رسم دایره به‌عنوان یک شکل هندسی بدون ضلع و گوشه معمولاً کار دشواری به نظر می‌رسد به‌خصوص اگر ابزار خاصی در اختیار نداشته باشیم. اما با وسیله‌ای کاربردی به‌نام پرگار این کار ظاهراً دشوار برایمان راحت‌تر می‌شود. برای اینکه روش رسم دایره را یاد بگیرید، این مطلب را تا انتها دنبال کنید چرا که در این مقاله نحوه ترسیم دایره را هم با استفاده از پرگار و هم بدون آن آموزش می‌دهیم.
دایره چیست؟
دایره مجموعه نقاطی از یک صفحه است که از یک نقطه مرکزی و ثابت فاصله یکسان و ثابتی دارند. نقطه مرکزی را مرکز دایره و فاصله ثابت را شعاع دایره می‌گویند. اگر شعاع را به‌طور مستقیم تا سمت دیگر و روی دایره امتداد دهیم، پاره‌خطی خواهیم داشت که اندازه آن دو برابر شعاع است و به آن قطر دایره گفته می‌شود.
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر می‌شود!
رسم دایره با پرگار
پرگار یک ابراز کاربردی برای رسم دایره یا کمان است که از دو پایه متصل‌به‌هم ساخته شده است. در انتهای یکی از پایه‌های پرگار مداد و در انتهای پایه دیگر آن سوزن قرار دارد. پایه‌ای که سوزن دارد پایه ثابت و پایه‌ای که مداد دارد و با آن کمان رسم می‌شود پایه متحرک و قابل‌تنظیم پرگار است. در بالای محل اتصال پایه‌ها میله کوچکی وجود دارد که به کمک آن می‌توان پرگار را حین کشیدن کمان در دست نگه داشت.
تا اینجا با پرگار و اجزای آن آشنا شدیم، اکنون سراغ آموزش رسم دایره با پرگار می‌رویم. برای رسم دایره با کمک پرگار قبل از هر چیز باید اندازه شعاع یا قطر دایره‌ای که می‌خواهیم رسم کنیم مشخص شود. فرض کنید می‌خواهیم دایره‌ای رسم کنیم که قطر آن ۴ سانتی‌متر و درنتیجه شعاع آن ۲ سانتی‌متر است. برای رسم این دایره به‌صورت زیر عمل می‌کنیم:
- گام ۱: دهانه پرگار را به‌اندازه شعاع یعنی ۲ سانتی‌متر باز می‌کنیم (اندازه دهانه پرگار را با خط‌کش اندازه می‌گیریم).
- گام ۲: نقطه‌ای از صفحه را که می‌خواهیم مرکز دایره باشد مشخص کرده و بدون تغییر اندازه دهانه پرگار، سوزن پرگار را آنجا قرار می‌دهیم.
- گام ۳: میله کوچک بالای پرگار را با انگشتان دست می‌گیریم و بدون اینکه سوزن پرگار را جابه‌جا کنیم، مداد پرگار را به‌آرامی روی صفحه موردنظر می‌کشیم و به‌اندازه یک دور کامل یعنی ۳۶۰ درجه می‌چرخانیم تا دایره کامل شود.
رسم دایره با سه نقطه
با توجه به تعریف دایره می‌دانیم که یک دایره از بی‌نهایت نقطه ساخته شده است. در این بخش می‌خواهیم روشی را معرفی کنیم که با استفاده از تنها سه نقطه بتوان یک دایره رسم کرد.
سه نقطه آ، ب و ج را در نظر بگیرید. این سه نقطه فاصله متفاوتی از یکدیگر دارند. دایره‌ای که قرار است رسم کنیم باید از این سه نقطه عبور کند. به‌عبارت دیگر، هر سه نقطه موردنظر باید روی محیط دایره قرار گیرند. بنابراین، مرکز دایره باید در نقطه‌ای قرار گیرد که از این سه نقطه فاصله یکسانی داشته باشد.
برای تعیین مرکز این دایره و رسم آن باید مراحل زیر را دنبال کنیم:
- گام ۱: نقاط (آ) و (ب) را مانند تصویر زیر به هم وصل کرده و عمودمنصف آن را رسم می‌کنیم. هر نقطه روی عمودمنصف از پاره‌خط (آ ب) فاصله یکسانی دارد.
- گام ۲: نقاط (ب) و (ج) را نیز به هم وصل کرده و عمودمنصف این پاره‌خط را هم رسم می‌کنیم. تمام نقاط روی عمودمنصف از پاره‌خط (ب ج) فاصله یکسانی دارند.
گام ۳: محل برخورد دو عمودمنصف را علامت‌گذاری کرده و آن را نقطه (م) می‌نامیم. مطابق توضیحات داده‌شده در دو مرحله قبل، نقطه (م) از سه نقطه (آ)، (ب) و (ج) فاصله یکسانی خواهد داشت. پس می‌توان این نقطه را مرکز دایره در نظر گرفت. دهانه پرگار را به‌اندازه (م آ) (یا (م ب) یا (م ج)) باز کرده و یک دایره به مرکز (م) رسم می‌کنیم. همان‌طور که در تصویر زیر هم مشاهده می‌کنید، هر سه نقطه (آ)، (ب) و (ج) روی دایره قرار گرفته‌اند.
رسم دایره بدون پرگار
اگر پرگار ندارید یا می‌خواهید بدون استفاده از این ابزار دایره رسم کنید، می‌توانید از روشی که در ادامه توضیح می‌دهیم، استفاده کنید.
مطابق تصویر زیر، با انگشتان دست خود یک مداد را بگیرید و قسمت بیرونی مچ دست خود را روی کاغذ قرار دهید. در این روش، مچ دست شما نقش سوزن پرگار را ایفا می‌کند و نشان‌دهنده مرکز دایره است. این روش معمولاً امکان رسم دایره بزرگ را به شما می‌دهد اما اگر می‌خواهید دایره کوچک‌تری رسم کنید، نوک انگشت میانی خود را روی کاغذ فشار دهید.
مداد را روی کاغذ قرار داده و بدون اینکه مچ دست خود را تکان دهید با دست دیگر کاغذ را بچرخانید تا دایره کامل شود. دقت داشته باشید که مچ دست و انگشتان خود را به‌اندازه کافی فشار دهید تا کاغذ و مداد جابه‌جا نشوند اما نه آنقدر محکم که نتوانید کاغذ را بچرخانید.
سخن پایانی
در این آموزش روش‌های رسم دایره با پرگار و بدون پرگار را توضیح دادیم. دایره یک شکل هندسی بدون ضلع و زاویه است که برای رسم آن از ابزاری به‌نام پرگار استفاده می‌شود. همان‌طور که گفتیم برای رسم دایره با پرگار کافی‌ست دهانه آن را به‌اندازه شعاع دایره باز کنیم. زمانی که پرگار در دسترس نیست یا قصد کشیدن دایره بدون پرگار را داریم می‌توانیم تنها با استفاده از یک مداد به روشی که در این مقاله بیان شد آن را رسم کنیم.
توصیه می‌کنیم پس از یادگیری این مطلب، با کمک روش‌هایی که آموزش دادیم دایره‌هایی با اندازه‌های مختلف رسم کنید تا مهارت و سرعت‌عملتان ارتقا یابد.
