اتفاق است دیگر! آمدیم و خدایی‌ناکرده فرزندتان دچار مشکلاتی مانند واکنشهای آلرژیک، خونریزی بینی، احساس خفگی، تب شدید و گرمازدگی شد. آگاهی از کمکهای اولیه برای زمان خریدن تا رسیدن کمکهای ثانویه و اورژانس، در این مواقع به کارتان می‌آید. پس بهتر است از آموزش کمک های اولیه به کودکان آگاهی خوبی داشته باشید و در کنار آن، مواردی مانند نکات ایمن سازی خانه برای کودک را رعایت کنید. ما در این مقاله نحوه برخورد با شایع‌ترین شرایط اورژانسی دوران کودکی را برای شما والدین آورده‌ایم. دستورالعمل‌های ارائه‌شده برای کمکهای اولیه به کودکان در شرایط بحرانی را به‌صورت سلسله‌مراتبی ببینید و بخوانید.
مهمترین کمکهای اولیه به کودکان (راهنمای والدین)
کمکهای اولیه برای کودکان به دستورالعمل‌هایی ساده، آسان‌آموز و قابل کاربرد برای همه والدین در هنگام بروز شرایط اورژانسی است. مهارت‌های مختلف کمکهای اولیه که در ادامه می‌آید را به دقت بخوانید و خودتان را برای پیشامدهای بحرانی آماده کنید:
پیشنهاد مطالعه: ضرورت رعایت نکات بهداشتی در مدرسه
واکنشهای آلرژیک
ممکن است یکد‌فعه متوجه ظهور ضایعه‌های پوستی (بثورات)، خارش و ورم دست، پا و صورت فرزندتان شوید. در‌همین‌حال، نفس‌نفس‌زدن و حالت تهوع کودک را ببینید. این علائم غالبا نشان‌دهنده واکنشهای آلرژیک هستند. ورود گرده به بینی، نیش‌گزیدگی، استنشاق یا دست‌زدن به لاتکس و مصرف خوراکی‌هایی مانند آجیل، تخم‌مرغ و لبنیات برای کودکان حساس به آنها منجربه آلرژی می‌شود. هنگام بروز واکنشهای آلرژیک در کودک:
- ابتدا با خدمات اورژانس تماس بگیرید. واکنشهای آلرژیک به‌شدت خطرناک هستند و گاهی باعث انسداد ریه‌ها و قطع تنفس می‌شوند.
- اگر با حساسیت‌شان آشنایی دارید، از آنتی‌هیستامین (ضدحساسیت) استفاده کنید.
- به خدمات اورژانس درباره‌ی استفاده از آنتی‌هیستامین توضیح دهید.
- اگر دلیل واکنش آلرژیک نیش‌گزیدگی است، ابتدا دور نیش‌خوردگی را با انگشت شست و حلقه فشار دهید و بیرون بکشید. سپس چیزی سرد روی آن بگذارید تا درد و تورم کاهش پیدا کند.
ضربه و جراحت سر و صورت
اگر کودک بعد از ضربه:
- به‌صورت موقت دچار بیهوشی شد،
- درهمین‌حین، گریه کودک بند نیامد
- و توان راه‌رفتن طبیعی نداشت،
حتما به خدمات اورژانس زنگ بزنید. اگر هم هوشیاری خود را از دست نداد و بعد از ضربه به سر رفتارش عادی بود:
- بغلی آرامش‌بخش نثارش کنید.
- خونریزی را بااستفاده از پارچه‌ای تمیز یا باند و گاز درون جعبه‌ی کمکهای اولیه بند آورید.
- درون پلاستیک یخ بریزید و روی محل خونریزی فشار دهید تا متوقف شود.
- یک تا دو روزی حواس‌تان به رفتارهای کودک باشد. اگر علائمی نگران‌کننده مانند موارد زیر را مشاهده کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید:
- لرزش اندام‌ها
- تغییر در رنگ پوست
- تغییر در تنفس مانند بروز تنفگی نفس
اگر آسیب به سر درست قبل از خواب رخ داده است، چندباری در طول خوابیدن کودک به او سر بزنید و حال جسمانی و روانی‌اش را بررسی کنید.
گرمازدگی کودکان
وقتی دمای بدن کودک به‌حدی افزایش پیدا کند که سیستم عصبی او توان بازگرداندن دمای بدنش به حالت طبیعی را نداشته باشد، یعنی دچار گرمازدگی شده است. گرمازدگی برای بدن خطرناک است و اگر شدید باشد، نیازمند رساندن کمکهای اورژانسی به کودک است. شرایطی مانند قرارگرفتن طولانی‌مدت زیر نور خورشید، ممکن است به گرمازدگی کودک منجر شود. گرمازدگی را می‌توان از روی علائم زیر فهمید:
- احساس گیجی و سردرد
- حالت تهوعِ همزمان با افزایش ضربان قلب و میزان تنفس
- عرق‌کردن وسردشدن پوست کودک هنگام تماس بدنی دست‌زدن به او
- پریدن رنگ کودک و خاکستری یا مایل به زردشدن رنگ پوست (این تغییر در کف دست، دور ناخن‌ها و اطراف چشم واضح‌تر است)
هنگام گرمازدگی کودک اقدامات زیر را به‌عنوان کمکهای اولیه انجام دهید:
- او را به مکانی خنک ببرید و بساط استراحتش را پهن کنید.
- برای کمبود مایعات ناشی از تعریق، به فرزندتان آب بنوشانید.
- اگر باوجود اقدامات لازم، گرمازدگی فرزندتان ادامه یافت، از خدمات اورژانس کمک بگیرید.
- حتی درصورت بازگشت کامل فرزندتان به حالت عادی، توصیههای پزشکی مرتبط با گرمازدگی را مطالعه کنید و انجام دهید.
برای نوزادان کمتر از 6ماه، شیر جای آب را پر می‌کند و ضرورتی برای آب‌دادن به آنها نیست.
توصیه‌هایی برای سوختگی کودک
سوختگیِ نوزادان و کودکان از بزرگسالان خطرناک‌تر است، زیرا سرعت بازتاب پس‌کشیدن بدن برای جلوگیری از سوختگی در آنها کندتر است. علاوه‌براین، پوست آنها خیلی نازک‌تر از پوست ما است و توده بدنی کوچک‌تری دارند که باعث می‌شود سوختگی، قسمت بیشتری از بدن‌شان را تحت‌تاثیر قرار دهد. بنابراین، دانستن اینکه بهترین کار در هنگام بروز سوختگی کودک چیست برای هر پدر و مادری ضروری است:
- لباس‌های درگیر در سوختگی را به‌آرامی از تن کودک در آورید.
- اگر لباس‌ها به پوست چسبیده است، از درآوردن لباس‌ها صرف‌نظر کنید.
- فقط قسمت آسیب‌دیده (نه کل بدن کودک) را حدود 20دقیقه زیر آب سرد بگیرید.
- دیگر قسمت‌های بدن کودک را گرم و خشک نگه دارید و مراقب علائم شوک و تشنج باشید.
- اگر بخش زیادی از بدن درگیر سوختگی شده و/یا چروکیدگی و تاول پوست نمایان است، به اورژانس اطلاع دهید.
- برای معاینه‌ی شدت آسیب‌های سوختگی به متخصص مراجعه کنید.
علاوه‌بر رعایت موارد بالا، هنگام سوختگی کودک هرگز به این کارها دست نزنید:
- اگر لباس یا چیز دیگری به محل سوختگی چسبیده است، آن را جدا نکنید.
- محل سوختگی را پانسمان نکنید (بگذارید هوا بخورد).
- به محل سوختگی دست نزنید.
- تاول‌ها را نترکانید.
کمک های اولیه به کودک دچار شکستگی استخوان
اگر بعد از ضربه‌خوردن یا افتادنِ کودک:
- او احساس درد بکند،
- جای ضربه، کبود و متورم بشود،
- شکل اندام تغییر بکند،
- و/یا در وضعیتی غیرطبیعی بنشیند و دراز بکشد،
احتمال شکستگی استخوان وجود دارد. اگرچه برای اطمینان از تشخیص دقیق باید به متخصص رادیولوژی مراجعه کرد. هنگام انجام اقدامات لازم برای کمک به کودک دچار شکستگی استخوان، از دستورالعمل زیر پیروی کنید:
- چیزی نرم مانند بالش در زیر محل شکستگی بگذارید و جلوی تکان‌خوردن‌ها و آسیب بیشتر را بگیرید.
- اگر شرایطش را دارید، با اورژانس تماس بگیرید. درغیراین‌صورت از فرد دیگری بخواهید اینکار را برای‌تان بکند.
- هرگز سعی در جاانداختن در رفتگی یا ترمیم شکستگی نکنید، زیرا احتمال بروز آسیب بیشتر وجود دارد.
خیلی از شکستگی‌ها در حد تَرَک و موبرداشتن استخوان هستند. اگر در مورد شکستگی یا دررفتگی شک دارید، حتما از متخصص رادیولوژی مشورت بگیرید.
اقدامات لازم برای مدیریت تب‌کردن کودک
بالاتر رفتن دمای بدن از 37درجه سانتیگراد، قرمزشدن و داغ‌شدن پوست و تعریق از نشانه‌های تب‌کردن کودک هستند. در اوایل افزایش تب، کودک ممکن است از احساس سرما شکایت کند، رنگش پریده به نظر برسد و از سردرد شکایت داشته باشد. در این مواقع باید:
- با دماسنج دمای بدنش را بررسی کنید (دمای بالای 39درجه سانتیگراد برای کودک خطرناک است).
- لباس‌های اضافی را از تنش در آورید و مایعاتی مانند آب خنک یا آب‌میوه‌ی رقیق‌شده به او بدهید.
- از شربت تب‌بُر (در دوز تعریف‌شده) برای پایین‌آوردن دمای بدن کودک کمک بگیرید.
- از پاشویه برای کاهش تب کمک بگیرید اما از حمام آب‌‌سرد خودداری کنید (پایین‌آوردن ناگهانی دمای بدن خطرناک است).
نگذارید دمای بدن نوزاد کمتر از 6ماه، از 38درجه و کودکان مسن‌تر از 39درجه بیشتر شود؛ زیرا بدن کودک توان تنظیم و تحمل این میزان از گرما را ندارد و ممکن است تشنج کند. اگرچه تب‌کردن در دوران کودکی رایج است، اما اگر دفعات یا واکنش فرزندتان به تب بیش از دیگر همسالان است، با متخصص اطفال درباره احتمال بیماری زمینه‌ای مشورت کنید.
توصیه های برای زمان خونریزی بینی کودک
- دورِ بینی کودک را با انگشت شست و حلقه فشار دهید.
- از کودک بخواهید سر خود را به جلو خم کند تا خون وارد مسیر تنفس و معده نشود.
- به او بگویید از طریق دهان نفس بکشد و اگر خونی درون دهانش رفته است، آن را بیرون بریزد.
- در حدود 10دقیقه، بینی کودک را نگه دارید تا جریان خون کاملا بند بیاید.
- اگر جای خونریزی کاملا لخته نشده باشد یا کودک با بینی وَر برود، امکان مجدد خون‌دماغ‌شدن وجود دارد. این مسئله معمولا جای نگرانی ندارد؛ دوباره مراحل بالا را انجام دهید.
- به کودک یاد بدهید که چگونه از بینی‌اش محافظت کند تا این اتفاق دوباره تکرار نشود.
- اگر خونریزی بیش از نیم‌ساعت ادامه داشت، به پزشک مراجعه کنید.
اقدامات لازم هنگام مواجهه با اسهال و استفراغ کودک
خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های آلوده مهمترین دلیل استفراغ و اسهال کودکان هستند، پس غذای سالم برای کودکان را فراموش نکنید. گاهی هم سرماخوردگی منجر به این مسئله می‌شود. برای درمان این مشکل:
- آبِ سردِ جوشانده‌شده به کودک بدهید تا کمبود آب ناشی از اسهال و استفراغ جبران شود.
- حالت تهوع و همچنین اسهال باعث تحلیل‌رفتن بدن کودک می‌شود، پس او را به استراحت تشویق کنید.
- تداوم اسهال و استفراغ، به‌دلیل کاهش حجم مایعات بدن می‌تواند خطرناک باشد. درصورت بهترنشدن کودک، به پزشک مراجعه کنید.
- بعد از توقف اسهال و استفراغ، غذاهای آبکی مانند سوپ به کودک بدهید.
کمکهای اولیه برای وقفه‌ی تنفسی (خفگی) و بیهوشی کودک
با گرفتن نبض و گذاشتن سر روی سینه و نزدیک بینی کودک، تنفس او را بررسی کنید.
اگر نفس می‌کشد:
- سر او را کمی به عقب بگیرید تا زبانش کمی کشیده و مسیر نفس‌کشیدنش کمی بازتر شود. به‌سرعت سراغ گوشی بروید و با اورژانس تماس بگیرید.
اگر کودک نفس نمی‌کشد:
- سر کودک را کمی به عقب بگیرید تا زبانش کشیده و مسیر نفس‌کشیدنش کمی راحت‌تر شود.
- فردی در نزدیکی‌تان را صدا بزنید و درخواست تماس با خدمات اورژانس بدهید.
- اگر تنها هستید، تنفس دهان‌به‌دهان و احیای قلبی-ریوی را در اولویت بگذارید.
- سرِ کودک را به‌عقب خم کنید، بینی او را بگیرید، دهان‌تان را به دهانش بچسبانید و هوا را به درون ریه‌هایش هدایت کنید. سپس سرتان را بردارید و بگذارید هوا از ریه‌های کودک خارج شود. این عمل را 5بار تکرار کنید.
- کفِ دست‌تان را روی قفسه سینه کودک بگذارید، بازوهای‌تان را صاف کنید و 30بار (در هر ثانیه 2بار) به قفسه‌ی سینه ضربه بزنید.
- چرخه‌ی تنفس دهان‌به‌دهان (2بار در هر اقدام) و احیای قلبی-ریوی را ادامه دهید تا کمک برسد.
واکنشهای اولیه به خونریزی شدید کودک
کل حجم خون بدن کودکان چیزی در حدود یک‌لیتر است. بنابراین ازدست‌دادن حتی مقدار کمی خون هم ممکن است برای‌شان مشکلی جدی ایجاد کند. پس:
- برای جلوگیری از احساس سرگیجه و بیهوشی، از کودک بخواهید دراز بکشد.
- دور زخم را بررسی کنید و اگر چیزی در آن گیر کرده است، آن را از بدن کودک خارج کنید.
- برای کاهش سرعت خونریزی، بدن کودک را جوری قرار دهید که محل خونریزی بالاتر از قلب قرار بگیرد.
- با دستمال، پارچه یا باندی تمیز، محکم محل زخم را فشار دهید.
- او را گرم نگه دارید و به اورژانس زنگ بزنید.
- اگر نشانه‌های گیجی و شوک مانند رنگ‌پریدگی و سردی دست‌وپا مشاهده کردید، پاهایش را به دیوار تکیه دهید تا گردش خون در بدن افزایش پیدا کند.
توصیه‌هایی برای درمان خروسک کودک
علائم زیر نشان‌دهنده‌ی خروسک در کودک هستند:
- مشکل در نفس‌کشیدن
- سرفه کوتاه و شبیه پارس‌کردن، فریادکشیدن و سوت‌زدن
- تغییر رنگ پوست بدن به آبی (این علامت در برخی موارد مشاهده می‌شود)
- کمک‌گرفتن از عضلات اطراف گردن و بینی برای نفس‌کشیدن (این علامت در حالت وخیم این بیماری دیده می‌شود)
هنگام مشاهده این علائم، کودک ممکن است احساس ترس کند. ابتدا به فرزندتان اطمینان خاطر بدهید و سپس او را تشویق به نشستن بکنید. نشستن کمکش می‌کند تا راحت‌تر نفس بکشد. خروسک معمولا موقتی است و با استراحت خوب می‌شود، اما اگر کودک احساس درماندگی می‌کند؛ یا دمای بدن در حال افزایش است، به پزشک اطفال مراجعه کنید.
سخن پایانی
بچه‌ها از پس خودشان بر نمی‌آیند. سیستم عصبی مرکزی و محیطی آنها به‌شدت آسیب‌پذیر است و به‌همین‌دلیل، نیازمند دریافت مراقبت‌های اولیه‌اند. برخی از شرایط بحرانی مانند ضربه به سر، خونریزی بینی و تب‌کردن در دوران کودکی شایع است. شما باید از قبل خودتان را برای این موقعیتهای اورژانسی و انجام کمکهای اولیه به کودک تا رسیدن کادر درمان آماده کنید. امیدواریم که دستورالعمل‌های بالا هرگز به کارتان نیاید، اما سعی کنید آنها را برای مواقع ضروری به خاطر بسپارید.
سوالات متداول
- مهمترین کمکهای اولیه به کودکان توسط والدین چه هستند؟
واکنشهای آلرژیک، خونریزی بینی، شکستگی استخوان، خفگی و بیهوشی، ضربه به سر، گرمازدگی، سوختگی، تب، خروسک و خونریزی شدید، از مهمترین موقعیتهای اورژانسی هستند که والدین باید از پیش خودشان را برای مواجهه با آنها آماده کنند. - چرا والدین باید نحوه کمکهای اولیه به کودکان را بدانند؟
زیرا حادثه خبر نمیکند! والدین باید با دستورالعمل انجام کمکهای اولیه به کودکان در شرایط اضطراری آشنا باشند تا درصورت لزوم از آنها استفاده کنند. - توصیههای اصلی در کمکهای اولیه به کودکان چه هستند؟
در هنگام بروز حادثه، قبل از هر کاری باید شرایط کودک را بررسی کنید، به او آرامش دهید و جلوی آسیب بیشتر را بگیرید. در ادامه اگر نیاز به تماس با خدمات اورژانس است، اینکار را انجام دهید.
