از روزی که وارد مدرسه شدید تا آخرین امتحانی که دادید، ملاک و معیار موفقیت‌تان نمرهای بود که می‌گرفتید. با آن نمره شما را می‌سنجیدند و همان را هم داخل کارنامه‌تان می‌گذاشتند و معدل می‌گرفتند. در واقع وضعیت بقیه همکلاسی‌ها تاثیری روی شرایط درسی شما نداشت. ولی در کنکور وضع خیلی متفاوت است. شما با بقیه شرکت کنندگان در تک‌تک سوال‌ها مقایسه می‌شوید و نتیجه‌ای که می‌گیرید کاملا بستگی به عملکرد بقیه داوطلبان دارد. اما چطور چنین چیزی امکان‌پذیر است؟ سازمان سنجش با محاسبه تراز در کنکور داوطلبان را با دقت بالاتری با یکدیگر مقایسه می‌کند. در این مقاله می‌خواهیم به‌طور کامل نحوه محاسبه درصد و تراز را برایتان توضیح دهیم و ببینیم چگونه تراز کنکور را محاسبه کنیم.
نمره تراز چیست و چه چیزی را نشان میدهد؟
- تراز در لغت به‌معنی بالانس و تعادل است.
- هدف از محاسبه تراز یکسان‌سازی ارزش نمره یا همان درصدها است.
- تراز در کنکور نشان میدهد شما بین کل شرکت‌کنندگان چه وضعیتی دارید و دقیقا کجا ایستاده‌اید.
- تراز کنکور با عددی بین ۰ تا ۱۰۰۰۰ یا ۰ تا ۱۳۰۰۰ نشان داده میشود.
- داوطلبانی که تراز بالای ۵۰۰۰ بگیرند جزو پنجاه درصد قوی‌تر هستند و آن‌هایی که تراز زیر ۵۰۰۰ به‌دست می‌آورند تقریبا از نصف شرکت‌کنندگان پایینتر هستند.
در کنکور قرار است فاصله علمی داوطلبان باهم مشخص شود و چه معیاری بهتر از تراز می‌تواند این فاصله را مشخص کند؟ دراین صورت عدالت بیشتر رعایت میشود و داوطلبان دقیقا براساس توانایی علمی باهم مقایسه می‌شوند و رتبه نهایی را کسب می‌کنند.
رتبه و تراز در کنکور چه تفاوتی با هم دارند؟
خیلی از داوطلبان فکر می‌کنند نمره خام یا همان درصد می‌تواند مشخص‌کننده همه چیز باشد و دیگر احتیاجی به محاسبه تراز در کنکور نیست. اما درصدها همه چیز را آن‌طور که هست نشان نمی‌دهند. درواقع نمره‌های خام:
- میزان سختی یا آسانی سوالات را مشخص نمی‌کنند.
- وضعیت شما را در مقایسه با بقیه‌ی شرکت‌کنندگان معلوم نمی‌کنند.
- ارزش واقعی پاسخهای شما را نیز نشان نمی‌دهند.
این یعنی ممکن است شما و دوست‌تان در کنکور سراسری به ۴۰ درصد سوالات زیست‌شناسی پاسخ درست داده باشید ولی ارزش این‌ها به‌هیچ‌وجه باهم برابر نیست. سوالات هر درس در ۳ سطح آسان، متوسط و دشوار طبقه‌بندی می‌شوند. هرچه شما به سوالات دشوارتری جواب درست داده باشید، ارزش درصد پاسخ‌هایتان هم بیشتر خواهد بود. همان‌طور که گفتیم ارزش واقعی این درصدها با از محاسبه تراز با درصد کنکور مشخص می‌شوند که در ادامه توضیح داده‌ایم.
هر سال تغییراتی در آزمون سراسری ایجاد می‌شوند که می‌توانید آن‌ها را در مطلب تغییرات کنکور مطالعه کنید.
تبدیل درصد به تراز | محاسبه تراز از روی درصد یا نمره خام
برای محاسبه تراز آزمون به دانستن درصد یا نمره خام احتیاج داریم. همان‌طور که می‌دانید سوالات غلط در کنکور روی درصد تاثیر می‌گذارند و درصد را پایین می‌آورند پس برای محاسبه درصد یک درس، باید تعداد پاسخهای درست و غلط را بدانید. این تعداد را در فرمول محاسبه نمره خام قرار دهید تا درصد مورد نظرتان به‌دست بیاید:
مثال: فرض کنید تعداد سوال‌های زبان انگلیسی ۲۵ عدد بوده است. شما به ۱۰ سوال پاسخ دست داده‌اید و ۴ پاسخ اشتباه داشته‌اید. دراین‌صورت نمره خام شما با کمک این فرمول ۶/۳۴ درصد به‌دست می‌آید.
تبدیل نمره به تراز
با استفاده از فرمولی که در تیتر قبلی توضیح دادیم می‌توانید درصد یا نمره خام تک‌تک درس‌ها را حساب کنید. بعد از محاسبه درصدها، نوبت به محاسبه تراز هر درس می‌رسد. برای تبدیل نمره به تراز فرمول تراز هر درس عبارت است از:
T= 2000Z+5000
اما Z موجود در فرمول چطور حساب میشود؟ فرمول محاسبه مقدار Z:
- «X» همان «درصد یا نمره خام» شما در یک درس است.
- «X» نمره «میانگین کل» شرکت‌کنندگان است.
- «S» هم مقدار «انحراف استاندارد» را نشان میدهد.
محاسبه تراز بر اساس میانگین و انحراف استاندارد
برای اینکه میانگین را به دست آوریم باید تعداد دقیق شرکت کنندگان در آزمون و میانگین نمره‌های خام‌شان را بدانیم. میزان دقیق این اعداد فقط در اختیار سازمان سنجش است و ما برای به‌دست آوردن‌شان اطلاعات کافی نداریم. با این‌حال می‌توانیم از مقادیر استاندارد و تقریبی استفاده کنیم. اگر توزیع درصد افراد شرکت‌کننده در کنکور به‌شکل عادی و نرمال باشد، انحراف استاندارد نشان میدهد که نمره‌های ۲۶/۶۸ درصد از داوطلبان بین ۱۵ ± ۴۵ قرار دارد. این یعنی حدود ۷۰درصد شرکت‌کنندگان، درصدی بین ۳۰ تا ۶۰ در هر درس به‌دست آورده‌اند. فرمول محاسبه «S» هم به صورت زیر است:
مقدار میانگین و انحراف استاندارد
برای محاسبه تراز در کنکور باید انحراف استاندارد را هم به‌دست بیاوریم. اگر اطلاع دقیق از تعداد شرکت کنندگان و میانگین نمره‌های خام داشته باشیم می‌توانیم ازطریق فرمول بالا انحراف استاندارد را حساب کنیم ولی اگر به آمار دقیق دسترسی نداریم می‌توانیم از مقدارهای تقریبی ۴۵ به جای «X» و ۱۵ به‌جای «S» استفاده کنیم. درنهایت با قرار دادن نمره خام هر درس در فرمول نمره «Z»، مقدار Z را حساب می‌کنیم؛ سپس مقدار Z را در فرمول قرار می‌دهیم و تراز هر درس را به این روش به‌دست می‌آوریم.
محاسبه تراز کل هر درس
تا کنکور ۱۴۰۲ به جز تاثیر معدل خبری از محاسبه تراز بر اساس معدل نبود. اما از کنکور ۱۴۰۳، سوابق تحصیلی نیز تراز دارد. در واقع تراز کل از دو بخش تشکیل می شود:
- محاسبه تراز معدل
- محاسبه تراز آزمون
با توجه به اینکه سهم هریک از این دو ۵۰ درصد از تراز کل است، فرمول به دست آوردن تراز کل هر درس به این ترتیب است:
(تراز نمره نهایی درس × ۵۰٪) + (تراز درس در کنکور × ۵۰٪) = تراز کل درس
محاسبه تراز کل کنکور
ضرایب دروس در فرمول تراز اهمیت خودشان را نشان می‌دهند. برای محاسبه تراز کنکور باید تراز هر درس را در ضریب آن ضرب کرده و مجموع عددهای به‌دست آمده را تقسیم بر مجموع ضرایب تمام دروس کنید. بعد از این که تراز هر درس را حساب کردید نوبت به تراز کنکور می‌رسد. فرمول محاسبه تراز کنکور عبارت است از:
درصد صفر روی تراز کنکور چه تاثیری دارد؟
هر داوطلب در هر درس در کنکور بنابه توانایی‌اش به تعدادی از سوالات جواب درست میدهد. پاسخ کل داوطلبان روی یک طیف حساب میشود و یک میانگین هم به‌دست می‌آید. حالا فرض کنید شما هم مثل بقیه شرکت‌کنندگان به تعدادی از این سوالات پاسخ درست می‌دهید. هرچه پاسخهای شما به میانگین دورتر باشد و انحراف بیشتری پیدا کند، تاثیر بیشتری روی کاهش تراز کنکور دارد.
درواقع هرچه درصد به سمت صفر یا منفی برود، با ضریب بالاتری روی تراز آن درس اثر منفی دارد. این نکته به‌خصوص باید مورد توجه کسانی قرار گیرد که به‌طور کلی قید یک درس را می‌زنند و درصد آن را صفر می‌گذارند. اگر جزو این دسته هستید شاید بهتر باشد در تصمیم‌تان مقداری تجدید نظر کنید.
محاسبه تراز آزمون های آزمایشی
خیلی‌ها قبل از کنکور برای آمادگی بیشتر در آزمون‌های آزمایشی موسسه‌های مختلف شرکت می‌کنند. هرچه این آزمون‌ها شرکت کنندگان بیشتر و از طرفی سوال‌های استانداردتری داشته باشند، درصدها و در نتیجه تراز قابل اعتمادتری خواهند داشت. خیلی‌ها سوالات آزمون‌های آزمایشی را در منزل پاسخ می‌دهند و می‌پرسند چگونه تراز آزمون را حساب کنیم؟ اگر در آزمون‌های آزمایشی شرکت می‌کردیم، چه ترازی به‌دست می‌آوردیم؟
البته این روزها برای محاسبه تراز آزمون‌های آزمایشی نیاز به محاسبات خاصی نیست و این موسسه‌ها نرم‌افزارهایی طراحی کرده‌اند که ترازتان را محاسبه می‌کنند و در اختیارتان می‌گذارند. می‌توانید از محاسبه آنلاین تراز هم استفاده کنید.
تبدیل معدل به تراز
داوطلبان این روزها زیاد می‌پرسند که برای قبولی در یک رشته خاص باید چه معدلی داشته باشم؟ اما نباید فراموش کرد که نمی‌توان به این سوال پاسخ قطعی داد. چون هرچقدر تراز معدل شما کمتر شده باشد، می‌توانید با بالا بردن تراز آزمون، تراز کل کنکور را افزایش دهید و احتمال قبولی بالاتری داشته باشید. به صورت حدودی و میانگین می‌توان گفت که با تراز کل بالای ۹۵۰۰، می‌توانید در رشته/دانشگاه‌های برتر قبول شوید. تراز ۸۸۰۰ به بالا نیز شانس خوبی برای رشته های محبوب و رقابتی دارد.
نکته: تراز امتحانات نهایی هر سال با توجه به سختی سوالات و نمرات سایر دانش‌اموزان تغییر می‌کند.
اگر معدل کمی دارید به جای نگرانی بهتر است به دنبال ترمیم معدل باشید که در مطلب لینک شده، زمان و نحوه ثبت نام و قوانین آن را توضیح داده‌ایم.
جدول تخمین تراز معدل
جدول زیر تا حدودی معمای ارتباط معدل و تراز معدل را برایتان شفاف‌تر می‌کند. این داده‌ها بر اساس تراز معدل در کنکور ۱۴۰۳ هستند.
| معدل | تراز معدل |
| ۲۰ | ۱۲۰۰۰ |
| ۱۹/۷۵ | ۱۱۰۰۰ |
| ۱۹/۵ | ۱۰۶۰۰۰ |
| ۱۹/۲۵ | ۱۰۲۰۰ |
| ۱۹ | ۹۸۰۰ |
| ۱۸/۵ | ۹۰۰۰ |
| ۱۸ | ۸۵۰۰ |
| ۱۷/۵ | ۸۲۰۰ |
| ۱۷ | ۸۰۰۰ |
محاسبه تراز کنکور ملاک خوبی از وضعیت درسی است؟
نمره خام و درصدها می‌توانند تا حدودی وضعیت درسی شما را مشخص کنند ولی تراز از همه معیارها دقیق‌تر است. اگر می‌خواهید مسیر پیشرفتتان را بررسی کنید؛ بیشترین انرژی‌تان را روی محاسبه تراز بگذارید. هرچه تراز بیشتر شود، نشان‌دهنده پیشرفت و وضعیت بهتر شما نسبت به رقبا خواهد بود. برای موفقیت در این آزمون، توصیه می‌کنیم مطلب بهترین زمان برای شروع کنکور را هم مطالعه کنید.
سخن پایانی
از فرمول‌هایی که در این مقاله توضیح دادیم می‌توانید برای تخمین تراز کنکور استفاده کنید. امیدواریم با تمام این توضیحات به این نتیجه رسیده باشید که به جای تمرکز روی درصد و نمره، بیشتر به تراز آزمون‌های آزمایشی توجه کنید. تراز معنی و مفهوم بیشتری را می‌رساند و ارزش واقعی درصد هر درس را مشخص می‌کند.
با دقیق شدن روی تراز، بعد از مدتی حتی به این نتیجه می‌رسید که لزوما درصدهای بالا نشان قوی بودن نیستند و بالعکس. بنابراین اگر می‌خواهید پیشرفت کنید هیچ درسی را در کنکور حذف نکنید و تمرکزتان را روی بهبود تراز بگذارید تا به بهترین نتیجه برسید.
سوالات متداول درباره محاسبه تراز کنکور
- تراز چیست؟
تراز شاخصی برای سنجش وضعیت علمی هر داوطلب نسبت به سایر داوطلبان کنکور است که سختی و آسانی سوالات نیز در آن محاسبه می‌شوند. - تراز و رتبه کنکور چه تفاوتی با هم دارند؟
رتبه کنکور ترتیب سطح علمی داوطلبان را در کنکور نشان میدهد، اما تراز نمرهای برای مقایسه سطح علمی داوطلبان است؛ بنابراین هرچه تراز بالاتر و رتبه پایینتر باشد، عملکرد فرد بهتر است. - نحوه حساب کردن تراز هر درس چگونه است؟
تراز هر درس در کنکور با توجه به نمره خام (درصد پاسخهای درست) داوطلب در درس مورد نظر، میانگین نمرات خام کل داوطلبان و انحراف استاندارد این نمرات محاسبه میشود. - تراز کل کنکور چگونه محاسبه می شود؟
برای محاسبه تراز کل نیاز داریم طبق فرمول ارائه شده در این مقاله، تراز داوطلب در هر درس را محاسبه کرده و در ضریب آن درس ضرب و بر مجموع ضرایب تقسیم کنیم. - تراز کنکور چگونه محاسبه میشود؟
برای محاسبه تراز کنکور باید از فرمولی استفاده کنید که در مطلب مفصل توضیح دادیم تا نمره خام یا درصد را نسبت به سختی و آسانی سوالات بسنجید. - آیا نمره کل همان تراز است؟
خیر، نمره کل تنها میزان پاسخ‌دهی هر داوطلب به سوالات را نشان میدهد و از درصدهای دروس محاسبه میشود. اما تراز برای مقایسه کردن داوطلبان دقیق‌تر است چون سختی سوالات را هم در نظر می‌گیرد. - هر درصد چه ترازی می دهد؟
نمی‌توان به طور دقیق به این سوال پاسخ داد به دلیل اینکه برای محاسبه تراز باید میران پاسخ‌دهی سایر داوطلبان به سوالات و در واقع میزان سختی سوالات را نیز لحاظ کنیم. بنابراین تبدیل ت\درصد به تراز صحیح نیست. - چگونه نمره خام را به تراز تبدیل کنیم؟
نمره خام ضر در ضریب هر درس ضرب در ۱۰۰، تراز هر درس را مشخص می‌کند. - تراز معدل چگونه محاسبه میشود؟
تبدیل معدل به تراز به این صورت است: مجموع تراز به دست آمده برای هر درس × ضریب درس در امتحان نهایی و تقسیم این نتیجه به کل ضرایب. به این ترتیب تراز امتحان نهایی به دست می‌آید.
