فرض کنید یک ماه بیشتر تا کنکور نمانده است و شما بیشتر از هر وقت دیگری نیاز به مرور کردن دارید. کتاب‌ها را دور و برتان چیده‌اید و نمی‌دانید قرار است از کجا شروع کنید و به کجا برسید. احتمالا به نظرتان همه درها بسته می‌آیند و دلتان یک معجزه درست و حسابی می‌خواهد. این معجزه استفاده از یادداشت‌هایی است که قبلا نوشته‌اید. از همین اول راه کمر همت ببندید خلاصه نویسی دروس را شروع کنید. ولی انواع روشهای خلاصه برداری برای کنکور کدام‌ها هستند؟ چه اشتباهات رایجی در خلاصه نویسی وجود دارند؟ اگر جواب‌تان منفی است حتما تا آخر این مقاله با ما باشید و با تمام نکته های خلاصه برداری برای کنکور آشنا شوید.
اهمیت خلاصه نویسی برای کنکور
درس خواندن برای کنکور با مطالعه‌های شب امتحان فرق میکند. در واقع باید کل مطالبی که می‌خوانید را به‌حافظه بلندمدت‌تان بسپارید و خلاصه نویسی دقیقا همین کار را برای شما به بهترین شکل انجام می‌دهد. وقتی خلاصه برداری می‌کنید تا ۷۰ درصد مطالب درسی را به حافظه بلندمدت می‌سپارید. حجم درس‌ها در سال کنکور زیاد است و چندین و چند بار تا رسیدن زمان کنکور، احتیاج به مرور دارید و دوباره خواندن تمام کتاب‌ها و مباحث از اول تا آخر نه شدنی است و نه منطقی. ازطرفی بعد از امتحان‌های سال آخر متوسطه، فقط حدود یک ماه تا کنکور فاصله دارید و در این مدت کوتاه باید تمام مطالب را دوره کنید. یادداشت برداری دروس انگیزه مرور را بیشتر میکند. حجم کم‌تر مطالب خلاصه شده و زبان خودمانی مطالبی که خودتان نوشته‌اید شما را برای مرور چندباره تشویق میکند.
چرا خلاصه نویسی کنیم؟
- بااستفاده از یاداشت برداری برای کنکور میتوانید از یادگیری مطالب مطمئن شوید و میزان تسلط خودتان را بسنجید.
- خلاصه نویسی دقت مطالعه را بالا می‌برد.
- مرور مطالب قبلی بعد از خلاصه برداری، خیلی راحتتر می‌شود.
- با استفاده از روش های خلاصه برداری برای کنکور هم برای کنکور آماده می‌شوید هم مطالب خلاصه‌شده را پیش از امتحان‌های مدرسه می‌خوانید و نمره بهتری می‌گیرید.
- با استفاده از روشهای خلاصه برداری دروس کل خرداد ماه را به‌بهترین شکل و با خیال راحتتر مطالعه می‌کنید.
در مطلبی دیگر به معرفی چندین اپلیکیشن کنکوری برای خلاصه‌نویسی و یادداشت‌برداری داوطلبان پرداخته‌ایم.
جهت دریافت آخرین اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان شماره تماس خود را وارد نمایید
موارد مهم هنگام خلاصه نویسی برای کنکور
- لازم نیست تمام کتاب‌ها را از اول تا آخر خلاصه شوند. درواقع خیلی از مباحث احتیاج به خلاصه شدن ندارند.
- همانطور که گفتیم اول، هر سرفصل را کامل بخوانید تا ایده اصلی و جان کلام دست‌تان بیاید؛ سپس خلاصه نویسی را شروع کنید.
- کلمه یا عبارت‌های کلیدی هر سرفصل را حتما مشخص کنید تا بعدا با دیدن‌شان کل مطالب و جزئیات برایتان تداعی شود.
- خلاصه نویسی باید مختصر و کوتاه باشد و منظور مطلب را برساند. بنابراین دقیقا عین مطالب کتاب را یادداشت نکنید.
- نظم و ترتیب را فراموش نکنید چون بعدا هنگام مرور مطالب به مشکل می‌خورید.
- بعد از هر بار خلاصه نویسی حتما پایین نوشته‌ها تاریخ بزنید.
- هرچند روز یک‌بار خلاصه‌هایتان را مرور کنید.
- خلاصه‌ها باید چند وقت یک‌بار به‌روز شوند؛ به‌خصوص بعد از هر بار تست زدن بعضی از نکات باید اضافه یا حذف شوند.
- کلمه‌ها و عبارت‌های اضافی را حذف کنید تا خلاصه‌هایتان مفیدتر و کاربردی‌تر شوند.
- در خلاصه برداری برای کنکور اول از کلیات شروع کنید و سپس وارد جزئیات هر سرفصل شوید.
- هنگام خلاصه نویسی درس‌های فرمول‌دار و قاعده‌دار حتما مثال بزنید؛ بعدها با دیدن مثال‌ها کل مطلب برایتان تداعی می‌شود.
- وقتی قاعده‌ها را خلاصه می‌کنید حتما اشاره‌ای هم به استثناها داشته باشید.
- حجم مطالب خلاصه شده نباید بیشتر از یک سوم حجم مطلب اصلی باشد. حجم یک خلاصه ایده‌آل، یک پنجم تا یک ششم متن اصلی است.
پیشنهاد مطالعه: روش مطالعه عربی
انواع روش های خلاصه برداری برای کنکور
بهتر است قبل از شروع یادداشت برداری سرفصل‌ها را بخوانید، تا حد مورد قبولی به موضوع مسلط شوید و سپس شروع کنید. در این مسیر از راهنمایی مشاور تحصیلی نیز حتما استفاده کنید. در مورد درس‌های مفهومی، محاسباتی یا تحلیلی وضع فرق میکند. باید قبل از شروع یادداشت برداری چندین تست و تمرین حل کنید تا تسلط بیشتری داشته باشید. اگر در خانه تست می‌زنید هم توصیه می‌کنیم مطلب نحوه محاسبه تراز را بخوانید تا وضعیت تست‌زنی خود را بهتر متوجه شوید. شما فقط در صورتی میتوانید در دوران جمعبندی کنکور از یادداشت‌های خود استفاده کنید که از روشهای درست و با رعایت اصول استفاده کرده باشید. روش های یادداشت برداری برای کنکور تنوع زیادی دارند و ما می‌خواهیم چند تا از مهم‌ترین و پرکاربردترین‌هایشان را برایتان توضیح دهیم.
خلاصه نویسی به روش هاروارد
خلاصه کردن با روش هاروارد یکی از مراحل روش مطالعه PQRST (مخفف روش یادگیری بدون فراموشی) است. در این روش تلاش می‌شود که یادگیری بدون فراموشی باشد. در این روش باید یک نقشه ذهنی طراحی کنید و از نمودارهای مختلف برای ترسیم آن کمک بگیرید. با این کار میتوانید مطالبی که هنوز خوب یاد نگرفته‌اید را مشخص کنید. نقشه ذهنی در روش هاروارد نوع متفاوتی از خلاصه‌برداری است. در واقع با این روش مسیر مطالعه شما مشخص می‌شود و در عین حال حین آن، دانش انباشته شما بیشتر می‌شود.
خلاصه نویسی درختی
در این روش مطالب همانطور که درخت از ریشه، تنه، شاخه‌های اصلی و فرعی، سرشاخه‌ها و برگ‌ها تشکیل شده، جمعبندی، چینش و در قالب این بخش‌ها قرار می‌گیرند. این روش برای همه دروس قابل استفاده است. از یک صفحه کاغذ آچار استفاده کنید. برای رسم این درخت هدفتان از خلاصه کردن و تاریخ را در بالای صفحه بنویسید. موضوع را در گوشه سمت چپ و پایین صفحه یادداشت کنید. حالا از سمت راست به چپ شروع به ترسیم درخت کنید. در این درخت فقط باید از کلمات کلیدی استفاده شود. کلمات کلیدی همان‌هایی هستند که وقتی می‌خوانید سریع مطالب دیگر را هم به یاد بیاورید. میتوانید از رنگ‌های مختلف برای کلمات یا مفاهیم مشابه یا سطوح مشابه مانند شاخه‌های فرعی استفاده کنید تا به نظم فکری شما کمک کند.
یادداشت برداری به روش کرنل
اگر نتوانستید با روشهای سنتی یادداشت برداری ارتباط برقرار کنید یا برایتان مفید نبود، روش خلاصه نویسی کرنل جایگزین خوبی برایتان است. به کمک این روش، مطالب در حجم کمی خلاصه می‌شوند و هنگام مرور آنها را بهتر یاد می‌گیرید. مراحل زیر را انجام دهید:
- در بالا و پایین صفحه با کشیدن خط افقی، دو ستون به عرض ۷ سانتی‌متر ایجاد کنید.
- یک خط عمودی در یک سوم سمت راست بکشید تا کاغذ به دو ستون نامساوی تقسیم شود.
- بعد از انجام خط‌کشی ستون‌ها را نام‌گذاری کنید.
ستون بالا موضوع مطلب و ستون پایین جای خلاصه‌برداری و توضیح این است که دقیقا چه چیزهایی از این مطلب یاد گرفته‌اید. ستون سمت راست کلمات کلیدی و در سمت چپ توضیحاتی را بنویسید که کلمات سمت راست را بیشتر توضیح دهد.
خط کشی زیر نکات مهم
این روش متداول‌ترین روش خلاصه نویسی و شاید راحت‌ترینشان باشد. درواقع شما مطالب کتاب را می‌خوانید و همزمان زیر نکات مهم خط می‌کشید. البته به‌شرطی که تعادل را رعایت کنید و تمام مطالب را خط‌کشی و هایلایت نکنید.
حاشیه نویسی در خلاصه نویسی
یکی از روشهای خلاصه برداری کنکور، حاشیه‌نویسی است. حاشیه نویسی طرفداران زیادی دارد. در این روش مطالب هر پراگراف یا صفحه را می‌خوانید و سپس نکات مهم‌شان را در حاشیه‌ها یادداشت می‌کنید. اگر اهل حاشیه نویسی هستید، باید دقت کنید و طوری بنویسید که نکته‌ای جا نیفتد.
نوشتن کلمه ها و عبارت های کلیدی
بعضی‌ها سعی می‌کنند کلمه‌ها و عبارت‌های کلیدی هر مبحث را پیدا کنند و گوشه‌ای بنویسند. این عبارت‌ها باید دقیق باشند و طوری انتخاب شوند که بعدا با دیدن‌شان، مطالب خوانده شده را به‌طور کامل و ریزبه‌ریز به یاد بیاورید.
دسته بندی کردن مطالب
دسته‌بندی هم از متداول‌ترین روشهای خلاصه نویسی دروس است و البته برای همه‌ی دروس کاربرد ندارد. درس‌هایی مثل ادبیات، تاریخ و دین و زندگی مباحثی مثل دسته‌بندی شاعران براساس قرن زیستن‌شان، گروه‌بندی موضوعی احادیث، دسته‌بندی ویژگی‌های دوره‌های تاریخی مختلف دارند، که میتوان در گروه‌های جداگانه دسته‌بندی‌شان کرد.
کشیدن جدول برای خلاصه برداری
جدول کشیدن نوعی دسته‌بندی کردن است و می‌تواند برای طبقه‌بندی آمار و ارقام به کار رود.
عوض کردن لحن نوشته خلاصه برداری
هرکدام از ما با لحن خاصی راحتتر هستیم و مطالب را به آن شکل بهتر یاد می‌گیریم. بعضی‌ها بیان خودمانی را بیشتر می‌پسندند و بعضی با استفاده از داستان و ضرب‌المثل یادگیری بهتری دارند. بهتر است لحن مناسب خودتان را پیدا کنید و مطالب را به‌طور خلاصه و با زبان مورد نظر خودتان بنویسید تا بیشتر در خاطرتان بماند و یادگیری بهتری هم داشته باشید.
استفاده از کلمه های هم معنی در خلاصه نویسی
یکی از روشهای خلاصه برداری دروس استفاه از کلمه‌های هم‌معنی است. این روش برای به خاطر سپردن کلمه‌ها و عبارت‌های پیچیده و فرار کاملا مناسب است. مثلا ممکن است با یادگیری تعدادی از اصطلاحات فیزیک و زیست مشکل داشته باشید. کلمه‌ای هم‌معنی پیدا کنید و یادداشت کنید تا در مرورهای بعدی مطلب کاملا برایتان جا بیفتد.
درخت نموداری برای خلاصه برداری
گاهی تعداد عبارت‌ها و نکته‌ها زیاد می‌شود و آن‌قدر شاخ و برگ پیدا میکند که به این راحتی‌ها در ذهن نمی‌ماند. بهتر است در این مواقع کل مطلب را به‌صورت درخت نموداری خلاصه برداری کنید. به این‌صورت که کلمه یا عبارت کلیدی آن مطلب را در وسط صفحه می‌نویسید و سپس جزئیات را مثل شاخ و برگ درخت به عبارت اصلی متصل می‌کنید. خود شاخه‌ها هم می‌توانند به‌طور جداگانه به هم وصل شوند و کل مطلب را با جزئیات نشان دهند. درخت نموداری یک روش خلاصه نویسی زیست است که طرفداران زیادی هم دارد.
رمز گذاری برای خلاصه برداری
روش رمزگذاری به‌خصوص برای درس‌های حفظی کاربرد دارد. مثلا فرض کنید می‌خواهید آثار یک نویسنده را حفظ کنید؛ حروف اول کلمه‌ها را به هم بچسبانید و کلمه جدید درست کنید. این کلمه را یادداشت کنید تا بعدا با هر بار دیدنش یاد آثار نویسنده بیفتید. نام عناصر جدول مندلیف را هم میتوانید با کمک این روش خلاصه نویسی کنید.
استفاده از علائم اختصاری در خلاصه نویسی
علامت‌های اختصاری و اشکال مختلف مثل فلش‌ها می‌توانند برای خلاصه کردن مطالب به کارتان بیایند و باعث صرفه‌جویی در وقت هم بشوند.
روش خلاصه نویسی دروس اختصاصی برای کنکور
روش خلاصه برداری زیست شناسی
- متن هر درس را بخوانید و سعی کنید روی مباحث مسلط شوید.
- زیر مطالب مهم خط بکشید.
- مطالب را با جزئیات بیشتری یادداشت کنید تا هنگام مرور به مشکل برنخورید.
- از طرح‌های متنوعی مثل طرح درختی، طرح زنجیره‌ای و طرح واژه استفاده کنید.
- استفاده از علائم و نمودارها را دست کم نگیرید
روش خلاصه برداری ریاضی و فیزیک
- اول مطلب درسی را خوب بخوانید و بفهمید.
- چندین مسئله حل کنید و تست بزنید تا مطلب کاملا برایتان جابیفتد و نکته‌ها را یاد بگیرید.
- فرمول‌های مربوط به مطلب مورد نظرتان را بنویسید و یکی دو تست جامع زیر نوشته‌ها حل کنید تا بعدا با دیدن‌شان، به یاد موضوع اصلی بیفتید.
- برای حفظ کردن فرمول‌ها از فلش کارت هم میتوانید استفاده کنید.
روش خلاصه نویسی شیمی
- نکات جزوه، کتاب درسی و کتاب کمک‌آموزشی را خلاصه‌نویسی کنید.
- نکات مهم کتاب را در حاشیه خود آن بنویسید.
- در یک دفتر جداگانه، برای هر مبحث، نکات کلیدی و مهم را از هر چند منبعی که مطالعه می‌کنید یادداشت کنید.
- برای خلاصه‌نویسی از فرمول‌ها، از شاخص‌بندی استفاده کنید یعنی بنویسید کاربرد هر فرمول چیست و برای چه تیپ سوالاتی است. حتی میتوانید نمونه سوال هم بنویسید.
- نمودار درختی که توضیح دادیم برای درس شیمی بسیار مفید است.
آموزش روش خلاصه نویسی درس های عمومی برای کنکور
- برای خلاصه نویسی درس های عمومی برای کنکور میتوانید از روش موضوعی یا همان دسته‌بندی استفاده کنید. بنابراین قواعد، دستورها و نکته‌ها را به‌صورت موضوعی دسته‌بندی و یادداشت کنید.
- جعبه لایتنر برای خلاصه نویسی و یادگیری کلمه‌ها در دروسی مثل زبان انگلیسی و عربی به کمک‌تان می‌آید.
خلاصه کردن درس ادبیات
- برای اسامی کتاب‌ها، نویسندگان و تاریخ‌ها رمز بگذارید یا از اول اسم دسته‌ها کلمات مخفف بسازید.
- کلمات مشابهی که املای متفاوت دارند را یادداشت کنید.
- کلمات مشابهی که معنای متفاوت دارند را بنویسید.
- آرایه‌ها، استعاره‌ها و سایر اصول ادبی را به همراه روش تشخیص آنها به کوتاه‌ترین شکل ممکن خلاصه برداری کنید.
- در مبحث تک‌واژ و واژه، کلمات جدید یا سخت، روش تشخیص و وجه تمایز آنها را بهرست‌وار بنویسید.
چگونه عربی را خلاصه برداری کنیم؟
- برای خلاصه نویسی قواعد درس عربی میتوانید از روش یادداشت کردن قواعد کلی‌تر و مهم‌تر استفاده کنید.
- بهتر است هر قاعده را با مثال یادداشت کنید.
- نکته‌های ریز و درشت و استثناهای قواعد را هم بنویسید تا هنگام مرور به مشکل برنخورید.
- خیلی‌ها برای ترجمه درس عربی هم نیاز به خلاصه برداری دارند. اگر شما هم جزو آن دسته هستید بهتر است کلمه‌ها و عبارت‌های مشکل‌تر را با معنی در جزوه خلاصه نویسی یادداشت کنید.
اشتباهات رایج در خلاصه نویسی
وسواس نداشته باشید
قرار نیست تمام مطالب را از اول تا آخر یادداشت کنید. اینطوری هم زمان زیادی از دست می‌دهید و هم نام خلاصه نویسی را نمی‌توان روی نوشته‌هایتان گذاشت.
چند منبع را همزمان خلاصه برداری نکنید
یک مطلب از یک کتاب را بخوانید و فقط از همان کتاب یادداشت برداری کنید.
از خلاصه برداری دیگران استفاده نکنید
راستش را بخواهید خلاصه مطالبی که دیگران نوشته‌اند هیچ دردی را از شما درمان نمی‌کند. خلاصه برداری‌های فروشی یا یادداشت‌های دوستان برای شما کاربردی ندارد و با خواندن‌شان درک عمیقی از مطالب اصلی پیدا نمی‌کنید. پس بهتر است برای خلاصه‌برداری فقط روی همت خودتان متمرکز شوید.
تقلید نکنید
به زبان خودتان بنویسید. خیلی‌ها سعی می‌کنند در خلاصه کردن دروس از دوستان یا حتی یادداشت‌های کتاب‌های کمک درسی بازاری تقلید کنند. این بزرگ‌ترین اشتباه است و شما را از هدفتان دور میکند.
سخن پایانی
همانطور که گفتیم خلاصه کردن مطالب مکمل مطالعه است، مطالعه را عمیق میکند و مطالب را ذره‌ذره به‌طرف حافظه بلندمدت می‌برد. مغز شما در زمان خلاصه نویسی فعال‌تر است و باعث توجه بیشترتان به مطالب درسی می‌شود. سعی کنید رشته‌ای با بازار کار خوب را انتخاب کنید تا هدف داشته باشید و برای آن تلاش کنید. اگر قصد شرکت در المپیاد‌ها و مسابقات مختلف علمی مانند المپیاد علوم کامپیوتر، المپیاد نجوم، المپیاد نانو و المپیاد علوم کامپیوتر را دارید، حتما خلاصه برداری را جدی بگیرید.
توصیه می‌کنیم روش های تندخوانی برای کنکور را هم یاد بگیرید که سرعت شما را در رسیدن به نتیجه بیشتر میکند. در این مقاله سعی کردیم انواع خلاصه نویسی دروس را به طور کامل برایتان توضیح دهیم و بگوییم روشهای خلاصه برداری برای کنکور تا چه اندازه می‌توانند مفید و کاربردی باشند. نکته‌هایی که گفتیم را بادقت به‌کار ببندید. اگر خلاصه کردن دروس درست انجام شود تا حد بسیار زیادی میزان یادگیری را بهبود می‌دهد بنابراین بنابراین از همین حالا شروع کنید.
سوالات متداول
- آیا خلاصه نویسی کتاب درسی برای کنکور ضرورت دارد؟
بله، اگر بخواهید در دوران جمعبندی مطالب و ماههای نزدیک به کنکور خوب عمل کنید، باید یک مأخذ یادداشت و خلاصه نویسی شده داشته باشید. - انواع روش های خلاصه برداری برای کنکور چه هستند؟
از انواع معروف و موثر این روش میتوان به روش درختس، روش کرنل و روش هاروارد اشاره کرد که در کنار روشهای دیگر آنها را در این مطلب توضیح دادهایم. - یاداشت برداری برای کنکور به صورت دست نویس بهتر است یا تایپی؟
نوشتن به روند مرور، حفظکردن و یادآوری بعدی مطالب کمک میکند از طرفی بسیار راحتتر از تایپ کردن است و میتوانید از رنگها و اشکال استفاده کنید.
