دگرگونی‌های مداوم در ساختار اقتصاد جهان، افزایش حجم تجارت و مراودات برون و درون مرزی، شکل‌گیری مناطق آزاد تجاری و مباره با قاچاق کالا نیازمند وجود کارشناسانی است که نسبت به قوانین و مقررات گمرک، ترخیص کالا، واردات، صادرات و ترانزیت کالا آشنایی کامل داشته باشند. رشتههای شاخه مدیریت از پرطرفدارترین رشتههای علوم انسانی محسوب می‌شوند و گرایش‌های مختلفی دارند. رشته مدیریت امور گمرکی نیز با تمام قوانین و عملکرد مربوط به سازمان‌های مرتبط با گمرک در ارتباط است که در ادامه درباره آن مفصل توضیح داده‌ایم.
معرفی رشته مدیریت امور گمرکی
مبادلات بین‌المللی یکی از پایه‌های اقتصاد کشورهاست و به دلیل اهمیت فراوانی که دارد، برای هر کشور بسیار مهم است که کارشناسان خبره‌ای در آن زمینه مشغول به فعالیت شوند. یکی از این زمینه‌ها امور گمرکی است که کشورها برای تربیت متخصصان آن رشته مدیریت امور گمرکی را تدیون و تصویب کرده‌اند. در ایران نیز، رشته مدیریت امور گمرکی در دو مقطع کاردانی و کارشناسی ارائه می‌شود و در آن، مهارت‌های لازم در زمینه‌های سیاست‌های مالی و مبادلات بین‌المللی به دانشجویان آموزش داده می‌شود. دانشجویان این رشته، با مباحث اقتصادی، مدیریتی، مالی و بازرگانی بین‌الملل آشنایی پیدا می‌کنند. بنابراین، دانشجویان رشته مدیریت گمرکی با مدیریت، اقتصاد و سیاست سر و کار خواهند داشت.
توانایی های لازم برای رشته مدیریت گمرک
مدیران یا کارکنان گمرک و سایر سازمان‌های وابسته، وظیفه نظارت بر اجرای قوانین، سازمان‌دهی، هدایت، کنترل و ارزیابی این موسسات را بر عهده دارند. همانطور که گفتیم دانشجویان این رشته باید دانش اقتصادی، مدیریتی و سیاسی خوبی داشته باشند. همچنین به دلیل بین‌المللی بودن بسیاری از فعالیت‌های مرتبط با امور گمرکی، تسلط به زبان انگلیسی از جمله مهارت‌های کلیدی برای موفقیت در بازار کار این رشته محسوب می‌شود. محیط کاری متصدیان امور گمرکی اغلب سازمانها و محیط‌های رسمی و اداری هستند، بنابراین باید به کار در چنین فضایی علاقه‌مند باشید. توانایی تسلط پیدا کردن به جزییات قوانین مختلف، توانایی حل مسئله و مسئولیت‌پذیری در انجام امور گمرکی اهمیت فراوانی در رضایت شغلی شما خواهند داشت.
مدیریت امور گمرگی با کنکور و بدون کنکور
داوطلبان میتوانند از دو طریق، یعنی مدیریت امور گمرکی با کنکور و بدون کنکور وارد این رشته شوند. دانشگاه‌های سراسری دولتی پذیرای داوطلبانی هستند که با شرکت در کنکور رشته انسانی وارد این رشته می‌شوند. برای اطلاع از شرایط ورود به این رشته مطلب انتخاب رشته نهم انسانی را هم مطالعه کنید. کسانی نیز که می‌خواهند بدون کنکور در رشته مدیریت امور گمرکی تحصیل کنند، صرفاً از طریق سوابق تحصیلی میتوانند اقدام کنند و در دانشگاه‌های غیرانتفاعی و پیام نور مشغول به تحصیل شوند. در ادامه یک نمونه کارنامه قبولی رشته مدیریت امور گمرکی را برایتان آورده‌ایم، با این توضیح که از کنکور ۱۴۰۲ به بعد از دروس عمومی سوالی در آزمون سراسری طرح نمی‌شود.
کارشناسی مدیریت امور گمرکی
مدت دوره کارشناسی مدیریت گمرکی، مانند سایر دورههای کارشناسی پیوسته، به طور متوسط ۴ سال است و دروس آن در ۸ نیمسال تحصیلی ارائه می‌شود. دانشجویان این رشته باید ۲۰ واحد عمومی، ۷۹ واحد پایه و اصلی و ۳۶ واحد تخصصی را بگذرانند.
دروس رشته مدیریت امور گمرکی
همانطور که گفتیم، تعداد واحدهای دوره کارشناسی رشته مدیریت امور گمرکی ۱۳۵ واحد است. دروس پایه، اصلی، تخصصی و اختیاری این رشته در جدول زیر آورده شدهاند.
| دروس پایه | ریاضیات و کاربرد آن در مدیریت ۱، اصول حسابداری ۱، کلیات حقوق، مبانی مدیریت اسلامی و الگوی آن، ریاضیات و کاربرد آن در مدیریت ۲، اصول حسابداری ۲، اقتصاد خرد، حقوق اساسی و آشنایی با تشکیلات دولت جمهوری اسلامی ایران، آمار و کاربرد آن در مدیریت، تاثیر فناوری اطلاعات در سازمان، اقتصاد کلان، مدیریت مالی ۱، پژوهش عملیاتی ۱، روش تحقیق و ماخذشناسی، حقوق تجارت، مالیه عمومی و خط مشی مالی دولت‌ها، سیستم های اطلاعاتی مدیریت، مدیریت بازاریابی، توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی، مبانی رفتار سازمانی |
| دروس اصلی و اختصاصی | مبانی سازمان و مدیریت، وظایف سازمان گمرک، سازمانها و کنوانسیون‌های بین‌المللی گمرکی، اصول بیمه، اصول طبقه‌بندی کالا، پژوهش عملیاتی ۲، فراگرد و اصول تنظیم بودجه دولتی، آشنایی با صنعت حمل و نقل، مبانی و کابرد کامپیوتر در مدیریت، مسائل بانکی و اعتبارات اسنادی، زبان انگلیسی (متون تخصصی ۱)، سیاست تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران، حقوق و مقررات مدنی، تجارت بین‌الملل، زبان انگلیسی (متون تخصصی ۲)، تصمیم‌گیری و تعیین خط مشی دولتی، مدیریت منابع انسانی، مدیریت استراتژیک، حقوق تجارت بین‌الملل، مکاتبات بازرگانی به زبان انگلیسی، شناخت علمی کالاها، امور مالی بین‌الملل |
| دروس اختیاری | اصول و مبانی کارآفرینی، اصول بیمه، سیاست بازرگانی، سازمان‌های پولی و مالی بین‌المللی، سیستم‌های خرید و انبار و توزیع، مکاتبات بازرگانی، بازاریابی بین المللی |
گرایش های رشته مدیریت امور گمرکی
خود رشته مدیریت امور گمرکی یکی از گرایش‌های مدیریت است و زیرمجموعه‌ای ندارد. همچنین، بالاترین مقطع رشته امور گمرکی در ایران کارشناسی است و کارشناسی ارشد و دکتری اختصاصی این رشته وجود ندارد. البته، فارغالتحصیلان این رشته میتوانند در سایر رشتههای مدیریتی زیر در مقاطع بالاتر تحصیل کنند:
| مدیریت بازرگانی | مدیریت بازرگانی گرایش بازرگانی بین‌المللی، مدیریت بازرگانی گرایش مدیریت استراتژیک، مدیریت بازرگانی گرایش کارآفرینی، مدیریت بازرگانی گرایش تجارت الکترونیک، مدیریت بازرگانی گرایش بازاریابی، مدیریت بازرگانی گرایش بازرگانی داخلی، مدیریت بازرگانی دریایی |
| مدیریت دولتی | مدیریت دولتی گرایش توسعه منابع انسانی، مدیریت دولتی گرایش طراحی سازمان‌های دولتی، مدیریت دولتی گرایش بودجه و مالی عمومی، مدیریت دولتی گرایش خط مشی‌گذاری عمومی، مدیریت دولتی گرایش مدیریت پیشرفته و توسعه شهری و روستایی، مدیریت دولتی گرایش مدیریت تحول، مدیریت دولتی گرایش مدیریت رفتار سازمانی |
| مدیریت صنعتی | مدیریت صنعتی گرایش تحقیق در عملیات، مدیریت صنعتی گرایش تولید و عملیات، مدیریت صنعتی گرایش مدیریت عملکرد، مدیریت صنعتی گرایش مدیریت زنجیره تامین، مدیریت صنعتی گرایش مدیریت کیفیت و بهره‌وری، مدیریت صنعتی گرایش مدیریت پروژه |
| مدیریت تکنولوژی | مدیریت تکنولوژی گرایش انتقال تکنولوژی، مدیریت تکنولوژی گرایش سیاست‌های تحقیق و توسعه، مدیریت تکنولوژی گرایش استراتژی‌های توسعه صنعتی، مدیریت تکنولوژی گرایش نوآوری تکنولوژی |
| مدیریت کارآفرینی | مدیریت کارآفرینی گرایش کسب و کار جدید، مدیریت کارآفرینی گرایش فناوری، مدیریت کارآفرینی گرایش گردشگری، مدیریت کارآفرینی گرایش خدمات کشاورزی، مدیریت کارآفرینی گرایش فناوری اطلاعات، مدیریت کارآفرینی گرایش سازمانی، مدیریت کارآفرینی گرایش آموزش عالی، مدیریت کارآفرینی گرایش بین‌الملل، مدیریت کارآفرینی گرایش بخش عمومی، مدیریت کارآفرینی گرایش توسعه، آموزش و ترویج کارآفرینی، مدیریت کارآفرینی گرایش کسب و کار |
| مدیریت منابع انسانی | مدیریت منابع انسانی گرایش مدیریت استراتژیک منابع انسانی، مدیریت منابع انسانی گرایش مدیریت عملکرد و بهره‌وری منابع انسانی، مدیریت منابع انسانی گرایش مدیریت منابع انسانی اسلامی، مدیریت منابع انسانی گرایش منابع انسانی بین‌الملل، |
| سایر گرایش ها | مدیریت مالی، مدیریت حمل و نقل دریایی بین قاره‌ای، مدیریت اجرایی، مدیریت امور شهری، مدیریت کسب و کار |
دانشگاه های برتر رشته مدیریت امور گمرکی
مدیریت امور گمرکی از رشته‌هایی است در دانشگاه‌های محدودی ارائه می‌شود. درصد غالب فارغ‌التحصیلن این رشته در دانشگاه‌های غیرانتفاعی، آزاد و پیام نور تحصیل کرده‌اند و از میان دانشگاه‌های دولتی، تنها دانشگاه‌های تهران، خوارزمی و هرمزگان پذیرای دانشجویان این رشته هستند. دانشگاه‌های غیرانتفاعی ارائه‌دهنده رشته مدیریت امور گمرکی عبارت‌اند از:
- موسسه غيرانتفاعي ميزان تبريز
- موسسه غيرانتفاعي آذرآبادگان اروميه
- موسسه غيرانتفاعي هشت بهشت اصفهان پويا
- موسسه غيرانتفاعي زند شيراز
دانشگاه‌های پیام نور نیز رشته مدیریت امور گمرکی را ارائه می‌دهند:
- آذربايجان شرقي (مركز تبريز، واحد جلفا)
- اصفهان (مركز اصفهان، مركز خوانسار، مركز وزوان)
- بوشهر (واحد بندر گناوه)
- چهار محال و بختياري (مركز شهركرد)
- خراسان رضوي (واحد تايباد)
- سمنان (مركز سمنان)
- فارس (مركز شيراز، مركز لامرد)
- كردستان (مركز مريوان)
- گلستان (مركز بندر تركمن)
- گيلان (مركز رشت)
- مازندران (مركز بهشهر، واحد قائم شهر، واحد نوشهر)
- مركزي (مركز ساوه، واحد فرمهين)
- هرمزگان (واحد قشم)
- یزد (مركز رضوانشهر صدوق، مركز مهريز، واحد ابركوه)
آینده شغلی رشته مدیریت امور گمرکی
بازار کار رشته امور گمرکی همانطور که از تخصصی و متمرکز بودن آن بر یک حوزه خاص انتظار می‌رود، محدود است. ادارات دولتی و شرکت‌های بازرگانی خصوصی عمده محل‌های کاری برای فارغالتحصیلان این رشته هستند. البته سازمانها و شرکت‌هایی که به امور اقتصادی مربوط هستند نیز فارغالتحصیلان مدیریت امور گمرکی را به استخدام خود درمی‌آوردند. درآمد مدیریت گمرکی معمولاً در سطح مناسبی است و بستگی به میزان دانش عمومی، سطح تحصیلات، رده شغلی و مرکزی که فرد استخدام شده است بستگی دارد. آینده شغلی رشته مدیریت امور گمرکی، با توجه به تناسب میان فارغالتحصیلان و نیاز بازار کار، و همچنین، اهمیت استراتژیک آن در اقتصاد کشورها، امیدوارکننده است.
مشاغل رشته مدیریت گمرکی
فارغالتحصیلان این رشته، با عناوین شغلی زیر میتوانند مشغول به کار شوند:
- اظهارکننده سفارش (واردات و صادرات)
- نماینده گمرک
- کارشناس امور باربری
- پردازنده گمرکی
- کارمند اسناد حمل و نقل هوایی/دریایی
- کارمند اداره گمرک
- کارمند مؤسسه مالی و اعتباری
- مدیر انبار
- برنامه‌ریز حمل و نقل
- مدیر دفتر صادرات
- مدیر توزیع
- مدرس دانشگاه
- مالک / مؤسس شرکت حمل و نقل یا کارگزاری گمرک
- مدیر ارشد لجستیک و توزیع
- کارمند بخش حمل و نقل
- کارمند تدارکات
- دستیار تدارکات
باید این نکته را در نظر داشت که همه استان‌های ایران اداره گمرک دارند، اما اغلب شغل‌های مربوط به رشته مدیریت امور گمرکی که به آن‌ها اشاره کردیم، در شهرهای بندری و مرزی است که واردات و صادرات در آن‌ها جریان دارد و در این زمینه فعال‌تر هستند. درباره بازار کار سایر رشتههای شاخه انسانی توصیه می‌کنیم سری به مطلب شغل های رشته انسانی بزنید.
سخن پایانی
رشته دانشگاهی مدیریت امور گمرکی یکی از شاخههای علوم انسانی است که با اقتصاد، مدیریت و بازرگانی مرتبط است و در تمام کشورهای پیشرفته اهمیت زیادی دارد. فارغالتحصیلان این رشته میتوانند به انواع امور فنی، اجرایی و خدماتی که مرتبط با صادرات و واردات کالا هستند بپردازند. این رشته تا مقطع کارشناسی امکان ادامه تحصیل دارد اما برای تحصیل در مقاطع بالاتر میتوان وارد سایر شاخههای مدیریت شد. در همین مطلب جدول رشتههای مجاز را برای ادامه تحصیل رشته امور گمرکی قرار داده‌ایم. با تسلط به مباحث مدیریت، اقتصاد، امور سیاسی و زبان انگلیسی آینده کاری و درآمد مناسبی در انتظار فارغالتحصیلان این رشته خواهد بود.
سوالات متداول
- از چه رشته ای میتوان وارد حوزه مدیریت امور گمرکی شد؟
مدیریت امور گمرکی یکی از شاخههای رشته انسانی است و با شرکت در کنکور این رشته میتوانید در آن ادامه تحصیل دهید. مسیر دیگر ثبت نام در دورههای بدون کنکور است که فقط با سوابق تحصیلی پذیرش دارند. - آیا امکان ادامه تحصیل در رشته مدیریت امور گمرکی وجود دارد؟
بالاترین مقطع رشته امور گمرکی در ایران کارشناسی است و کارشناسی ارشد و دکتری اختصاصی این رشته وجود ندارد. - آیا فارغالتحصیلان رشته مدیریت امکور گمرکی میتوانند در رشتههای دیگر تحصیل کنند؟
بله، فارغالتحصیلان این رشته میتوانند در سایر رشتههای مدیریتی زیر در مقاطع بالاتر تحصیل کنند. این رشتهها در دفترچه آزمون کارشناسی ارشد درج شدهاند.
