شاید یکی از جذابترین اتفاقات علمی برای دانشآموزانی که به درس ریاضی و همچنین محاسبات و تکنولوژی علاقهمند هستند، شرکت در المپیاد کامپیوتر باشد. تنها هدف از شرکت در المپیادهای دانشآموزی کسب مدال کشوری یا جهانی نیست. بلکه پرورش تفکر الگوریتمی، تقویت مهارت حل مسئله، آشنایی با مفاهیم عمیقتر برنامهنویسی و ایجاد مسیر ورود به دانشگاههای برتر کشور و جهان نیز از دستاوردهای مهم آن است.
آزمون المپیاد هر ساله با همکاری آموزش و پرورش، در رشته های مختلف از جمله کامپیوتر برگزار می کند. دانش آموزان مقطع متوسطه دوم که علاقه مند به شرکت در آزمون المپیاد های علمی دانش آموزی هستند می توانند در زمان ثبت نام، از منابع آزمون ها مطلع شده و با برنامه ریزی دقیق، خود را برای آزمون آماده سازند.
مطالعه منابع المپیاد کامپیوتر در هر مرحله، باعث تقویت پایه درسی، یادگیری مباحث کاربردی ریاضی، تمرین حل مسئله، خلاقیت ذهنی و مدیریت زمان میشود که تمامی این مهارتها در کنکور سراسری، مسیر شغلی و حتی زندگی شخصی برای شما بسیار مفید خواهند بود. در ادامه این مطلب به معرفی منابع المپیاد کامپیوتر ۱۴۰۴ به تفکیک مرحله پرداختهایم.
المپیاد کامپیوتر
المپیاد علوم کامپیوتر مانند سایر رشتههای این مسابقه علمی، طی سه مرحله برگزار میشود.
دانشآموزان برگزیده مرحله اول وارد مرحله دوم میشوند و دانشآموزان برگزیده مرحله دوم، وارد مرحله سوم (دوره تابستانی) میشوند و برای شرکت در رقابت جهانی، در کنار بهترین اساتید آموزش میبینند. در هر مرحله نوع طراحی سوالات و سطح آنها متفاوت است بنابراین منابع المپیاد کامپیوتر را باید با توجه به مرحله مورد نظر انتخاب کنید؛ بیشتر از سطح المپیاد مطالعه کردن لزوما باعث موفقیت شما نمیشود بلکه باید برنامهریزی درستی برای تسلط بر منابع هر مرحله داشته باشید.
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیههای مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر میشود!
منابع اصلی المپیاد کامپیوتر
منبع اصلی المپیادهای علمی دانش آموزی همان کتاب های درسی دانش آموزان در مدارس است. المپیاد کامپیوتر نیز از این قاعده مستثنی نبوده و دانش آموزان برای شرکت در المپیاد کامپیوتر ابتدا باید به مطالعه کامل کتاب های کامپیوتر مدرسه ای خود بپردازند. اما منابع اصلی دیگری نیز وجود دارد که در ادامه آنها را معرفی میکنیم:
| کتاب ریاضی 1 سال دهم متوسطه رشته ریاضی – فیزیک |
| ترکیبیات، علیرضا علیپور |
| آشنایی با الگوریتم ها، یحیی تابش |
| کتاب محافل ریاضی |
کتاب های کمک آموزشی المپیاد کامپیوتر
بهترین کتابهای کمک آموزشی برای المپیاد ۱۴۰۴ – ۱۴۰۵ را در ادامه معرفی کردهایم که می توانند در کنار منابع اصلی المپیاد کامپیوتر کمک خوبی برای یادگیری بیشتر دانش آموزان باشند.
| الفبای المپیاد ریاضی، انتشارات دانش پژوهان جوان |
| اصول و فنون ترکیبیات، انتشارات دانش پژوهان جوان |
| آشنایی با الگوریتم ها با رویکرد خلاقانه جلد 1، انتشارات دانش پژوهان جوان |
| آشنایی با الگوریتم ها با رویکرد خلاقانه جلد 2، انتشارات دانش پژوهان جوان |
| 102 مسئله ترکیبیات، انتشارات دانش پژوهان جوان |
| جلوه هایی از ترکیبیات، انتشارات دانش پژوهان جوان |
| استراتژی های حل مساله جلد اول، انتشارات دانش پژوهان جوان |
| استراتژی های حل مسئله جلد دوم، انتشارات دانش پژوهان جوان |
| استراتژی های حل مساله، انتشارات دانش پژوهان جوان |
مرحله اول المپیاد کامپیوتر
هدف از مرحله اول المپیاد دانش آموزی جذب علاقهمندان به کامپیوتر و برنامهنویسی و انتخاب دانشآموزان مستعد برای ورود به مرحله دوم است.
در مرحله اول المپیاد کامپیوتر ۳۰ سوال ۵ گزینهای از مباحث زیر طراحی میشوند:
- آنالیز ترکیبی
- ابزارهای ترکیبیاتی
- نظریه بازی ها
- نظریه گراف
- الگوریتم
- احتمال
- مسائل خلاقیت
- مسائل منطق ریاضی
منابع مرحله اول المپیاد کامپیوتر ۱۴۰۴
در ادامه منابع المپیاد کامپیوتر برای مرحله اول را ذکر کردهایم:
| کتاب ریاضی 1 سال دهم متوسطه رشته ریاضی – فیزیک ، انتشارات چاپ و نشر کتاب های درسی ایران |
| کتاب ترکیبیات، علیرضا علیپور، انتشارات فاطمی |
| کتاب آشنایی با الگوریتم ها، یحیی تابش، انتشارات فاطمی |
| کتاب « محافل ریاضی » : انتشارات فاطمی |
| mathematical circles (russian experience), D. Fomin, S. Genik, I. Itenberg, American Mathematical Society |
مرحله دوم المپیاد کامپیوتر
این مرحله که معمولا در اردیبهشت ماه هر سال برگزار میشود، دو بخش کتبی (تشریحی، چند گزینهای و ترکیبی از این دو) و عملی دارد که سؤالات آنها به صورت مفهومی و تحلیلی طراحی میشوند. برای موفقیت در این بخش باید مهارت کدنویسی نیز داشته باشید. در این مرحله علاوه بر مطالعه منابع المپیاد کامپیوتر مرحله دوم، باید روی تسلط بیشتر بر منابع مرحله اول نیز همچنان کار کنید. یادگیری و کار با نرمافزارهای زیر نیز از ضروریات مرحله دوم این المپیاد است:
- Orwell dev-c++
- Emacs
- Codeblocks
- Gvim
- NotePad++
- gcc
منابع مرحله دوم المپیاد کامپیوتر
در ادامه منابع المپیاد کامپیوتر برای مرحله دوم را ذکر کردهایم:
| کتاب استراتژیهای حل مسئله، فصلهای ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۸ و ۱۳ |
| کتاب آشنایی با نظریه گرافها (معروف به کتاب وست)، فصلهای ۱ و ۲ |
| ریاضی ۱ سال دهم رشته ریاضی فیزیک، انتشارات چاپ و نشر کتابهای درسی ایران |
| آشنایی با الگوریتمها، یحیی تابش، انتشارات فاطمی |
| محافل ریاضی |
| استراتژیهای حل مسئله فصلهای ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۸ و ۱۳ |
مرحله سوم المپیاد کامپیوتر
مرحله سوم المپیاد کامپیوتر (دوره تابستانی) شامل یک آزمون تمرینی و دو آزمونی انتخابی است. یک کامپیوتر نیز برای کمک به حل مسائل در اختیار هر شرکتکننده قرار میگیرد. برای موفقیت در این رقابت تنگاتنگ، باید به خوبی مهارت حل مسئله، خلاقیت، مدیریت زمان و کدنویسی خود را تقویت کرده باشید.
منابع مرحله سوم المپیاد کامپیوتر
در ادامه منابع المپیاد کامپیوتر برای مرحله سوم را ذکر کردهایم:
| مباحث | منابع مرحله سوم | منابع بیشتر |
| اصل جمع و ضرب | آنالیز ترکیبی دکتر علیپور، ترکیبیات آقای ثروتی | – |
| جایگشتها و ترتیب | آنالیز ترکیبی دکتر علیپور، ترکیبیات آقای ثروتی | تمرین سؤالات مرحله اول المپیاد کامپیوتر |
| جایگشت با تکرار، معادله سیاله، اصل شمول و عدم شمول | آنالیز ترکیبی دکتر علیپور، الفبای المپیاد ریاضی آقای محمد آبادی | تمرین سؤالات مرحله اول المپیاد کامپیوتر، ۱۰۲ مسئله ترکیبیات |
| رابطه بازگشتی | ترکیبیات دکتر علیپور (زرد فاطمی) | ۱۰۲ مسئله ترکیبیات |
| لانه کبوتر، آشنایی با گرافها، استقرا، گراف (مسیرها و شمارش) | آنالیز ترکیبی دکتر علیپور، ترکیبیات دکتر علیپور (زرد فاطمی)، مقدمهای بر نظریه گراف، الفبای المپیاد ریاضی آقای محمدآبادی | استراتژیهای حل مسئله، نظریه گراف (وست)، ۱۰۲ مسئله ترکیبیات |
| دوگانه شمردن، درختها، همبندی | تورنمنت شهرها، المپیاد لنینگراد، نظریه گراف (وست) | تمرین سؤالات المپیادهای کشورهای مختلف |
| الگوریتمهای مقدماتی، حل مسئله، گراف | نظریه گراف (وست)، سؤالات سایت Project Euler | تمرین سؤالات مسابقات برنامهنویسی CODEFORCES و SGU |
| الگوریتمهای گراف، نظریه بازیها، ناوردایی | ترکیبیات آقای ثروتی (جلد دوم)، سؤالات مسابقات آنلاین | تمرین سؤالات المپیادهای کشورهای مختلف |
راهنمای مبحثی منابع المپیاد کامپیوتر
در این بخش به صورت مبحثی بهترین منابع المپیاد کامپیوتر را نام بردهایم.
منابع مبحث ترکیبات
برای تسلط روی مباحث ترکیبات بهتر است کتابهای زیر را تهیه و مطالعه کنید:
- کتاب آنالیز ترکیبی نوشته علیرضا علیپور/ انتشارات فاطمی
- جلوههایی از ترکیبات نوشته ویکتور برایانت/ ترجمه عباس ثروتی و مهدی محمدی/ انتشارات باشگاه دانش پژوهان جوان
- روشهای ترکیبات۱و۲ نوشته علیرضا علیپور
- صد و دو مسئله ترکیبات
- ترکیبات شمارشی/ مولفان سید احسان آزرمسا و نگینالسادات موسوی/ انتشارات خوشخوان
منابع مبحث گراف
- نظریهی گراف نوشته داگلاس بیوست/ انتشارات گسترش علوم پایه
- آشنایی با نظریه گراف نوشته علیرضا علیپور/ انتشارات فاطمی
- آشنایی با گرافها نوشته یحیی تابش/ انتشارات فاطمی
- درسهایی از نظریه گراف نوشته علیرضا علیپور/ انتشارات راه المپیاد
منابع الگوریتم
برای تسلط روی مبحث الگوریتم المپیاد علوم کامپیوتر بهتر است این کتابها را تهیه کنید و بخوانید:
- معماهای الگوریتمی نوشته دکتر محمد قدسی و مهندس یاشار گنجعلی/ انتشارات فاطمی
- مسئلههای الگوریتمی نوشته دکتر محمد قدسی و مهندس محمد مهدیان/ انتشارات فاطمی
- آشنایی با الگوریتمها از یحیی تابش/ انتشارات فاطمی
- ۶۰۰ مسئلهی چندگزینهای از داده ساختارها و الگوریتمها/ انتشارات فاطمی
- آشنایی با الگوریتم با رویکردی خلاقانه/ انتشارات دانش پژوهان جوان
منابع برنامه نویسی
- برنامه نویسی به زبان C++ نوشته عینالله جعفرنژاد قمی/ نشر علوم رایانه
- کتاب آموزش برنامه نویسی C++ دایتل و دایتل ترجمه حسن محمدی و حسین محمدی/ انتشارات نورپردازان
- الفبای C++ تالیف علی امینیان/ انتشارات خوشخوان
سایت های مفید برای المپیاد کامپیوتر
از سایتهای زیر میتوانید برای یادگیری بیشتر استفاده کنید:
- سایت باشگاه دانشپژوهان جوان، آشنایی با فعالیتهای مرکز رسمی برگزاری المپیادهای علمی ایران و آخرین اخبار المپیادها
- سایت المپدیا، دانشنامهی المپیاد کامپیوتر ایران
- سایت فارسی.سی.پی، شامل مجموعهای از ابزارها برای استفاده از الگوریتمها و منابع المپیاد کامپیوتر زبان اصلی
- سایت کاهو، پرسش و پاسخ پیرامون سؤالات و منابع المپیاد کامپیوتر
- سایت المپیاد جهانی کامپیوتر، آشنایی با کمیتهها، آمار و ارقام، اساسنامه و سیلابس المپیاد جهانی
- سایت Codeshark، آرشیو سؤالات مرحلهی سوم
- سایت Project Euler، شامل تعداد زیادی مسائل ریاضی
سخن پایانی
علاوه بر منابع و مباحث آزمون المپیاد علمی کامپیوتر که برای هر دوره از المپیاد ذکر شد را به دقت مطالعه کنید و از حل تمرینات و سؤالات المپیادهای سالهای قبل غافل نشوید. راه پیدا کردن به هر مرحله از المپیاد به این معنی نیست که منابع مراحل قبل را کنار بگذارید. تسلط بر منابع المپیاد کامپیوتر حتی منابع مراحل قبل، احتمال موفقیت شما را بیشتر خواهد کرد. مطالعه و شرکت در المپیاد کامپیوتر، چه مدال بیاورید و چه نه، شما را برای برنامهنویسی در آینده آماده میکند. بنابراین اگر از سر و کله زدن با کامپیوتر لذت میبرید، اگر به دنیای کدنویسی و برنامهنویسی علاقه دارید، اگر حل مسائل و تفکر خلاقانه را دوست دارید، المپیاد کامپیوتر بهترین فرصت برای شما و آشنایی با فضای تحصیلی و شغلی برنامهنویسی است. هر قدمی که برای آمادگی در المپیاد کامپیوتر برمیدارید، فارغ از نتیجه، شما را به یک آینده درخشان نزدیکتر خواهد کرد.
سوالات متداول
- منابع المپیاد دانش آموزی کامپیوتر چه هستند؟
منابع هر مرحله متفاوت است اما اصلیترین منبع کتابهای کامپیوتر دبیرستان و و دانش ریاضی در حد دبیرستان هستند. سایر منابع را به تفکیکی مبحث و هر مرحله از المپیاد رشته کامپیوتر در مطلب ذکر کردهایم. - مباحث المپیاد کامپیوتر مرحله اول چه هستند؟
در مرحله اول از مباحث آنالیز ترکیبی، ابزارهای ترکیبیاتی، نظریه بازی ها، نظریه گراف، الگوریتم، احتمال، مسائل خلاقیت و مسائل منطق ریاضی سوال طراحی میشود. - منابع المپیاد کامپیوتر دهم چه هستند؟
دانشآموزان پایه دهم فقط میتوانند به صورت آزمایشی در مرحله اول و در صورت قبولی در مرحله دوم ثبت نام کنند اما امکان شرکت در دوره تابستانی را ندارند بنابراین منابع المپیاد کامپیوتر برای این داوطلبان فقط منابع مرحله اول و دوم المپیاد کامپیوتر است.
