ذهن انسان به گونه‌ای شکل گرفته که اطلاعات طولانی، پیچیده و خسته‌کننده را به خوبی جذب نمی‌کند. اما اگر حفظ اطلاعات ضروری باشد چه باید کرد؟ چگونه درس بخوانیم که یادمان نرود؟ بهترين روش حفظ كردن درس چیست؟ چگونه با یکبار خواندن حفظ شویم؟ چگونه در یک روز کل کتاب را حفظ کنیم؟! در این مطلب می‌خواهیم روش حفظ سریع درس را برایتان توضیح دهیم که برخی از آن‌ها حتی در مسابقات حفظ اعداد کاربرد دارند.
چگونه مطالعه کنیم که فراموش نکنیم
بسیاری از مطالب درسی، تئوری و حفظی هستند و دانش‌آموزان برای به خاطر سپردن آن‌ها مشکل دارند. فرض کنید می‌خواهید اطلاعات زیادی در حوزه‌ای که به آن علاقه ندارید را حفظ کنید، اینجا مشکل خودش را بیشتر نشان می‌دهد. در مطلب خواندن درسی که دوست نداریم، در این مورد مفصل صحبت کردیم.
در نهایت ممکن است ناتوانی در حفظ درس اعتماد به نفس دانش‌آموز و علاقه او به تحصیل را کاهش دهد. اما خبر خوب اینکه هرچند بسیاری از افراد به صورت ذاتی و ذهنی قدرت حفظیات بالایی دارند، اما این یک مهارت است که میتوان با روشهای مختلف آن را تقویت کرد.
روش حفظ سریع درس
سریع حفظ کردن مطالب درسی به این معنی که در مدت کوتاهی حجم بالایی از مطالب را به خاطر بسپارید، غیر منطقی و ناممکن است. اما روش‌هایی وجود دارند که با کمک آن‌ها می‌توانید در درجه اول با سرعت بیشتری مطالب را درک کنید، یاد بگیرید، به خاطر بسپارید و در یادآوری آن‌ها مشکلی نداشته باشید. یادگیری می‌تواند فرایندی جذاب، سازنده و فعالانه باشد که علاوه بر حفظ کردن مطالب، باعث تقویت خلاقیت و توانایی تجزیه و تحلیل شود. بنابراین بهتر است با رعایت این زنجیره از حافظه خود بیشترین بهره را ببرید. در ادامه ۵ روش حفظ کردن مطالب درسی را توضیح داده‌ایمکه بازدهی شما در یادگیری و تفکر خلاقانه را هم بیشتر می‌کنند. شاید این تکنیک‌ها برای کودکان زیاد کارساز نباشند و بهتر است برای سنین کمتر مطلب بهترین روش برای درس خواندن کودکان را هم بخوانید.
کشیدن درختچه های یادگیری برای حفظ درس
مطالب و مفاهیم را به شکل شاخه‌ای بکشید و با استفاده از خطوط، نمودار و فلش درختی از مفاهیم به هم مرتبط ایجاد کنید. این کار باعث افزایش یادگیری، بهبود بازدهی، یادگیری عمیق، تفکر خلاقانه و در نهایت تسریع در روند حفظیات می‌شود. زمانی که بخواهید یک کلمه از این مفاهیم را به خاطر بیاورید، مطالب به صورت مرتبط با هم به ذهنتان می‌آیند. کافی است یک کلمه به یاد بیاورید، به دلیلی ارتباط منطقی که بین مطالب ایجاد کرده‌اید، سایر موضوعات هم راستا نی به یادتان می‌آیند.
بیشتر بخوانید: شرایط جهشی خواندن
تکنیک Interleaved برای حفظ درس
تکنیک Interleaved یا تکنیک ترکیبی حفظ درس، روی ترکیب کردن مطالعه فصول مختلف با هم تاکید دارد. دو درس متفاوت را در نظر بگیرید که قرار است طی ۴ ساعت آن‌ها را مطالعه کنید. ۴ ساعت را به ۸ دوره نیم ساعته و استراحت‌های ۱۰ دقیقه‌ای بین آن‌ها تقسیم کنید. در نیم ساعت اول یک نگاه روزنامه‌وار به تیترها و کلیات هر دو درس بیندازید تا یک تصویر کلی از آنچه می‌خواهید بخوانید در ذهنتان ایجاد شود. مدت زمان کوتاهی استراحت کنید و در این مدت سعی کنید ذهنتان آزاد باشد. نیم ساعت دوم و سوم را به مطالعه درس اول، نیم ساعت چهارم و پنجم به مطالعه درس دوم، نیم ساعت ششم را دوباره به مطالعه درس اول و نیم ساعت هفتم را به مطالعه درس دوم بپردازید. درباره انتخاب زمان مناسب مطالعه نیز به مطلب بهترین زمان برای درس خواندن نگاهی بیندازید.
در عین حال توجه شما را به مطلب هرم یادگیری جلب می‌کنیم که مراحل یک یادگیری مفهومی را بر اساس تئوری ادگار دیل توضیح داده است.
کاخ حافظه بهترین روش حفظ درس
کاخ حافظه یک روش انتزاعی و تخیلی برای حفظ درس است. این روش امتحان خود را پس داده و اولین بار در کتابی به نام «Rhetorica ad Herennium» ۸۰ سال قبل از میلاد نوشته ارائه شده است. یک خانه یا کاخ را تصور کنید که در آن احساس آرامش و راحتی دارید، مثلا خانه بچگی‌ها، خانه پدربزرگ یا مادربزرگ، بعد هر مطلبی که می‌خواهید حفظ کنید، مثل شخصیت‌های تاریخی را در گوشه‌ای از خانه قرار دهید.
مغز اسامی را به صورت تصویرسازی شده بهتر درک می‌کند و به یاد می‌آورد. بنابراین در این تکنیک اصل بر این است که موضوعات حفظ کردنی را با مکان گره بزنید. اگر مقدار زیادی اطلاعات برای به خاطر سپردن وجود دارد، آن‌ها را به قطعات کوچکتر تقسیم کنید و به چیزهای موجود در هر اتاق پیوند دهید. می‌توانید هر کدام را به یک مبلمان مانند مبل، میز قهوه‌خوری و چراغ ایستاده پیوند دهید.
پیشنهاد مطالعه: افزایش کیفیت مطالعه
تکنیک حفظ درس mnemonic
تکنیک نمونیک خصوصا در حفظ کردن اصولی اطلاعاتی مثل تاریخ‌ها، نام اشخاص یا زبان کاربرد دارد. در این روش به جای حفظ اطلاعاتی که هیچ معنایی برای مغز ندارند مثل اعداد، اسامی، حتی مفاهیم انتزاعی مثل دیدن، گرفتن، دوست داشتن، آن‌ها را با یک تصویر واضح گره می‌زنید. در این روش به جای اینکه دائم موارد حفظی را تکرار کنید، داستان و روایتی از آن‌ها را در ذهنتان نگه می‌دارید.
پیشنهاد مطالعه: افزایش سرعت مطالعه برای کنکور و امتحانات
تکنیک حفظ درس Block Practicing
تکنیک بلاک پرکتیسینگ درست عکس تکنیک ترکیبی است. در این روش در یک زمان مشخص فقط روی یک سرفصل خاص تمرکز می‌کنید و وقتی تمام کلیات و جزییات آن را خواندید و به آن مسلط شدید، سراغ فصل بعدی می‌روید. این روش بیشتر برای زمانی موثر است که بخواهید درست قبل از یک تست یا امتحان درس بخوانید.
دلایل ناتوانی در حفظ کردن مطالب
برخی از دانشاموزان حتی با وجود تمرین و تکرار زیاد مطالب، ممکن است همچنان در به خاطر سپردن درس دچار مشکل باشند. گاهی به جای استفاده دائم از تکنیک های حفظ درس، باید مشکلاتی که حافظه و توانایی ذهن را دچار مشکل کرده شناسایی کنید. در ادامه به برخی از مشکلات اشاره کرده‌ایم که حفظ درس را مختل می‌کنند:
- ADHD یا اختلال نقص توجه و عدم تمرکز
- افسردگی
- اضطراب فراگیر
- وسواس فکری اجباری (توصیه می‌کنیم در این مورد مطلب راه های درمان وسواس مطالعه را مطالعه کنید)
- انواع اختلالات یادگیری
- بهره هوشی مرزی
- کمبود برخی از ویتامین‌ها و مشکلات تغذیه‌ای
- عدم خواب و استراحت کافی و با کیفیت
- آسیب‌های مغزی یا عصبی
- کمال گرایی در درس خواندن
راه‌های تقویت حافظه برای حفظ درس
اگر به هریک از مشکلاتی که ذکر شد مبتلا هستید، در درجه اول به دنبال درمان و کنترل آن‌ها باشید. در مرحله بعدی از تکنیک‌هایی کمک بگیرید که متناسب با شرایط خاص شما باشد و فراموش نکنید که هرگز قدرت حفظ کردن و روشهای خاص خودتان را با دیگران مقایسه نکنید. نکات زیر را نیز فراموش نکنید:
- به مقدار کافی مایعات بنوشید.
- خواب کافی و با کیفیت داشته باشید.
- حتما بین ساعات مطالعه خود استراحت کنید.
- در بازه‌های بلندمدت تفریح کنید.
- به میزان کافی ویتامین، پروتئین و املاح از طریق غذا دریافت کنید.
- برای کنترل مشکلات خاص، به درمانگر مراجعه کنید.
- شرایط اتاق مطالعه را به درستی تنظیم کنید (مراجعه به مطلب مکان مطالعه).
- از مصرف زیاد قند و کربوهیدارت و مواد کافئینی دوری کنید.
- طی روز و در فواصل استراحت، تمرینات کششی، ریلکسیشن و ذهن‌آگاهی انجام دهید.
سخن پایانی
هیچ فردی نمی‌تواند اطلاعات را بدون استفاده از تکنیک های حفظ درس، خشک و خالی درون ذهنش جای دهد، تکرار کردن نیز به تنهایی روش خوبی برای به خاطر سپردن طولانی مدت اطلاعات نیست. همه ما خواسته یا ناخواسته برای خودمان روشهای ابداع کرده‌ایم که بهتر بتوانیم مطالب تئوری صرف را به خاطر بسپاریم اما گاهی هم در انجام آن ناموفق هستیم. اینکه چگونه درس را سریع حفظ کنیم از سوالات رایج بسیاری از دانش‌آموزان است که می‌خواهند در یک زمان محدود نتیجه خوبی از مطالعه بگیرند.
بعضی افراد به صورت ذاتی توانایی بالایی در حفظ کردن دارند اما عموم افراد باید برای به خاطر سپردن اطلاعات مختلف، از تکنیک‌ها و روشهای این کار استفاده کنند و با تکرار و تمرین، مهارت حفظ سریع درس را در خود تقویت کنند. در نهایت به تفاوت‌های فردی خودتان با دیگر دانش‌آموزان توجه داشته باشید و روشهای مختلف را امتحان کنید تا به بهترین تکنیک مناسب خودتان برسید. به جز استفاده از تکنیک‌های حفظ کردن، برنامه داشتن و نظم نقش مهمی در یادگیری دارند بنابراین توصیه می‌کنیم به مطلب چگونه برنامه ریزی درسی کنیم هم نگاهی بیندازید.
سوالات متداول
- چگونه درس بخوانیم که یادمان نرود؟
علاوه بر اینکه باید شرایط مطالعه مانند نور کافی، دمای مناسب فضای مطالعه، جدا کردن جای خواب، تفریح و مطالعه، آرامش محیط را رعایت می‌کنید و خواب و تغذیه مناسب دارید، برای به خاطر سپردن مطالب لازم است که بین مطالب هرچند حفظی ارتباط معنایی، داستانی یا رمزی ایجاد کنید تا از طریق روایت‌سازی، حفظیات در ذهن شما جای بگیرند. - چگونه با یکبار خواندن حفظ شویم؟
حفظ کردن سریع درس نیازمند تمرین و تکرار روشهای یادگیری است، راه میانبر سریع حفظ شدن مطالب از درک یا ایجاد ارتباط منطقی بین مطالب میگذرد. - چه عللی ممکن است مانع از به خاطر سپردن مطالب شوند؟
برخی دانش‌آموزان با وجود تکرار و تمرین زیاد، ممکن است در حفظ کردن مطالب دچار مشکل باشند که از جمله علل رایج آن میتوان به روش غلط مطالعه، وسواس فکری، کمالطلبی، استرس و اضطراب شدید، اختلال عدم تمرکز و بیشفعالی، اختلالات یادگیری، مشکلات مغزی یا اختلالات رشدی اشاره کرد. - بهترین روش حفظ کردن درس چیست؟
استفاده از تکنیک‌هایی مانند رمزگذاری و کاخ حافظه است که هر دونیمکره مغز را درگیر می‌کنند. روش‌هایی که با ایجاد ارتباط معنایی بین اجزای درس، باعث افزایش سرعت حفظ کردن و به یاد ماندن طولانی‌مدت مطالب می‌شوند. - چگونه در یک روز کل کتاب را حفظ کنیم؟
ابتدا با سرعتی نه کم و نه زیاد باید هر مبحث یا صفحه از کتاب را مطالعه می‌کنیم به طوری که مفهوم آن را خوب متوجه شویم. بعد کلمات کلیدی یا اصل مفهوم مطلب را به کلیدواژه‌هایی تبدیل می‌کنیم و بر اساس روش‌هایی که در این مطلب گفتیم، آن‌ها را در کاخ ذهنی خود منظم می‌کنیم. به این ترتیب نه تنها حفظ شدن درس بلکه به‌یاد آوردن آن نیز بسیار سریع‌تر و راحت‌تر است.
