معرفی جامع رشته اقتصاد | گرایش‌ها، مهارت‌ها و آینده شغلی

رشته اقتصاد، فراتر از عدد و نمودار، دانشی استراتژیک برای تحلیل رفتار انسان‌ها، تصمیم‌گیری‌های مالی و هدایت منابع در دنیای پیچیده امروز است. اگر به دنبال رشته‌ای هستید که هم جنبه نظری داشته باشد و هم در قلب بازار کار حضور داشته باشد، اقتصاد می‌تواند گزینه‌ای ایده‌آل برای شما باشد. در این مقاله به‌صورت جامع و دقیق، با رشته اقتصاد، مهارت‌های مورد نیاز، گرایش‌های دانشگاهی، بازار کار و مسیرهای تحصیلی آن آشنا می‌شوید. اگر به ریاضی، تحلیل داده و فهم پویای جامعه علاقه‌مندید، این راهنما می‌تواند نقطه شروعی برای مسیر حرفه‌ای آینده‌تان باشد.

معرفی رشته اقتصاد

علوم اقتصادی یکی از مهمترین رشته‌های علوم انسانی در صد سال اخیر بوده است که می‌توان گفت روند توسعه و رشد هر کشوری به میزان فارغ‌التحصیلان این رشته، عملکرد و استفاده از قابلیت‌های آن‌ها در کشورداری بستگی دارد. هدف اصلی علم اقتصاد این است که از منابع محدود، بهترین استفاده را ببریم تا بیشترین سود و رفاه برای افراد و جامعه ایجاد شود.اقتصاد به بررسی نحوه تصمیم‌گیری افراد، بنگاه‌ها و دولت‌ها در شرایط محدودیت منابع می‌پردازد و تلاش می‌کند بهترین گزینه ممکن را از میان گزینه‌های در دسترس انتخاب کند. در این مسیر، مفاهیمی مانند هزینه فرصت، کارایی، عدالت و تعادل بازار نقش کلیدی دارند.

هدف از رشته اقتصاد نیز تربیت متخصصانی است که با تسلط بر ابزارهای تحلیل کمی و کیفی، بتوانند رفتارهای اقتصادی را مدل‌سازی، تحلیل و پیش‌بینی کنند و در جهت حل مسائل اقتصادی در سطوح خرد و کلان در نهادهای مالی، دولتی، پژوهشی و تجاری نقش‌آفرینی کنند.

توانمندی‌ها و مهارت های لازم برای رشته اقتصاد

ماهیت بیشتر دروس علوم انسانی حفظیات است و اقتصاد نیز از این قاعده مستثنی نیست اگرچه علم اقتصاد به حفظیات و مباحث تئوری محدود نمی‌شود. برای ورود به این رشته، حتما علاقه و استعداد خود را در درس‌های زیر، در نظر بگیرید:

ریاضی و محاسبات

اقتصاد به نوعی علم داده‌های ریاضیاتی و کمک گرفتن از محاسبات برای بررسی شرایط اقتصادی است. هرچند اهمیت درس ریاضی در رشته اقتصاد به اندازه رشته‌های مهندسی نیست.

آمار

علم آمار زمینه تمام علوم و داده‌های منطقی را تشکیل می‌دهد و بدون استفاده از اصول آماری، نمی‌توان به نتایج درست و قابل استناد رسید.

جامعه شناسی

اقتصاد در بستر جامعه و در خدمت جامعه است بنابراین شناخت ساز و کارهای اجتماعی و شرایط جامعه، در مباحث اقتصادی مهم هستند.

روانشناسی

یکی از جنبه‌های مهم اقتصاد، نحوه تصمیم‌گیری و رفتار افراد درباره مسائل اقتصادی، چه در ابعاد فردی و چه در ابعاد مدیریتی است. بنابراین پیوند مهمی بین روانشناسی، علوم شناختی و حتی علوم اعصاب، با اقتصاد وجود دارد. به طور مثال اقتصاد رفتاری، شاخه‌ای از علم اقتصاد بر مبنای روان‌شناسی است.

علوم سیاسی

اقتصاد هرگز از سیاست جدا نبوده است و تمام تصمیمات مهم کشوری، بر مبنای مفاهیم رشته اقتصاد انجام می‌شوند. بنابراین لازم است به عنوان یک دانشجو یا متخصص علم اقتصاد با سیاست‌های خرد و کلان دنیا آشنا باشید. اقتصاددانان در شناسایی موانع و راه‌های تحقق اهداف اقتصادی به سیاست‌گذاران کمک می‌کنند.

منطق

انتظار از تئوری‌های اقتصادی این است که واقعیت‌ها و روش‌هایی برای حل و فصل مشکلات واقعی را توضح دهند.

فلسفه

تئوری‌های اقتصادی فقط ساختار ریاضیاتی ندارند. در ساختار و شکل‌گیری مکاتب اقتصادی، نوعی پیوند درونی بین فلسفه و اقتصاد (از طریق امور اخلاقی و برخورد اخلاقی افراد روی همدیگر) شکل می‌گیرد. از طریق نگاه فلسفی و منطقی به اقتصاد، می‌توان به سوالاتی مثل اینکه نقش ارزش‌های اخلاقی یا جایگاه عقلانیت در علم اقتصاد چیست؟ پاسخ داد.

علوم اجتماعی

انسان موجودی اجتماعی است و رشته اقتصاد نیز ریشه‌هایی در علوم اجتماعی دارد بنابراین هم از مسائل اجتماعی تأثیر می‌پذیرد و هم بر آن‌ها اثرگذار است. به غیر از بحث اطلاعات درسی، یک سری از توانایی‌ها و قابلیت‌های ذهنی و خلاقیتی وجود دارند که باید در طول تحصیل در خود تقویت کنید تا اقتصاددان موفقی باشید. بدون این مهارت‌ها شما صرفا یک منبع از اطلاعات کتاب‌ها هستید!

توانایی تجزیه و تحلیل

دانشجویان اقتصاد در تجزیه و تحلیل انواع داده‌ها، روندها، مدل‌ها و نمودارها مهارت‌های خاصی کسب می‌کنند که در هر صنعتی کاربرد دارند. وقتی تمام اطلاعات عددی، آماری، مسائل روانشناسی و جامعه‌شناسی را جمع‌آوری کردید،‌ برای ایجاد یک دیدگاه، نظریه یا نتیجه‌گیری، نیازمند قوه تجزیه و تحلیل مسائل هستید.

تفکر انتقادی

مهارت تفکر انتقادی، برای بررسی مسائل اقتصادی از جنبه‌های مختلف ارزشمند و مورد نیاز است. تفکر نقاد به شما کمک می‌کند تا در دام حرف‌های صدمن یک‌غاز نیفتید؛ بلکه با دیدی باز و ارزیابی جامع روندها تصمیم‌گیری کنید.

مهارت حل مسئله

در تمام کسب و کارها و در برخورد با مباحث اقتصاد، توانایی تمرکز بر مسئله، تعریف و حل مسئله و ارائه راهکارهای استراتژیک ضرورت دارند. چون کار اساسی اقتصاددانان در کسب و کارها این است که به حل چالش‌های اقتصادی بپردازند.

برقراری ارتباط

کسی که در مشاغل مرتبط با اقتصاد کار می‌کند، باید سوالات و مسائل را از تیم‌های همکار خود دریافت کند و از طریق ارتباط با آن‌ها به نتیجه برسد. همچنین کار در این حوزه نیازمند ارائه ایده‌ها و تجزیه و تحلیل‌ها به همکاران است. بنابراین توانایی برقراری ارتباط موثر با دیگران و انجام کارهای تیمی، مهارت مهمی در موفقیت محسوب می‌شوند.

پشتکار و کنجکاوی

دنیای اقتصاد، در کنار مسائل سیاسی و اجتماعی دائما در حال تغییر و تحول هستند. بنابراین باید به صورت مداوم مشغول به یادگیری و جستجو در طیف وسیعی از موضوعات باشید.

مهارت‌های کامپیوتری

بخش عمده‌ای از فعالیت‌های اقتصاددانان جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن‌ها با کامپیوتر است. بنابراین علاوه بر قدرت ذهنی لازم برای تجزیه و تحلیل، آشنایی با مهارت‌های ICDL و نرم‌افزارهای آماری برای دانشجویان رشته اقتصاد ضروری هستند.

انتخاب رشته و قبولی در رشته اقتصاد

داوطلبان گروه‌های آزمایشی ریاضی، تجربی و انسانی می‌توانند رشته اقتصاد را انتخاب کنند که در مقطع کارشناسی دارای ۶ گرایش اقتصاد نظری، اقتصاد بازرگانی، اقتصاد کشاورزی، اقتصاد پول و بانکداری، اقتصاد صنعتی و اقتصاد حمل و نقل است. برای داوطلبان علوم انسانی شاخه اقتصاد نظری ارائه نشده است.

البته تفاوت شاخه‌های مختلف رشته اقتصاد در مقطع کارشناسی کمتر از ۳۰ واحد درسی است و دانشجویان می‌توانند واحدهای اختیاری خود را از گرایش‌‌های دیگر انتخاب کنند، بنابراین تفاوت قابل توجهی بین آن‌ها وجود ندارد. سالانه حدود ۴ هزار نفر در دانشگاه‌های کشور، در رشته اقتصاد پذیرش می‌شوند که زیر ۱۰۰ نفر مربوط به دانشگاه‌های برتر دولتی هستند. برخی از دانشگاه‌ها نیز، به صورت رشته اقتصاد بدون کنکور و صرفا بر اساس سوابق تحصیلی دانشجوی رشته اقتصاد پذیرش می‌کنند.

دقت داشته باشید که طبیعتا متقاضی رشته اقتصاد از زیرگروه انسانی بالاتر است و از طرف دیگر کسب رتبه بهتر در زیرگروه‌های مختلف، نیاز به تقویت دروس متفاوتی دارد. بنابراین با توجه به علایق و استعدادهای درسی خود، انتخاب کنید که از کنکور کدام گروه آزمایشی، وارد رشته اقتصاد شوید.

رتبه لازم برای قبولی در رشته اقتصاد

رشته اقتصاد به‌عنوان یکی از رشته‌های پرطرفدار در گروه علوم انسانی، همواره مورد توجه داوطلبان کنکور بوده است. رتبه لازم برای قبولی در این رشته بسته به نوع دانشگاه، سهمیه پذیرش و شهر محل تحصیل، متغیر است. به‌طور معمول، برای پذیرش در دانشگاه‌های برتر کشور مانند دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف یا دانشگاه علامه طباطبایی، کسب رتبه‌ای بین ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ کشوری ضروری است. در دانشگاه‌های دولتی سایر استان‌ها، داوطلبان با رتبه‌ای در حدود ۳۰۰۰ تا ۶۰۰۰ شانس پذیرش خواهند داشت. همچنین، در دانشگاه‌های شبانه یا مراکز پیام نور و آزاد، داوطلبان با رتبه‌های بالاتر نیز می‌توانند به این رشته وارد شوند. البته، لازم به یادآوری است که این ارقام به‌طور تقریبی بوده و هر ساله با توجه به تغییرات ظرفیت پذیرش و سطح رقابت ممکن است دچار نوسان شوند. به همین دلیل، آگاهی از شرایط و ظرفیت‌های هر دانشگاه، نقش بسزایی در برنامه‌ریزی تحصیلی داوطلبان ایفا خواهد کرد.

گرایش های رشته اقتصاد در کارشناسی و بهترین شاخه رشته اقتصاد

در دوره کارشناسی تفاوت چندانی بین واحدهای درسی وجود ندارد و نمی‌توان هیچ‌کدام را به‌صورت قاطع از دیگری برتر دانست. بهتر است در این زمینه به علاقه‌تان اتکا کنید. همانطور که گفتیم، رشته اقتصاد در مقطع کارشناسی ۶ گرایش دارد که در ادامه درباره هریک توضیح کوتاهی داده‌ایم.

اقتصاد نظری

پایه و اساس اصلی تئوری‌های اقتصادی مانند اقتصاد ریاضی و اقتصاد سنجی در این گرایش مطالعه و بررسی می‌شوند. اقتصاد نظری بیشتر جنبه تئوری دارد و تأکید آن بر روی تئوری‌های ریاضی است.

اقتصاد بازرگانی

در این شاخه دانشجویان با جنبه‌های توصیفی و تحلیلی مدیریت تولید، مدیریت بازاریابی و کاربردهای آن، قوانین و مقررات مالیات در ایران، انواع حسابرسی و اصول حسابداری آشنا می‌شوند و با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری و متدهای کمی، خط مشی رویارویی مدیران با مسائل مالی را فرا می‌گیرند.

اقتصاد حمل و نقل

هدف از این گرایش آشنایی دانشجویان با مفاهیم و ویژگی‌های اقتصادی حمل و نقل مانند روش‌های حمل و نقل سنتی و مدرن، انتخاب وسیله ارزیابی خدمات حمل و نقل، ارزشیابی طرح‌ها و پروژه‌های حمل و نقل و بررسی نظریه‌های گوناگون درباره ارتباط حمل و نقل و توسعه اقتصادی است. در این گرایش نکات ویژه‌ای در خصوص حمل و نقل زمینی، دریایی، هوایی، خطوط و لوله‌های نفتی بررسی می‌شوند.

اقتصاد پول و بانکداری

دانشجویان در شاخه اقتصاد پول و بانکداری با طریقه عملکرد بانک‌های داخلی و خارجی، اسناد اعتباری ارزی سیاست‌های پولی و مالی تحت عنوان مهم‌ترین سیاست‌های ثبات اقتصادی و چگونگی تجزیه و تحلیل صورت حساب‌های مالی آشنا می‌شوند.

اقتصاد کشاورزی

دروس این گرایش با محصولات کشاورزی، زراعت و زمین سر و کار دارند زیرا بازار محصولات کشاورزی در خیلی از موارد، پیوستگی تولید ندارد و متغیرهایی مثل آب، هوا و خاک در آن اثر می‌گذارنند. کارشناس اقتصاد کشاورزی باید علاوه بر آشنایی با اصول و مبانی علم اقتصاد، با مسائل کشاورزی مثل تولید و بازار محصولات کشاورزی آشنایی داشته باشد.

اقتصاد صنعتی

دانشجویان این گرایش با گذراندن واحدهایی با ساختار بازار صنعت، بازرگانی بین‌المللی، منافع و مضرات انحصار، سیاست رقابت، منافع مصرف‌کننده، هزینه‌ها، حقوق و مقررات کاری بین کارگر و کارفرما، آشنا می‌شوند.

گرایش‌های اقتصاد در کارشناسی ارشد

در بین گرایش‌های ارشد اقتصاد، رشته‌های اقتصاد انرژی و اقتصاد نظری از بهترین شاخه‌های آن هستند و بازار کار بهتری دارند. اما قبل از تصمیم‌گیری نهایی حتما نگاه دقیقی به آن‌ها بیندازید، گرایش‌های کارشناسی ارشد علوم اقتصاد را نیز در جدول زیر آورده‌ایم.

گرایش های کارشناسی ارشد رشته اقتصاد	رشته علوم اقتصادی	توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی، برنامه‌ریزی سیستم‌های اقتصادی، اقتصاد انرژی، بانکداری اسلامی، اقتصاد و تجارت الکترونیک، اقتصاد اسلامی، اقتصاد نظری، اقتصاد شهری، اقتصاد فرهنگ و هنر، اقتصاد محیط زیست، اقتصاد مالی اسلامی، اقتصاد آموزش
	رشته اقتصاد نفت و گاز	تجارت نفت و گاز، نهادها و سیاست‌های بین‌الملل در نفت و گاز، حقوق تجاری و قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز، مدیریت مالی نفت و گاز
	رشته اقتصاد کشاورزی	سیاست و توسعه کشاورزی، اقتصاد تولید و مدیریت واحدهای کشاورزی، اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست، بازاریابی محصولات کشاورزی

دروس اقتصاد در دانشگاه

رشته اقتصاد در مقطع کارشناسی ۴ ساله است و ۱۴۰ واحد درسی دارد. برای آشنایی بیشتر شما با فضای درسی آن، در جدول زیر، دروس پایه (۲۲ واحد)، دروس تخصصی (۸۶ واحد) این رشته را ذکر کرده‌ایم.

دروس پایه	زبان خارجی، اصول سازمان و مدیریت، حقوق تجارت، مبانی جامعه‌شناسی، ریاضیات ۱ و ۲، پول و بانکداری، آمار ۱ و ۲، روش تحقیق، اقتصاد خرد ۱ و ۲، اصول حسابداری ۱ و ۲، اصول بیمه اسلامی، اقتصاد کلان ۱ و ۲، مبانی فقهی اقتصاد اسلام، اقتصاد بخشی عمومی ۱ و ۲، نظام اقتصادی صدر اسلام، نظام‌های اقتصادی، تجارت بین الملل، مالیه بین الملل، اقتصاد توسعه، اقتصاد ایران
دروس تخصصی	عملیات بانکی داخلی، عملیات بانکی خارجی، سیاست‌های پولی و مالی، بانکداری اسلامی، روش های مقداری در بازرگانی، سازمان‌های پولی و مالی بین المللی، حسابداری شرکت‌ها، تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی، ارزیابی طرح های اقتصادی، تأمین منابع مالی و بورس اوراق بهادار، مدیریت مالی ۱

آینده شغلی رشته اقتصاد

یکی از مشکلات پیش روی علاقه‌مندان یا دانشجویان رشته اقتصاد، ابهام در مورد آینده رشته اقتصاد است. چون اقتصاد یک دانش محسوب می‌شود که از مهارت‌های متعددی استفاده می‌کند. رشته اقتصاد گرایش‌ها و موضوعات گسترده و متنوعی دارد که هرکس بنا بر علایق خود می‌تواند در آن‌ها کارهای پژوهشی پایه یا کاربردی انجام دهد. از این لحاظ یک اقتصاددان با حوزه‌های متوعی روبرو است اما نه به این معنی که برای همه فارغ‌التحصیلان رشته اقتصاد، فضای اشتغال یا درآمد بالا فراهم است.

رقابت بالایی در بازار کار اقتصاد وجود دارد چون برخی از زمینه‌های کاری آن مانند کار در موسسات مالی و بانک‌ها نیز با رشته‌های دیگر همپوشانی دارند. بنابراین کسانی می‌توانند از موفقیت‌های شغلی برخوردار شوند که به اقتصاد نه فقط به چشم یک رشته دانشگاهی یا مجموعه‌ای از دروس تئوری، بلکه به عنوان یک علم نگاه کنند.برای اطلاع از بازار کار رشته انسانی میتوانید به مقاله مربوط به آن مراجعه کنید.

رشته اقتصاد چه شغل هایی دارد؟

بازار کار رشته اقتصاد شامل کار بخش‌های اقتصادی و مالی سازمان‌ها، شرکت‌های خصوصی، مراکز دولتی ( مانند وزارتخانه‌ها، سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی، مرکز آمار) است. برخی از مشاغل رشته اقتصاد عبارتند از:

• مدیر مالی
• نمایندگی بیمه، کارگزاری‌های بورس، کاریابی و …
• کارشناس ارزیابی تقاضاهای بیمه
• مشاور و تحلیلگر مدیریتی
• مشاور کسب و کار
• متصدی و کارمند بانک
• کارشناس امور مالیاتی
• کارشناس گمرک
• معلم اقتصاد
• کارشناس یا مدیر بازاریابی
• کارشناس یا مدیر فروش
• کارشناس یا مدیر تدارکات
• کارشناس تحقیقات بازار
• کارمند وزارتخانه‌ها (مثل جهاد کشاورزی، وزارت دارایی)
• گزارشگر تجاری
• تحلیلگر داده
• تحلیلگر بازاریابی
• تحلیلگر بازار سرمایه
• مدیر حقوق و مزایا
• روزنامه نگاری و نویسندگی
• ارائه خدمات پژوهشی، ترجمه و مشاوره در تالیف مقالات
• تدریس خصوصی در مدارس یا دانشگاه

همچنین فارغ‌التحصیلان می‌توانند به طور مستقل کسب و کار خود را در حوزه‌های اقتصادی راه‌اندازی کنند. بد نیست سری هم به مطلب پردرآمدترین رشته های دانشگاهی بزنید.

سخن پایانی

بی‌توجهی به علوم اقتصادی و اصول بازار، می‌تواند ضرر‌های جبران‌ناپذیری را به اقتصاد یک کشور وارد کند بنابراین رشته اقتصاد یکی از مهمترین ارکان پیشرفت و توسعه در دنیا محسوب می‌شود. اقتصاددان باید مجموعه‌ای از دانش و مهارت را برای موفقیت در شغل و کسب درآمد مناسب به کار بگیرد. در این صورت، زمینه‌های متنوعی مثل کار در ادارات دولتی و شرکت‌های خصوصی، بانک‌ها، بنگاه‌های اقتصادی، موسسات تجاری، تحقیق و تدریس پیش روی یک اقتصاددان قرار دارند. این رشته در مقطع ارشد و دکتری گرایش‌های متعددی دارد که اگر علاقه‌مند به کار تدریس یا تحقیقات باشید، می‌توانید در زمینه مورد علاقه خود اقتصاد را ادامه دهید. اگر قصد دارید در این رشته تحصیل کنید، تلاش کنید تا در بهترین دانشگاه‌های ایران قبول شوید تا هم شانس ادامه تحصیل شما بالاتر باشد و هم در ورود به بازار کار موفق‌تر باشید.

سوالات متداول

1. شغل های رشته اقتصاد چه هستند؟
   مدیر مالی، نمایندگی بیمه، کارگزار بورس، مشاور مدیریتی، مشاور کسب‌وکار، کارمند بانک، کارشناس امور مالیاتی، کارشناس گمرک، کارشناس یا مدیر بازاریابی، کارشناس یا مدیر فروش و سمت کارمندی وزارتخانه‌هایی مانند مثل جهاد کشاورزی از رایج‌ترین مشاغل رشته اقتصاد هستند.
   
2. رشته اقتصاد در کارشناسی و ارشد چه گرایش‌هایی دارد؟
   در مقطع کارشناسی 6 گرایش اقتصاد نظری، بازرگانی، حمل‌ونقل، پول و بانکداری، کشاورزی و صنعتی وجود دارد. در مقطع کارشناسی ارشد 3 گرایش و چندین زیرشاخه وجود دارد که 3 تای اصلی شامل علوم اقتصادی، اقتصاد نفت‌وگاز و اقتصاد کشاورزی می‌شوند.
   
3. بهترین شاخه رشته اقتصاد چیست؟
   وقتی پای انتخاب رشته دانشگاهی و سختی‌های چندین‌وچندساله آن در میان است، علاقه از همه‌چیز مهم‌تر است، زیرا بدون آن‌ تحمل این سختی‌ها سخت‌تر می‌شود. اما و به‌هرحال، در مقطع کارشناسی تفاوت چندانی بین شاخه‌های مختلف وجود ندارد و در مقطع کارشناسی ارشد، اولویت با اقتصاد انرژی و اقتصاد نظری است.
   
4. بازار کار رشته اقتصاد در ایران چگونه است؟
   فارغ التحصیلان رشته اقتصاد می‌توانند در بانک‌ها، شرکت‌های بیمه، نهادهای دولتی، بورس، شرکت‌های مشاوره و تحلیل داده فعالیت کنند، تنوع شغلی این رشته بالاست.
   
5. درآمد فارغ التحصیلان رشته اقتصاد چقدر است؟
   درآمد اقتصاددانان در ایران به عوامل مختلفی از جمله گرایش تحصیلی، سازمان محل کار، شهر محل کار، میزان مهارت و سابقه کار بستگی دارد. به‌طور کلی، درآمد در سازمان‌های خصوصی معمولاً از سازمان‌های دولتی بیشتر است.