تقریبا تمام بچه‌ها برای یادگیری چپ و راست به کمک و راهنمایی دیگران نیاز دارند. تشخیص راست از چپ یک مهارت است و مهارت‌ها را هر چه از سنین پایین‌تری به کودکان آموزش دهیم، زودتر و بهتر بر آن‌ها تسلط پیدا می‌کنند. اگر دنبال زمان یا سن شروع آموزش چپ و راست به کودکان هستید، توصیه این است: «هر چه زودتر، بهتر». البته از نظر متخصصان، ۳-۴ سالگی زمان خوبی برای شروع آموزش‌هاست، چون در این بازه سنی، درک مفهوم و کاربرد جهتها در کودکان آغاز می‌شود. اما چپ و راست را چگونه به کودکان آموزش دهیم؟ در این مقاله چند ایده و فعالیت کاربردی به شما معرفی می‌کنیم.
آموزش چپ و راست به کودکان | نکات ابتدایی
برای آموزش چپ و راست به کودکان، چند نکته اساسی وجود دارد که رعایت آن‌ها فرآیند آموزش را جلو می‌اندازد و به درک مفهومی چپ و راست کمک می‌کند:
پیشنهاد مطالعه: آموزش مفهوم کوتاه و بلند
از مفهوم تقارن شروع کنید
اعضای بدن قرینه یکدیگرند؛ یعنی اگر بدن را تکه‌ای کاغذ در نظر بگیریم و آن را از وسط تا بندازیم، ۲ روی آن کاملا بر یکدیگر منطبق می‌شوند که می‌توان آن را با خط تقارن نشان داد. تقسیم‌بندی اعضای بدن بر اساس اصل تقارن صورت می‌گیرد:
- دست راست در تقارن با دست چپ
- پای راست در تقارن با پای چپ
- چشم چپ در تقارن با چشم راست
- گوش چپ در تقارن با گوش راست
پس در اولین گام، روی آموزش تقارن مرکزی به کودک کار کنید؛ مثلا:
- اشیاء متقارن موجود در محیط مانند پروانه یا برگ درخت را به کودکان بدهید.
- یک کاغذ را از وسط تا بزنید و درباره مساوی‌بودن ۲ سمت آن با کودک صحبت کنید.
- اشکال هندسی مختلف را روی کاغذ رسم کنید و از کودک بخواهید آن را با یک خط به ۲ قسمت مساوی تقسیم کند.
پیشنهاد مطالعه: آموزش الگو به کودکان
هر دو دست را با هم آموزش ندهید
بعد از اینکه تقارن را در طبیعت و اعضای بدن به کودک نشان دادید، حالا شروع به آموزش چپ یا راست کنید. آموزش هر ۲ جهت را با هم پیش نبرید، زیرا باعث سردرگمی بیشتر کودک می‌شود. پس ابتدا آموزش یکی را تمام کنید و سپس به‌سراغ دومی بروید.
از دست غالب شروع کنید
از آموزش چپ شروع کنیم یا راست؟ تصمیمش را به عهده جانبی‌شدن مغز و بدن فرزندتان بگذارید. رفتار فرزندتان را در حین انجام کارهای حرکتی مانند نوشتن، نقاشی کشیدن و ضربه‌زدن به توپ مشاهده کنید و دست و پای غالب او را تشخیص دهید. شروع آموزش از دست و پای غالب بهتر است، زیرا کودک با آن بیشتر کار می‌کند و آگاهی بدنی بیشتری نسبت به موقعیت آن در بدن دارد.
صبور باشید
کودکان با سرعت‌های متفاوتی یاد می‌گیرند. اگر فرزندتان در تشخیص جهت‌های چپ و راست مشکل دارد، تنها راه برطرف‌کردن آن تمرین و باز هم تمرین است. علاوه‌براین، با افزایش سن کودک، مهارت‌های شناختی او تقویت می‌شود و درک بهتری از مفهوم چپ و راست و شیوه تشخیص آن‌ها به دست می‌آورد.
روش های آموزش چپ و راست به کودکان
آموزش چپ و راست با کمی تکرار و تمرین درونی می‌شود و کودک بدون اینکه فکر کند، چپ و راستش را تشخیص می‌دهد و دستورالعمل‌ها را اجرا می‌کند. ما در این قسمت چند تمرین آماده کرده‌ایم که اگر آن‌ها را با کودک کار کنید، زودتر به مفهوم چپ و راست و کاربرد آن‌ها مسلط می‌شود.
پیشنهاد مطالعه:
گذاشتن روبان، دستبند یا علامتی دیگر روی دست غالب
قرار شد آموزش چپ و راست را از دست غالب کودک شروع کنیم، پس:
- روبان یا دستبند را روی دست غالب کودک ببندید.
- به او بگویید: «دست علامت‌دار، دست راست توست».
- در طول روز به اشیا مختلف در سمت راست کودک اشاره کنید تا به جهت راست و تشخیص آن عادت کند.
- بعد از تسلط کامل کودک بر دست راست، روبان را روی دست چپ ببندید و همین مراحل را از نو تکرار کنید.
- در مرحله آخر، ۲ روبان با رنگ متفاوت روی دست‌های چپ و راست کودک ببندید و به شیوه‌های مختلف، جهت‌های چپ و راست را با او تمرین کنید.
علامت گذاری کفش چپ و راست
شانس وقوع ۲ اتفاق در حالت عادی برابر است، اما شانس درست پوشیدن کفش‌ها و دمپایی‌ها توسط کودکان ۱ به ۹ است! با ایده‌هایی جذاب مانند برچسب حیوانات یا جهت‌های چپ و راست، پوشیدن کفش‌ها و دمپایی‌ها را برای کودک و خودتان آسان‌تر کنید. به‌عنوان‌مثال:
- برچسب حیوان موردعلاقه کودک را بخرید.
- آن را از وسط به دو نیم تقسیم کنید.
- برچسب‌ها را طوری درون کفش‌های کودک بچسبانید که وقتی کفش‌ها در کنارهم قرار می‌گیرند، شکل آن حیوان کامل شود.
- به کودک بگویید که هنگام پوشیدن کفش‌ها، آن‌ها را جوری کنار هم قرار دهد که شکل حیوان را کامل کنند.
همچنین می‌توانید به کودک بگویید که قسمت سر و تنه آن حیوان، نشان‌دهنده لنگه کفش پای چپ و قسمت بدن و پاهای آن، نشان‌دهنده لنگه کفش پای راست است.
تکنیک دست خوشبو
عطر موردعلاقه کودک را پیدا کنید و آن را روی دست راست یا چپ کودک بزنید. او در طول روز مدام آن را بو می‌کند و خیلی‌زود در تشخیص جهتها ماهر می‌شود. روی این مسئله هم حساب کنید که بوی خوب باعث تحریک مغز و یادگیری بهتر و سریع‌تر مسائل می‌شود.
پیادهروی و حرکت در جهتی خاص
بچه‌ها عاشق پیاده‌روی‌اند. با کودک برای پیادهروی بیرون بروید و از اول توافق کنید که فقط روی یک جهت بپیچید. او را به عنوان راهبر مسیر انتخاب کنید و بگویید:
- «حالا که سمت راست رو یاد گرفتی، بیا بریم پیادهروی و فقط به سمت راست بپیچیم».
تمرین به کمک انعکاس حرکات
- با هم جلوی آینه بروید.
- به فرزندتان بگویید یکی از دست‌هایش را بالا بیاورد.
- حالا بگویید: «آفرین! تو دست چپت رو بالا آوردی».
- از حرکت کودک تقلید کنید و همان دستتان را در حین گفتن این جمله که «منم دست چپم رو بالا می‌آرم»، انجام دهید.
این تمرین باعث افزایش بدن‌آگاهی کودک می‌شود و تشخیص چپ و راست را برایش مثل آب خوردن می‌کند.
بازی تشخیص دست و پای چپ و راست
یک بازی ترتیب دهید و در آن به صورت دستورالعمل‌وار از کودک بخواهید، دست و پای چپ و راستش را بالا ببرد. حالت‌های مختلف را امتحان کنید و کم‌کم سرعت بیان دستورالعمل‌ها را بالا و بالاتر ببرید:
- «دست راستت رو ببر بالا»
- «حالا پای چپت رو بالا بیار»
- «حالا دست راست و پای چپت رو بیار پایین و دست چپ و پای راستت رو ببر بالا».
چیدن وسایل در جعبه های چپ و راست
- وسایلی مانند قاشق‌ها و چنگال‌ها را روی زمین بچینید.
- ۲ جعبه خالی در سمت چپ و راست کودک قرار دهید.
- به او بگویید قاشق‌ها را در جعبه سمت چپ و چنگال‌ها را در جعبه سمت راست بریزد.
پیشنهاد مطالعه: آموزش مفهوم داخل و خارج
سخن پایانی
آموزش چپ و راست به کودکان از مهارت‌های پایه‌ای‌ست که بچه‌ها برای تسلط بر آن به تمرین و تکرار نیاز دارند. ابتدا فقط یک جهت (چپ یا راست) را به کودک آموزش دهید و سپس به‌سراغ تمرینهای ترکیبی مانند گذاشتن وسایل در جعبههای مختلف بروید. تمرینهای مختلفی برای آموزش چپ و راست وجود دارد، اما مهم‌تر از نوع تمرین، تکرار و مداومت در آموزش است. از هر موقعیتی برای تمرین تشخیص چپ و راست استفاده کنید و در صحبت‌های روزمره، مدام این ۲ مفهوم را به کار ببرید.
سوالات متداول
- از چه تمرینهایی برای آموزش چپ و راست استفاده کنیم؟
علامتگذاری دست چپ و راست و اشاره به آن، خوشبو کردن دست چپ و راست کودک، نشانهگذاری کفش کودک، ترتیبدادن بازی برای تشخیص دست چپ و راست و چیدن وسایل در جعبههای سمت چپ و راست، تمرینهای خوبی در این زمینه هستند. - مراحل آموزش چپ و راست به کودکان چیست؟
ابتدا مفهوم تقارن را برای کودک توضیح دهید. درباره تقارن بدن برایش توضیح دهید تا درکی مفهومی از این مسئله پیدا کند. سپس یکی از جهتها را انتخاب و با تمرینهایی ساده آموزش را شروع کنید. - چپ و راست را چگونه به کودکان پیشدبستانی بیاموزیم؟
جهتها را یکییکی به کودک بیاموزید؛ یعنی باتوجه دست غالب کودک، ابتدا جهت راست یا چپ را به او بیاموزید و سپس دست دیگر را تمرین کنید.
