‌نفس و حتی افسردگی دانشآموزان می‌انجامد.
کاهش نیاز و علاقه به یادداشتبرداری
یادداشتبرداری از حرف‌های معلم یکی از بهترین روش‌ها برای یادگیری و درک بهتر مطالب درسی‌ست. در واقع نوشتن باعث تحریک مغز و بهبود یادگیری می‌شود. استفاده از تلفن‌های همراه باعث می‌شود که دانشآموزان از تخته عکس بگیرند یا صدای معلم را ضبط کنند و دیگر به یادداشتبرداری نیازی نداشته باشند.
شکل‌گیری سبک زندگی ناسالم و مشکلات سلامتی
استفاده زیاد و طولانی از تلفن‌های همراه باعث خستگی و ضعف چشم، کاهش تمرکز، برهم‌زدن الگوهای خواب و بیداری، افزایش تحریک‌پذیری و سردرد، آسیب به مهره‌های گردن و… می‌شود. علاوه‌براین، استفاده مکرر از گوشی‌ها به عادات زندگی ناسالم مانند کم‌تحرکی و کاهش تعاملات حضوری دامن می‌زند و باعث مشکلاتی مانند چاقی می‌شود.
- کاهش تمرکز و افزایش حواسپرتی
- افزایش آزار و اذیت (قلدری) آنلاین
- کاهش نیاز و علاقه به یادداشتبرداری
- شکل‌گیری عادات ناسالم و بروز مشکلات سلامتی
ممنوعیت یا پذیرش تلفن همراه برای دانش آموزان؟
هیچ راهکار ثابت و قطعی‌ای دراین‌باره وجود ندارد. احتمالا تصمیم‌گیرندگان اصلی یعنی مسئولان آموزش‌وپرورش نقش چندانی در این زمینه نداشته باشند؛ زیرا رشد فناوری و میزان تمایل کلی جامعه به فناوری‌های نوین نقش اصلی را در زمینه ایفا خواهند کرد. همان‌طور که می‌بینیم، میل کلی جامعه و خصوصا نسلهای جدید به فناوری‌های دیجیتال روزبه‌روز در حال افزایش است.
با این اوصاف، مسئله به‌جای ممنوعیت یا پذیرش باید این باشد که چگونه فرهنگ استفاده درست از تلفن همراه را برای دانشآموزان جا بیندازیم. مثلا می‌توان:
- برای استفاده از گوشی همراه در مدرسه و خانه زمان خاصی در نظر گرفت.
- اگر استفاده از تلفن همراه باعث حواسپرتی شدید و افت تحصیلی دانش‌آموز شده است، برای جریمه او گوشیاش را مدتی از دستش گرفت.
- برای جلوگیری از آزار و اذیت آنلاین، قوانین سخت‌گیرانه‌ای مثل محرومیت از استفاده از تلفن همراه یا حتی اخراج از مدرسه وضع کرد.
- برای فرهنگ‌سازی استفاده از موبایل، کارگاه‌های آموزشی برگزار کرد.
سخن پایانی
مزایا و معایب تلفن همراه برای دانشآموزان تقریبا با یکدیگر برابرند و همین مسئله استفاده از آن با اهداف تحصیلی را به بحثی مناقشه‌برانگیز تبدیل کرده است. موافقان استفاده از آن به مزایایی مثل افزایش تعامل و همکاری تاکید دارند و مخالفان آن به معایبی مثل حواسپرتی و دیگرآزاری آنلاین اشاره می‌کنند. باوجود فراگیرشدن موبایل در بین نسلهای جدید، احتمالا بهزودی شاهد آزادشدن گوشی در مدارس خواهیم بود. بنابراین لازم است که مدارس و مسئولان این مسئله را به دقت بررسی کنند و با آموزش فرهنگ استفاده از گوشی در مدرسه، آسیب‌ها و معایب استفاده از آن را به حداقل برسانند.
سوالات متداول
- معایب استفاده از تلفن همراه برای دانشآموزان چیست؟
حواسپرتی و کاهش تمرکز دانشآموزان مهمترین پیامد منفی استفاده از تلفن همراه است. افزایش مسائلی مثل قلدری (دیگرآزاری) آنلاین، کاهش نیاز و علاقه به یادداشتبرداری و افزایش مشکلات سلامتی مثل چاقی، از دیگر معایب این موضوع هستند. - مزایا استفاده از تلفن همراه برای دانشآموزان چیست؟
بهبود تعامل و امکان انجام کارهای گروهی، گستردگی منابع آموزشی در دسترس، تقویت انگیزه و علاقه دانشآموزان به درس و مدرسه، بهبود برنامهریزی و افزایش حس امنیت و دسترسیپذیری دانشآموزان از مهمترین مزایای استفاده از تلفن همراه هستند. - آیا استفاده تلفن همراه برای دانشآموزان موردتایید است؟
تلفن همراه و قابلیتهای آن درحال تبدیلشدن به جزء جداییناپذیر زندگی نسلهای جدید هستند، پس احتمالا بهزودی شاهد آزادشدن استفاده از تلفن همراه در مدارس باشیم و بهتر است از همینحالا فرهنگ استفاده درست از آن را در ذهن دانشآموزان جا بیندازیم.
